Неандерталь çынни

Неандерта́ль çынни, (лат. Homo neanderthalensis е Homo sapiens neanderthalensis) — 300 ^[1]—24^[2] пин çул маларах пурăннă çĕр айĕнче шыраса çынсем (палеоантропсем).

? † Неандерталь çынни
Неандерталь çыннин кĕлетки
Ăслăх классификацийĕ
Патшалăх: Тĕс: Хордăллисем Класс: Сĕт ĕçекенсем Отряд: Приматсем Йыш: Гоминидсем Кĕçĕн йыш: Гомининсем Триба: Гоминини Ăрат: Çынсем Тĕс: Неандерталь çынни
Латинла çырни
Homo neanderthalensis
Викитĕссенчи систематика Ӳкерчĕксем Шаблон:Taxobox ITISНеандерталь çынниБиотехнологи информацин наци центрĕн (NCBI) сайтĕнче.

Ят пани

Неандерталь этемĕн пуç шăммине 1856 çулта Неандерталь ту хушăкĕнче, Дюссельдорфпа Эркрат (Хĕвеланăç Германи) патĕнче тупнă. Ту хушăкне нимĕç теологĕ тата композиторĕ Иоахим Неандер ячĕпе чысланă.

Каярах пĕрремĕш пуç шăммине Гибралтарта 1848 çултах тупнине ăсчахсем çирĕплетнĕ, анчах та вăл неандерталь çыннин тесе 1864 çулта кăна йышăннă.^[3]

Тавралăхĕ

Неандертальсем пурăннă вырăнсем:

• Европăра: Германири Неандертальре, Францири Ла-Шапель-о-Сенре, Крымри Киик-Кобара, Грецири Пелопоннесре^[4]
• Кавказра: Краснодар Енри Мезмай чул хăвăлĕнче^[5]
• Вăтам Азире (Тешик-Таш) тата Алтай (Окладников чул хăвăлĕ)^[6]
• Çывăх Хĕвелтухăç: Израильри Кармель, ирак Курдистанĕнчи Шанидарта.

Неандертальсене тупнин историйĕ

Сăнĕ-кĕлетки

Классификаци

Этеплĕх

Хальхи çынпа тăванлăхĕ

Паян кун ăсчахсем неандертальсене хальхи çынсен тăхăмĕсем тесе шутламаççĕ^[7], темиçе пин çул çак икĕ тĕс юнашар пурăннă^[8]. 2006 çулта ăсчахсен ушкăнĕ неандертальсен генĕсене тĕплĕн тĕпченĕ^[9], вара хальхи çынсемпе неандертальсен хушши 500 пин çул плнине палăртнă^[10].

Неандертальсем çухални

Геном

Тĕп статья: Неандерталь çыннин геномне тĕпчени

Неандерталь этемĕн геномĕ калăпăшпе хальхи çыннăн геномне çывăх пулать. Малтанхи пĕтĕмлетӳсем кăтартнипе, хальхи çыннăн тата неандерталь çыннин ДНК 99,5 % таран пĕр пекех. Тепчевçĕсем неандерталь этемĕн ДНК молекулине Хорватири Винди чул хăвăлĕнче тупнă 38000-çулхи неандерталь арçынĕн пĕçĕ шăмминчен, çаплах Испанире, Раççейре тата Германири тупнисенчен те кăларнă^[11][12].