Уран

Уран () — Хĕвелтен аякра çиччĕмĕш вырăнта, Хĕвел системин диаметăрĕпе виççĕмĕш тата йывăрăшĕпе тăваттăмĕш планета.

Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Уран (пĕлтерĕшсем) пăхăр.

Уран

«Вояджер-2» тунă ӳкерчĕк
Орбита пахалăхĕсем
категори
Уçни
уçакан	Уильям Гершель
уçнă вырăн	Бат, Аслă Британи
уçнă вăхăт	1781 пуш, 13
Орбита пахалăхĕсем
Афели	3 004 419 704 км 20,083 305 26 а. е.
Перигели	2 748 938 461 км 18,375 518 63 а. е.
Мăн çуртĕнĕл	2 876 679 082 км 19,229 411 95 а. е.
Орбитăллă эксцентриситет	0,044 405 586 84.01 çул[1]
Орбитăллă тапхăрĕ
Сидери тапхăрĕ	30 685,4 кун[2]
Орбитăллă хăвăртлăхĕ	6,81 км/ç
Вăтам аномали
Тайăмĕ	0,772556° 6,48° 3,86° (хĕвел экваторĕ тĕлĕшĕпе)
Хăпаракан çыххин долготти	73,989821°
Перицентрăн аргуменчĕ	96,541318°
Спутниксем
Физика пахалăхĕсем
Размер
Экваториаллă радиус	25 559 кмRefers to the level of 1 bar atmospheric pressure
Полярлă радиус	24 973 км
Планета пичĕн лаптăкĕ	8,1156·109 км²[3][4]
Калăпăшĕ	6,833·1013 км³[3][5]
Йывăрăшĕ	8,6832·1025 кг 14,6 земных
Вăтам тачăлăхĕ	1,27 г/см³
Экватăрти йывăрăшăн вăйĕ	8,87 м/ç² (0,886 g)
Иккĕмĕш космос хăвăртлăхĕ	21,3 км/ç [6][3]
Сидерлĕ çаврăнăвăн тапхăрĕ	0,71833 кун 17 ч 14 мин 24 с
Экватăрти çаврăну йĕрлĕ хăвăртлăхĕ	2,59 км/ç 9 324 км/ç
Çаврăну тĕнĕлĕ эклиптика тайăмĕ	97,77°
çурçĕр полюсĕнче Тӳррĕн хăпарни	17 сехет 9 мин 15 с 257,311°
Тайăнни	−15,175°
Альбедо	0,300 (Бонд) 0,51 (геом.)
Планета пичĕн температури
Чи сивĕ	49 К[7] (−224 °C)
Вăтам	76 K[8]
Чи вĕри	57 К[7] (−216 °C)
атмосферăн йышĕ
	83±3 % Водород (H2) 15±3 % Гели 2,3 % Метан Пăр: аммиак Шыв Аммони гидросульфичĕ метан
Планета питĕнчи пусăмĕ

Уран Çĕнĕ вăхатра телескоппа уçнĕ пĕрремĕш планета ^[9]. Ăна Уильям Гершель1781-мĕш çулхи пушăш 13-мĕшĕнче уçнă^[10], Курăнакан çăлтăр виçи - 5,9^[11] — 5,32^[6].

