Алпатово

Алпа́ту — Нохчийн Республикин Невран кӀоштан эвла. Алпатун йуьртан меттиган административан центр йу (цунна чу йогӀу Алпату а, Свободни а).

Эвла
Алпатово йа Алпату
Алпатово
43°42′10″ къ. ш. 45°14′42″ м. д.HGЯO
Пачхьалкх	Росси
Регион	Нохчийчоь
КӀошт	Невран
Йуьртан меттиг	Алпатун
Истори а, географи а
Йиллина	1925
Дуьххьара хьахор	1929
Центран локхалла	95[1] м
Сахьтан аса	UTC+3
Бахархой
Бахархой	5548[2] стаг (2019)
Идентификаторан терахьаш
Телефонан код	87143[1]
Поштан индекс	366130
ОКАТО	96222802001
alpatovskoe.ru
Картин тӀехь
Викиларми чохь медиафайлаш

Географи

Лаьтта Теркан аьрру бердаца, Дон-тӀера-Ростов — Бакох цӀерпоштнекъан тӀех (цӀерпоштнекъан станци Алпатово Къилбаседа-Кавказан цӀерпоштнекъан йукъара). Гергара эвланаш: малхбузехь — Ишоре гӀала, къилбаседа-малхбузехь — Рубежни эвла, Къилба-малхбалехь — Новр-ГӀала а, Чернокозово эвла а, къилба-малхбузехь — ЧӀулга-Юрт^[3].

Микротопоними

• Аьхкина барз – лаьтта эвлан къилбаседа агӀора Алпатун баьрзнийн тобанехь. Барз цхьана хенахь аьхкина хазна лохучара, цунах дуьйцу баьрзан цӀеро.
• Свободни кӀотар (хӀинца эвла) – лаьтта Алпатун къилбаседехьа, йукъаягӀара Алпатун йуьртан советан.
• «Наурский» чагӀаран совхозан № 3 йолчу декъан поселок.
• Степной кӀотар – йукъаягӀара Алпатун йуьртан советан.
• ЦӀерпошнекъан Алпатово станцин цӀерпоштнекъахойн поселок, эвлан къилба декъехь лаьтта^[4].

Истори

Эвла йилина 1925 шарахь цӀерпоштнекъан разъезд Алпатово аьлла. 1926 шарахь кхузахь 8 керт бен ца хилла, коьрта бахархой — великоруссаш. Административан агӀора йукъахь хилла Къилбаседа-Кавказан мехкан Теркан гуонан Невран кӀоштан Новр-ГӀалан йуьртан советан (йукъ — Новр-ГӀала)^[5]:62—63.

Ислам дин тIеэцна Дмитрий (Яков) Алпатов цӀе йолу гIалагIазакхи хилла Кавказан тIамехь нохчийн агӀора дехьаваьлла, оьрсашна дуьхьала тIом бина. Нохчаша цунах обарг Яшка олуш хилла, нохчийн къоман доттагI лоруш а хилла, 1856 шарахь оьрсашна каравахна^[6]. Виеран кхел йина вийна цхьаьна барз тӀехь (тӀаьхьа цӀе йелла Алпатовн барз)^[4].

Бахархой

Бахархойн дукхалла
1926[5]	1990[7]	2002[8]	2010[9]
33	↗1963	↗5181	↘4861

Къоман хӀоттам

2002 шеран Ерригроссийн бахархой багарбаран жамӀашца бахархойн къоман хӀоттам^[10]:

Къам	Барам, ст.	Берриг бахархойх дакъа, %
нохчий	4 491	86,68 %
оьрсий	294	5,67 %
туркой	280	5,40 %
жӀайхой	24	0,46 %
кхин берш	92	1,78 %
берриш	5 181	100,00 %

2010 шеран Ерригроссийн бахархой багарбаран жамӀашца бахархойн къоман хӀоттам^[11]:

Къам	Барам, ст.	Берриг бахархойх дакъа, %
нохчий	4 452	91,59 %
туркой	186	3,83 %
оьрсий	161	3,31 %
жӀайхой	21	0,43 %
кхин берш	29	0,60 %
ца гайтина	12	0,25 %
берриш	4 861	100,00 %

Дин

Юьртахь доккха рузбан маьждиг а ду, жамаIатан маьждиг а ду.

Инфраструктура

1929-1931 шерашкахь йуьйгӀира совхозан центран керт. Эвлан йукъахь йуьйгӀира нах беха шала тӀекӀела йина гӀалан кепара хӀусамаш, царна чохь бехара белхалой а, гӀуллакхехь берш а, йира пошт, кинотеатр, оьздангаллин цӀа. Эвлахь йу йуккъера а, йуьхьанцара а ишколаш, йиллина газ, диллина хи^[4].

ГӀарабевлла бахархой

• Малиновский, Василий Тимофеевич — Советийн Союзан Турпалхо^[12].

Галерей

• 
  Некъан хьаьрк
• 
  Алпатура некъан маьждиг
• 
  Сийлахь-Боккха Даймехкан тӀамехь кхелхинчарна йоьгӀна иэс
• 
  Алпатовера керла рузбан маьждиг