Осетинсем

Осети́нсем (ирон. ир, ирӕттӕ; дигор. дигорӕ, дигорæнттæ) — Кавказра вырнаçнă иран чĕлхиллĕ халăх. Алансен несĕлĕсем шутланаççĕ^[26]. Çурçĕр Осетири (РФ) тата Кăнтăр Осетири пурăнан тĕп халăх. Çаплах Раççейри урăх регионсенче, Грузире, Турцире тата урăх çĕршывсенче пурăнаççĕ.

Осетинсем
Тăван ячĕ	ирон, дигорон[1][2]
Хальхи вырнаçăвĕ тата йышĕ
Пурӗ: ▲ 700 000 Раҫҫей Федерацийӗ Раҫҫей Федерацийӗ: 528 515 (2010)[3], 514 875 (2002)[4] Çурçĕр Осети Çурçĕр Осети: 463 688 (2010)[5] Мускав Мускав: 11 911 (2010)[3] Кабарда-Балкари Кабарда-Балкари: 9129 (2010)[3] Ставрополь Ен Ставрополь Ен: 7988 (2010)[3] Краснодар Ен Краснодар Ен: 4537 (2010)[3] Мускав облаçĕ Мускав облаçĕ: 3427 (2010)[3] Санкт-Петербург Санкт-Петербург: 3233 (2010)[3] Карачай-Черкеси Карачай-Черкеси: 3142 (2010)[3] Ростов облаçĕ Ростов облаçĕ: 2801 (2010)[3] Тĕмен облаçĕ Тĕмен облаçĕ: 1713 (2010)[3] Красноярск Ен Красноярск Ен: 1493 (2010)[3] Волгоград облаçĕ Волгоград облаçĕ: 1034 (2010)[3] Кăнтăр Осети Кăнтăр Осети:[6]: 48 146 (2015)[7] Сири Сири: 44 000 (2019) [8] Турци Турци: 40 000 (2019) [9] Грузи Грузи: 14 385 (2014 ç. çырни)[10]; 36 916 (перепись 2002)[11][12] Шида-Картли: 4668 (2014 ç.)[10]; 13 383 (2002 г.)[13] Тбилиси: 4313 (2014 г.)[10]; 10 268 (2002 г.)[13] Кахети: 2526 (2014 .)[10]; 6 109 (2002 г.)[13] Ӳспекстан Ӳспекстан: 7 700 (2019 ç.) [14] Таджикистан Таджикистан: 7 200 (2019 ç.) [15] Украина Украина: 4834 (2001 ç.)[16] Азербайджан Азербайджан: 2620[17] Туркменистан Туркменистан: 2310[18] Казахстан Казахстан: 1326 (2009 ç.)[19] Абхази Абхази[6]: 605 (2011 ç.)[20] Кăркăсстан Кăркăсстан: 600 (2016 ç.)[21] Беларуҫ Беларуҫ: 554 (2009 ç.)[22] Латви Латви: 273 (хаклав, 2020 ç.)[23]
Тĕн	христианлăх, ислам, йăлари тĕне тытни[24][25]
Расă тĕсĕ	европеоид раси
Кĕрет	иран халăхĕсем
Тăван халăхсем	яссем

Хетагуров • Газданов • Коцоев • Абаев
Токати • Гергиев • Дударова • Таймазов

Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Осетин (пĕлтерĕшсем) пăхăр.

Осетин чĕлхи индоевропа чĕлхисен йышĕнчи иран ушкăнне (çурçĕр-тухăç кĕçĕн ушкăнне) кĕрет.

Осетинсен тĕнчери мĕнпур йышĕ 700 пин çына çитет^[27], Раççейре — 528,5 пин çын (2010 çулта çырнипе)^[3].

Этноним

«Осетинсем» этноним «Осети» терминрен тухать, ку ĕнтĕ вырăс чĕлхине грузин чĕлхинчен («Осети») килнĕ. Хайне май, «Осети» грузинла алан тата осетин — «оси», «овси» (груз. ოსები) сăмахĕсенчен тата «-ети» грузин топоформантĕнчен пулса тухнă. Вырăс чĕлхинчен «осетинсем» этноним тĕнчипех саланать.

Грузинла «оси» е «овси» тени алан сăмахăн тăван ятĕнчен — «ассем» — пулнă.

Чĕлхе

Тĕп статья: Осетин чĕлхи

Истори

Çавăн пекех пăхăр: Осети историйĕ.

Авалхи истори тата вăтам ĕмĕрсем

Çавăн пекех пăхăр: Алани.

Фотогалерея

• 
  Коста Хетагуров
• 
  Осетинка в национальном костюме (1883)
• 
  Осетин хĕрĕсем ĕçре (XIX ĕмĕр)
• 
  Çурçĕр Кавказра пурăнакан осетин XVIII ĕмĕрти тумпа (Вано Рамонов, XIX ĕмер)
• 
  Виçĕ хĕрарăм-вĕрентӳç (XIX ĕмĕр)
• 
  Осетин хĕрĕ халăх тумĕпе (XX ĕмĕрĕн пуçламăшĕ)
• 
  Наци тумне тăхăннă осетинсем (XX ĕмĕрĕн пуçламăшĕ)
• 
  1877-1878 çулсенчи вырăс-турккă вăрçине хутшăннă осетинсем.
• 
  Дударовăсем (1881)
• Бега Кочиев
  Бега Кочиев
• 
  Осетин (Кобан, 1881)
• 
  Махческ пурăнан вырăнĕнчи осетинсем (1905-1907)

Литература

• Казиев Шапи, Карпеев Игорь. Повседневная жизнь горцев Северного Кавказа в XIX в.
• Осетины // Народы России. Атлас культур и религий. — М.: Дизайн, Информация. Картография, 2010. — 320 с.: с илл. ISBN 978-5-287-00718-8
• Осетины // Этноатлас Красноярского края / Совет администрации Красноярского края. Управление общественных связей ; гл. ред. Р. Г. Рафиков ; редкол.: В. П. Кривоногов, Р. Д. Цокаев. — 2-е изд., перераб. и доп. — Красноярск: Платина (PLATINA), 2008. — ISBN 978-5-98624-092-3 Архиври копи, 29 Чӳк уйӑхӗн 2014 Wayback Machine çинче
• Блиев, М. М. Осетинское посольство в Петербурге (1749—1752). Присоединение Осетии к России. Владикавказ, 2010.
• Тменов В. Х. «Город мёртвых». (Позднесредневековые склеповые сооружения Тагаурии). — Орджоникидзе: Ир, 1979.