Çăва

Çăва е масар — вилнĕ çынсене пытармалли ятарлă вырăн. Анатри чăвашсем вăл вырăна масар теççĕ^{[çăлкуçра çук]}.

Ку терминӑн урӑх пӗлтерӗшсем пур, Масар пӑхӑр.

Ыйтнине кунта куçарса яраççĕ «Некрополис». Çак темăпа уйрăм статья кирлĕ.

Тури Мизур салан чиркĕвĕ çумĕнчи çăва, Çурçĕр Осети

Алеппăри мăсăльмансен çăви (Сири)

Чехи. Новы-Быджоври еврейсен çăви.

Вăтам ĕмĕрсенчи эрменсен Норатусри çăви

Сааремаа утравне хӳтĕлекен тата хăтаракан совет салтакĕсен мемориалĕ (Эстони)

Румыни, Сэпынца, «Хаваслă çăва»

Финнсен Сортавала хулари çăва, Карели

Çăва

Масар, çăва ялăн çурçĕр е çурçĕр-хĕвел анăç енче ял çырмин, ялти çулăн тепĕр енче ларать. Масар, çăва леш тĕнче шутĕнче, çавăнпа масара çĕр карти чавса ытти лаптăкран уйăраççĕ.

Масар сăмах чăваш чĕлхине X ĕмĕр тĕлĕнче кĕнĕ.

Йăла-йĕркесем

Христиансен йӑли-йӗркине тупӑка масар ҫине вырттарса вырттармалла, вилнин пуҫӗ анӑҫалла, урисем хӗвелтухӑҫнелле выртмалла. Вилтӑпри тӗмески ҫине хӗрес вырнаҫтарса лартаҫҫӗ, вӑл вилнӗ ҫыннӑн ури ҫинче пулмалла. Католиксемпе протестантсен вилнисен пуҫӗ ҫине хӗрес хурать, вилӗмрен чӗрӗлсе тӑрсан вӑл хӗресне чуптутӑр, тет.

Православи йӑлипе, хăй çине ал хунă çын вилине масар ҫине пытарма юрамасть — ăна çăва тулашĕнче пытараҫçĕ. РФ саккунĕсемпе, санитари нормине пăхăнса тăман территоринче виле пытарма ирĕк памаççĕ]]^[1].

Мăсăльманӑн виллине саванпа чӗркесе тупӑксӑрах пытараҫҫӗ, вилнӗ ҫыннӑн питне исламăн Меккӑри сӑваплӑ вырӑнӗн еннелле ҫавӑрмалла.

Истори

Çăвасене çак тĕллевĕсене пула туса хураççĕ:

• Эпидеми;
• хулана тата чылай халăх вырнаçнă пурăнан вырăна никĕслени;
• пытарас саккунсене хатĕрлесе кăларни.

Кельт/нимĕç çăвисем

Авал çăвасене сайра йĕркеленĕ. Сăмахран, кельтсем тата германсем, хăйсен виле кĕлне, пĕрлехи уйра касăлла вырнаçтарнă — çак йăла унчен славянсен çеç тесе йăнăш каланă.

Икĕпатри çăвасем

Авалхи Икĕпатри Мемфиспе Фивă таврашĕнче некропольсем нумай çĕре йышăннă пулнă.

Рим империнчи çăвасем

Христиансен çăвисем

Раççейри çăвасем

Европăри çăвасем

Минерализацилени

Вилле уйрӑм хими элеменчӗсемпе хими ҫыхӑнӑвӗсем ҫине минерализаци — процесӗ. Классикӑллă типсене (йывӑҫ тупӑкра, тăпраллă масарта) минерализаци тапхӑрӗ, регион тӑпрапа климат тивĕçтерĕвĕсене кура, 10 ҫултан пуҫласа 30 ҫул таран. Крематорире виле ҫунтарнӑ чухне (+1100 + кремаци температури..1200 °С) минерализаци тапхӑрӗ 2 сехете яхӑн шутланать.

Минерализаци процесӗ вӗҫленнӗ хыҫҫӑн виле шӑмми-шакки ҫеҫ тӑрса юлать, вӑл уйрӑм шӑмӑсене пайланса каять, ҫапла вара ҫӗр-ҫӗр тата пин ҫул хушшинче тăпрара пурӑнма пултарать.

Масар ҫинчи (вилесене минерализациленӗ вăхăт) вилесене пытармалли масара хупнӑранпа 20 ҫултан кая мар палӑртаҫҫӗ.

Çав. пекех

• Çимĕк
• Братская могила
• Катафалк
• Кенотаф
• Крипта
• Некрополистика
• Похоронное бюро
• Виле пытарни
• Скудельница
• Шмашана

Литература

• Эрисман Ф. Ф., Яновский А. Е. Кладбища // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.