Крым тутарĕсен чĕлхи
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Крым тутарĕсен чĕлхи (крым-тут. Qrımtatar tili, крым-тут. Кърымтатар тили, крым-тут. Кърымтатарджа) — Крым тутарĕсен чĕлхи, кăпчак чĕлхисем шутне кĕрет.
СССРăн малтанхи çĕрĕсенче пурăнакансем хушшинче ку чĕлхепе калаçакансен йышĕ 350 пине çитет. Вĕсенчен 250 пинĕ Крым çурутравĕнче пурăнаççĕ. Болгарипе Румынире 30 пин çын ку чĕлхене пĕлет. Вĕсен йышĕ Турцире те пысăк, анчах шутне пĕлмеççĕ.
Чĕлхен виçĕ диалект пур: кăнтăр çыранти (е ялыб ушкăнĕ), çеçенхир тата вăтам (туçи, тат). Вăтам диалектпа калаçăкансен йышĕ ыттисенчен ытларах. Хальхи литература чĕлхине ку диалекта тĕпе хурса хатĕрленĕ. Вăтам диалектра огуз пайĕ пысăк, çапах та вăл кăпчак чĕлхин самай уйрăмлăхĕсене упраса хăварнă, унăн тăсăмĕ шутланать.
Remove ads
Кун-çулĕ
Çырулăх
Çырулăхĕнче кириллицăпа латин саспаллисене усă кураççĕ.
Хальлĕхи алфавитсем
Латиница (1992 çултанпа)
| A a | B b | C c | Ç ç | D d | E e | F f | G g |
| Ğ ğ | H h | I ı | İ i | J j | K k | L l | M m |
| N n | Ñ ñ | O o | Ö ö | P p | Q q | R r | S s |
| Ş ş | T t | U u | Ü ü | V v | Y y | Z z |
(1)Знак Â â , используемый как показатель смягчения предшествующего согласного не является отдельной буквой.
Правила чтения:
- Буквы a, b, d, f, h, m, n, o, p, r, s, t, u, v, z читаются примерно так же, как русские а, б, д, ф, х, м, н, о, п, р, с, т, у, в, з.
- с читается как слитное дж (как английское j в слове just), перед гласными e, i, ö, ü смягчается.
- ç примерно как русское ч.
- g как мягкое г — гь.
- ğ примерно как украинское г.
- ı примерно как русское ы.
- i примерно как русское и.
- j как русское ж.
- k как мягкое к — кь.
- l может обозначать как твёрдое л, так и мягкое ль (смягчается перед гласными e, i, ö, ü, после них, а также в некоторых заимствованиях).
- ñ наподобие английского ng в слове sing.
- ö как немецкое ö.
- q похоже на быстро произнесённое сочетание кх.
- ş примерно как русское ш.
- ü как немецкое ü.
- y как русское й.
- â смягчает предшествующий согласный, lâ — ля, kâ — кя.
Кириллица (1938 çултанпа)
| А а | Б б | В в | Г г | Гъ гъ | Д д | Е е | Ё ё |
| Ж ж | З з | И и | Й й | К к | Къ къ | Л л | М м |
| Н н | Нъ нъ | О о | П п | Р р | С с | Т т | У у |
| Ф ф | Х х | Ц ц | Ч ч | Дж дж | Ш ш | Щ щ | Ъ ъ |
| Ы ы | Ь ь | Э э | Ю ю | Я я |
(1) Буквы гъ, къ, нъ и дж являются отдельными буквами (это важно при сортировке слов в алфавитном порядке, например в словарях; см. «казановица»).
(2) Взаимооднозначного соответствия между буквами кириллического и латинского алфавитов не существует.
Историлле алфавитсем
Арап (1928 çулчен)
1 — тăтăшах ﻙ (кеф) сасă паллипе ﮒ и ﯓ вырăнне уса курнă.
Латиница (1928—1938)
| A a | B b | C c | Ç ç | D d | E e | F f | G g | |
| H h | I i | J j | Ь ь | K k | Q q | Ƣ ƣ | L l | |
| M m | N n | N̡ n̡ | O o | Ɵ ө | P p | R r | S s | |
| Ş ş | T t | U u | Y y | V v | X x | Z z | Ƶ ƶ |
Remove ads
Морфологи
Çавăн пекех пăхăр
- Половец чĕлхи
- Караим-крым чĕлхи
- Крымчак чĕлхи
- Урум чĕлхи
- Крым-тутар чĕлхин çеçенхир диалекчĕ
- Крым-тутар чĕлхин вăтам диалекчĕ
- Крым-тутар чĕлхин кăнтăр çыран диалекчĕ
Асăрхавсем
Каçăсем
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads