Czeskô Repùblika

państwò w Eùropie From Wikipedia, the free encyclopedia

Czeskô Repùblika
Remove ads

Czeskô (Czeskô Repùblika) (cz Česko, Česká republika, ČR) je państwã w Eùropie, bez przistãpù do mòrza. Òd 1918 do 1993 béła w zrzeszë ze Słowacką w Czechosłowacji. Òd 2004 r. słëchô do Eùropejsczi Ùniji.

Więcej informacji Česká republika ...
Commons
Commons
Òbôcz galerëjã na Wikimedia Commons:
Czeskô Repùblika

Dzysdniowò, wedle kònstitucëji Czesczi Repùbliczi w ji skłôd wchôdają trzë krôje:

  • Bòhemijô (Czechë, cz. Čechy)
  • Mòrawskô (cz. Morava)
  • Czesczi Sląsk (cz. České Slezsko)

Nen historëczny pòdzélënk je téż òdzdrzadlony w państwòwim herbù czesczi Repùbliczi, jaczi zamëkô w se czesczégò lwa ôs mòrawsczégò ë szląsczégò òrzła. W 1920 òstałë przëłączoné téż môłé dzéle Dólny Aùstrëjacczi.

Stolecznym gardã Czesczi Repùbliczi je Praga (cz. Praha). Jinszima wôżnyma gardama są: Brno, Ostrava, Olomouc, České Budějovice, Plzeň.

Remove ads

Historëjô

Pòd kùńc IX stolatô Czeskô òsta zjednónô przez Przemyslidów. W 997 rokù prasczi biskùp Wòjcech zatrzimôł sã w gardze Gduńsk. Czesczi Królestwò miało wôżną rolã w òbéńdze òd czasu hùsycczich religijnëch wòjnów w XV stolatim a téż w trzëdzescëlatny wòjnie w XVII stolatim, chtërné zacht òsłabiłë państwò. W dalszim cządze dosta sã pòd cësk Habsbùrgów ë weszła w skłôd Aùstro-Madżarsczi.

Pò ùpadniãcym aùstro-madżiarsczi mònarchji w 1918 rokù pòwstało państwò Czechów ë Słowôków - Czechosłowacjô. W 1938 rokù na spòdlim monachijsczégò ùkłôdu zajãté òstałe môle Sudetenlandu a Słowackô zwëskała wikszą samòrządzëznã, tedë miono państwa béło Czecho-Słowackô. W 1939 rokù Czeskô dostało sã pòd òkùpacëjã Trzecy Rzeszë, a Słowackô béło marionétkòwim państwã pòd ji kòntrolą.

Pò II swiatowi wòjnie Czechosłowacjô dosta sã pòd cësk Sowiecczégò Związkù. W 1968 rokù wòjska Warszawsczégò Ùkłôdu dokònałe inwazji tegò państwa czim zakùńczëłë starë bë zliberalëzowac kòmùnisticzny system ("Socjalëzna z lëdzką twôrzą") ób czas prasczégò zymkù. W 1989 rokù Czechosłowacjô dosta nazôt wòlnotã ë zmieniła ùrządzené państwa òb czas "aksaméntni rewòlucëji". 1 stëcznika 1993 rokù państwò to w mirny ôrt pòdzelone òsta na dwa samòstójne państwa Czeskô ë Słowackô.

Czeskô Repùblika wstãpiła do NATO w 1999 rokù, a do Eùropejsczi Ùniji w 2004.

Remove ads

Ùrządzenié państwa

Czeskô Repùblika je parlamentarną demokracëją. Ùstôwcowim ùrzãdã je dwajizbòwi parlament. Niższô jizba parlamentu - Zgromada Depùtowónëch (cz. Poslanecká sněmovna) ma 200 parlamentorów wëbiérónëch na sztërëlatną kadencëjã. W jizbie wëższi - Senace (cz. Senát) je 81 senatorów wëbierónëch na cząd 6 lat. Trzeci dzél senatorów je wëbiéróny co dwa lata.

W przódkù państwa je prezydent kraju, chtëren je wëbiéróny przez parlament na piãc lat. Reprezentëje òn państwò na midzënôrodny arenie. Prezydent mô prawò òbsôdzac ë copac przédnika ministrów a téż nôleżników rządu, rozrzeszac Zgromadã Depùtowónëch, òbsôdzac sãdzów i nôleżników Czesczégò Nôrodnégò Bankù (cz. Česká národní banka).

Sprôwnym ùrzãdem je Rząd (cz. Vláda). Nowi rząd mùszi przedstawic swoją programã przed Zgromadą Depùtowónëch i zwëskac dowiérny głos.

Remove ads

Ùrzãdny pòdzélënk

Czeskô Repùblika je pòdzélonô na 13 regionów (cz. kraj) ë na wëdzélony gard Praga. Dzysdniowô ùrzãdny pòdzélënk jistnieje òd 2000 rokù. Sądë ë niechtërné ùrzãdë są równak zrechtowóné na pòspòdlim ùrzãdnégò pòdzélënkù z 1960 rokù na 10 regionów, pòdzélonëch dali na krézë (cz. okres).

Thumb
Ùrzãdny pòdzélënk Czesczi Repùbliczi w czesczim jãzëkù

Geògrafijô

Czeskô Repùblika je państwã w Westrzédny Eùropie, bez przistãpù do mòrza. Òna greńczi na zôpadze z Miemiecką, na pôłnim z Aùstrëjacką, òd pórénkù ze Słowacką ë na nordze z Pòlską.

Wëdrzatk plónu

Wikszi dzél Czesczi Repùbliczi zajimùją wëszawno-górsczé môle Czesczégò Masywù. Je òn òbeszłi z trzech starn górami: Sudetama (Śnieżka 1602 m n.r.m.), Rudawama (Klinovec 1244 m n.r.m.), Czesczim Lasã (1042 m n.p.m.), Bawarsczim Lasã ë Szumawą. Westrzédny dzél Czesczégò Masywù je zapadłoscą z dolëzną Labë, a na pôłnim są wlëdżi Trzebòńskô ë Bùdzejowickô. Òd Karpatów Czesczi Masyw je òdaparniony na pòrénkù mòrawskò-sląskim pasmã òbniżeniów.

Remove ads

Lëdztwò

Więcej informacji Lëdztwò Czeskô (CSU, Praga), Rok ...
Thumb
Djagrama pòkôzujący dinamikã zjinak (w tësącach) lëdztwa Czesczi òd 1993 do 2003 rokù.

Tam je òdnotowiwóné ùjimné zwëczajné przërôstanié lëdztwa: -0,08% (òd 2003). Rozcëga sã strzédna długòta żëca, chtërna je 75 lat (òd 2003).

Gardë Czech

Gardë Czech, chtërne mają wiãcy jak 50 000 lëdzy.

Thumb
Praga
Thumb
Brno
Więcej informacji miasto, liczba mieszkańców (2004) ...
Remove ads

Bùtnowé lënczi

Remove ads
Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads