Пелепей уесĕ

Пелепей уе́сĕ (пушк. Бәләбәй өйәҙе) — 1782 — 1922 çулсенче Раççей Империйĕ тата РСФСР йышĕнчи Ăренпур тата Ĕпхӳ кĕпĕрнисене кĕнĕ администрациллĕ-территориллĕ виçе. Тĕп хула — Пелепей.

Пелепей уесĕ Уес центрĕн гербĕ Кĕпĕрне гербĕ Уес центрĕн гербĕ Кĕпĕрне гербĕ Кĕпĕрне Ĕпхӳ кĕпĕрни Центр Ĕпхӳ Йĕркеленĕ 1782 Пăрахăçланă 1922 Лаптăк 19 474,6 çухрăм² Пурăнан халăх 433 179[1] чел. (1897)

Географи

Уес Ĕпхӳ кĕпĕрнин кăнтăр-анăçĕнче вырнаçнă, унăн лаптăкĕ 22,162 пин км² пулнă.

История

Уесе 1782 çулта Ĕпхӳ енлĕхĕн Ĕпхӳ облаçĕ йышĕңче йĕркеленĕ. Енлĕхе Ăренпур кĕпĕрни çине куçарсан Пелепей уесĕ 1796 - 1865 çулсенче Ăренпур кĕпĕрнине кĕнĕ. 1865 çулта Пелепей уесĕ каллех туса хунă Ĕпхӳ кĕпĕрнине кĕнĕ.

1922 çулхи çĕртмен 14-мĕшĕнче Ĕпхӳ кĕпĕрнине пăрахăçланă, Пелепей уесĕн территорийĕ Пушкăрт АССР йышне Пелепей кантонĕ статусĕпе кĕнĕ.

Пурăнан халăх

Пурăнан халăха 1897 çулта çырнипе уесре 433 179 çын пурăннă, çав шутра Пелепейре — 5835 çын.

Наци йышĕ

Нациллĕх	Пурăнан халăх, çын	% пуринчен
Пушкăртсем	232 960	53,78
Вырăссем	88 355	20,40
Тутарсем	48 784	11,26
Чăвашсем	31 443	7,26
Мордва	10 536	2,43
Çармăссем	7442	1,72
Типтерсем	6894	1,59
Пурĕпе	433 179	100,00

Адмистрациллĕ пайлану

1890 çулхи утăн 14-мĕшĕнче Ĕпхӳ уесĕн Бакаевка вулăсĕнчи Çĕнĕ Урасмет ялне Пелепей уесĕн Кивĕ Калмаш вулăсне куçарнă^[2].

1913 çулта уес йышне 33 вулăс кĕнĕ^[3]:

Аксак вулăсĕ — Аксак Альшеевская волость Артюховская волость Бакалинская волость Богадинская волость Васильевская волость — с. Бижбуляк Верхне-Бишиндинская волость Тури Троица вулăсĕ — Верхне-Троицкое Гайныямак вулăсĕ — д. Никифорова Елизаветинская волость Ермекей вулăсĕ Заитовская волость — д. Нижне-Заитова Зильдяровская волость

Ильинка вулăсĕ — д. Родники-Николавна Илькульмин вулăсĕ — д. Азнаева Имянликуль вулăсĕ Казангул вулăсĕ — д. Иткулова Карьявдинская вулăсĕ — д. Нижняя Карьявды Киргиз-Мияки вулăсĕ Кичкиняш вулăсĕ — д. Акборисова Куручей вулăсĕ Менеузбаш-Кош-Елгинская волость — д. Менеузбаш Нагайбак вулăсĕ Николаевка вулăсĕ Никольская волость — с. Шаран Семеномакаровская волость

Старокалмашевская волость Тюменяк вулăсĕ Тюрюш вулăсе — с. Тюрюшево Усень-Ивановская волость Чермасан вулăсĕ — с. Казанка Чукадытамаковская волость Шаран вулăсĕ — с. Шаранское