Урана тĕпчени

Тĕпчев ĕçĕсен хронологийĕ

Вăхăт	Тĕпчесе уçни	Пĕрремĕш уçакан(сем)
1781 пуш, 13	Уран	Уильям Гершель
1787 кăрлач, 11	Титанипе Оберон	Уильям Гершель
1789 нарăс, 22	Гершель Уран ункисем пирки асăнать
1851 чӳк, 24	Ариэльпе Умбриэль	Уильям Лассел
1948 нарăс, 16	Миранда	Койпер
1979 пуш, 10	Уран ункисен системи	тĕпчевçĕсен ушкăнĕ уçнă
1985 раштав, 30	Пак	Синнот тата «Вояджер-2»
1986 кăрлач, 3	Джульетăпа Порци	Синнот тата «Вояджер-2»
1986 кăрлач, 9	Крессида	Синнот тата «Вояджер-2»
1986 кăрлач, 13	Дездемона, Розалинда тата Белинда	Синнот тата «Вояджер-2»
1986 кăрлач, 18	Пердита	Каркошка тата «Вояджер-2»
1986 кăрлач, 20	Корделипе Офели	Террил тата Вояджер-2
1986 кăрлач, 23	Бианка	Смит тата «Вояджер-2»
1997 авăн, 6	Калибанпа Сикоракса	ушкăнпа уçнă
1999 утă, 18	Сетебос, Стефано тата Просперо	тĕпчевçĕсен ушкăнĕ уçнă
2001 çурла, 13	Тринкуло, Фердинанд и Франциско	тĕпчевçĕсен ушкăнĕ уçнă
2003 çурла, 25	Маб и Купидон	Шоуолтер тата Лизёр
2003 çурла, 29	Маргарита	Шепард, Джюит
2006 çурла, 23	Уран çинчи тĕксĕм тумха	Хаббл ячĕллĕ космос телескопĕ тата тĕпчевçĕсен ушкăнĕ уçнă
Вăхăчĕ	Тĕпчесе уçни	Пĕрремĕш уçакан(сем)

Орбита тата çаврăнăвĕ

Уран — ункисемпе спутникĕсем

Çаврăну тĕнĕлĕн тайлăмĕ

Çурçĕр çурчăмăрĕ	Çул	Кăнтăр çурчăмăрĕ
Хĕллехи хĕвел тăни	1902, 1986	Çуллахи хĕвел тăни
Çурхи танкунлăх	1923, 2007	Кĕрхи танкунлăх
Çуллахи хĕвел тăни	1944, 2028	Хĕллехи хĕвел тăни
Кĕрхи танкунлăх	1965, 2049	Çурхи танкунлăх

Физика пахалăхĕсем

Шал тытăмĕ

размеры Уранпа Çĕре танлаштарни

Çавăн пекех пăхăр

• Уран культурăра
• Уран астрологире
• Хĕвел системин хĕрринчи кĕлеткесене ĕçе кĕртесси

Каçăсем

Вырăс чĕлхиллĕ каçăсем

• Уран galaxy.gcmsite.ru çинче 2006 ҫулхи Пуш уйӑхӗн 10-мӗшӗнче архивланӑ.
• Уран astrolab.ru çинче
• edu.nstu.ru 2011 ҫулхи Утӑ уйӑхӗн 4-мӗшӗнче архивланӑ.
• galspace.spb.ru
• Уран allplanets.ru çинче
• www.astronet.ru
• Астрофорум — Урана сăнакансен форумĕ
• «Вокруг света», статья

Акăлчан чĕлхиллĕ каçăсем

• ЕКА пресс-релизĕ 2008 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 22-мӗшӗнче архивланӑ.
• НАСА сайтĕнчи Уран хыпарĕсем
• Уран çинчен 2007 ҫулхи Ҫӗртме уйӑхӗн 24-мӗшӗнче архивланӑ. НАСА Хĕвел системине вĕренсе алла илни сайчĕнче
• Кек обсерваторийĕ Урана тĕпченĕ чух çапса илнĕ ӳкерчĕксем
• Çĕнĕ уйăхсемпе ункăсене тĕпчесе уçнин хыпарĕсем 2005 раштав, 22
  • Çĕнĕ Уйăхсемпе ункăсене Уран патĕнче тупнă, SPACE.com
  • Уран патĕнче икĕ çĕнĕ ункă тупнă 2007 ҫулхи Чӳк уйӑхӗн 16-мӗшӗнче архивланӑ., MSNBC
• Планетăсем: Уран 2007 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 11-мӗшӗнче архивланӑ. Уран: —ачасемшĕн çул кăтартакан.
• Уран Реактивлă куçăм лабораторийĕ фотожурнал ăшĕнче.
• 2006 çулхи çурла уйăхĕнчи Уран çинче атмосфера тумхи 2009 ҫулхи Кӑрлач уйӑхӗн 6-мӗшӗнче архивланӑ.
• Уранăн геометри альбеди улшăннин сăлтавĕсем (PDF)
• Пăрлă гигантсем çинчи шывсем (PDF)

Хыпарсенче

• Уран çинчи «Мăн тĕксĕм тумха»