Швейцари

Швейцари (герман: Schweiz, француз: Suisse, итальян: Svizzera, ромш. Svizra) — Түб Европын улас, албан ёһоор Холбоотой Швейцари Улас (лата: Confoederatio Helvetica ушар тус ороной ISO-гай уласай кодынь CH ба CHE) бол баруун Европодо байрлаха 7.5 сая хүн зонтой, 41,285 км² газар нютагтай, далайда гаралгагүй орон юм. Швейцаринь 26 уласһаа бүридэһэн холбооной бүгэдэ найрамдаха улас болон эдыгээр уласуудые өөрөөр баһа кантон гэжэ нэрлэдэг. Берн хото бол Холбооной уласай засагай газар байрлаха хото болон де факто ниислэл хотонь юм. Энэ ороной эдэй засагай түбүүдиинь Женева ба Цюрих хотууд болоно. Швейцари бол дэлхэйн хамагай баян оронуудай нэгэ мүн.

Холбооной Швейцари Улас Бусад табан албан ёһоной хэлээр Schweizerische Eidgenossenschaft (Германи) Confédération suisse (Франци) Confederazione Svizzera (Итали) Confederaziun svizra (Руманша) Confoederatio Helvetica (Латин)
Түрын туг Түрын һүлдэ
Уряа: "Unus pro omnibus, omnes pro uno" "Нэгэниинь ниитын түлөө, ниитэнь нэгэнэй түлөө"
Түрын дуулал: "Швейцариин псалм"
Нийслэл	Үгы (де юре) Берн (де факто)[1] 46°57′N 7°27′E
Албан хэлэн	Германи Франци Итали Романша
Арад түмэн (2019)[2]	74.7% Швейцаршүүд 25.3% гадаада
Шажан (2018[3])	65.5% Христосой 26.3% Шажангүй 5.3% Лалын 1.6% Бусад 1.3% мэдэгдээгүй
Түрэ засаг	Холбооной парламентай бүгэдэ найрамдаха улас
• Холбооной Зүблэл	Ги Пармелен (Юрэнхылэгшэ) Иньяцио Кассис (Вице-Юрэнхылэгшэ) Ален Берсе Ули Маурер Симонетта Соммаруга Виола Амерд Карин Келлер-Зуттер
• Холбооной Канцлер	Вальтер Турнһерр
Уласай хурал	Холбооной Хурал
• Дээдэ танхим	Уласуудай Зүблэл
• Доодо танхим	Үндэһэнэй Зүблэл
Түүхэ
• Түрүү холбоо	1291 оной 8 һарын 1
• Бүрин эрхэ	1648 оной 10 һарын 24
• Сэргэһэн	1815 оной 8 һарын 7
• Холбооной улас	1848 оной 9 һарын 12
Дэбиcхэр газар
• Бүхэлидөө	41,285 км2 (132)
• Уһанай хуби (%)	4.34[4]
Хүн зон
• Тоосоо 2019	8 570 146[5] (99)
• Тоололго (2015)	8,327,126[6]
• Нягтарал	207
ДНБ (ХАШТ)	2020 оной тоосоо
• Бүгэдэ	$584 тэрбум[7] (38)
• Нэгэ хүндэ	$67,557[7] (9)
ДНБ (нэрлэһэн)	2020 оной тоосоо
• Бүгэдэ	$749 тэрбум[7] (20)
• Нэгэ хүндэ	$86,673[7] (2)
ОТББЭ (2018)	29.7[8] бага · 19
ХХИ (2019)	0.955[9] онсо һайн · 2
Мүнгэн тэмдэгтэ	Франк, WIR франк, WIR евро (CHF, CHW, CHE)
Сагай бүһэ	UTC+1 (CET)
• Зун (ЗС)	UTC+2 (CEST)
Телефоной код	+41
ISO 3166 код	CH
Интернет домэйн	.ch, .swiss

Швейцари улас Германи, Франци, Итали, Австри ба Лихтенштейн уласуудтай хилэлдэг. Швейцаринь олон хэлэтэй улас болон герман, франци, итали, руманш гэһэн дүрбэн хэлые үндэһэнэй хэлэн гэжэ үзэдэг. Хэрэглээнэй түбшэндэ англи хэлэн нэлээд түгээмэл тархаһан. Швейцари улас түбые сахиха эртэнэй уламжалалтай болон 1815 онһоо хойшо дайнда ороогүй. Эндэ Олон Уласай Улаан Загалмайн Ниигэмлэг, Дэлхэйн Худалдаанай Байгуулалга, НҮБ-ын Европо дахи хоёр түб офис байрладаг.

Швейцариин латин нэрэ гү, али Confoederatio Helvetica гэдэгиинь Альпуудай бүһэ нютагта амидаржа байһан эртэнэй кельт гаралтай хельвет аймагай нэрэһээ гаралтай юм. Швейцари уласай байгуулагдаһан огноог уламжалал ёһоор 1291 оной 8 һарын 1 гэжэ үзэдэг ушар энэ үдэрые үндэһэнэй баярын үдэр хэмээн тэмдэглэдэг.

Уласай ехэ хотонууд: Берн, Базель, Лозанна, Цюрих, Женева.

Кантонууд

Кантон	Томьёо1	Хамагай ехэ хото	Талмай, мян. км²	Хүн зон, мян. хүн
Цюрих	ZH	Цюрих	1,7	1 351
Берн	BE	Берн	5,9	974
Люцерн	LU	Люцерн	1,5	372,9
Ури	UR	Альтдорф	1,1	35
Швиц	SZ	Швиц	0,9	144,6
Обвальден	OW	Зарнен	0,5	35
Нидвальден	NW	Штанс	0,3	40,8
Гларус	GL	Гларус	0,7	38,4
Цуг	ZG	Цуг	0,2	110,8
Фрибур	FR	Фрибур	1,7	273
Золотурн	SO	Золотурн	0,8	252,7
Базель-Штадт	BS	Базель	0,04	187,8
Базель-Ланд	BL	Листаль	0,4	272,8
Шаффхаузен	SH	Шаффхаузен	0,3	75,6
Аппенцелль-Ауссерроден	AR	Херизау	0,2	53
Аппенцелль-Иннерроден	AI	Аппенцелль	0,2	15,6
Санкт-Галлен	SG	Санкт-Галлен	2,0	474,6
Граубюнден	GR	Кур	7,1	191,8
Аргау	AG	Арау	1,4	600
Тургау	TG	Фрауэнфельд	1,0	244,8
Тичино	TI	Беллинцона	2,8	335,7
Во	VD	Лозанна	3,2	701,5
Вале	VS	Сьон	5,2	307,4
Невшатель	NE	Невшатель	0,8	171,6
Женева	GE	Женева	0,3	453
Юра2	JU	Делемон	0,8	70

Зурагай сомог

• 
  Швейцариин газарай зураг
• 
  Засагай газар
• 
  Кантон Граубюнден
• 
  Готтхард туннель
• 
  Швейцариин сэрэг
• 
  Швейцариин сэрэгүүд

Ажаглалтууд