From Wikipedia, the free encyclopedia
Саа́мсем (саа́ми, лопари́[7], лапла́ндсем; тăван ячĕ — кильд. са̄мь, саам. sámit, sampelaš; финн. Saamelaiset, Шаблон:Lang-nn, шв. Samer) — сахал йышлă финн-укăр халăхĕ; Çурçĕр Европăри вырăнти халăх. Скандинавсем вĕсене lappar е lapper, вырăссем — «лопари» (лопарьсем), «лоплянсем» е «лопь» тенĕ[8].
Саамсем | |
Тăван ячĕ | кильд. са̄мь, саам. sámit, sápmelaš |
---|---|
Хальхи вырнаçăвĕ тата йышĕ | |
Пурӗ: 60 пин - 80 пин
| |
Чĕлхе | саам (9 хальхи чĕлхе), швед, норвег, финн, вырăс |
Тĕн | Лютеранлăх, лестадианлăх, православи, шаманизм |
Расă тĕсĕ | европеоидсем (Лапоноид тĕсĕ) |
Пĕрремĕш саам алфавитне латиница никĕсĕпе (хăçан?) тунă. 1920-мĕш çулсен вĕçĕнче саамсен çыруне тăвас тесе хăтланнă. 1931 çулта латин никĕсĕпе çурçĕрти халăхсем валли унифициленĕ алфавитасем туса хатĕрленĕң. 1933 тата 1934 çулсенче ăна çĕнетнĕ. 1934 çулта тунă алфавит:
Aa, Bʙ, Cc, Çç, Ꞓꞓ, Dd, D̦d̦, Ʒʒ, Зз, Ee, Əə, Ff, Gg, Ģģ, Hh, Ii, Ьь, Jj, Kk, K̦k̦, Ll, L̦l̦, Mm, M̦m̦, Nn, N̦n̦, Ŋŋ, Oo, Pp, Rr, R̦r̦, Ss, Șș, Ꞩꞩ, Tt, Țț, Uu, Vv, V̦v̦, Zz, Z̦z̦, Ƶƶ.
Кириллица çинче никĕсленĕ алфавита 1937 çулта йышăннă. Унта вырăс алфатинчи сас паллисем, Щ щ тата Нг нг диграфсăр пуçне, пулнă. Букварь кăларнă, çакăн хыççăн саам чĕлхипе кĕнеке пичетлесси Совет Союзĕнче пăчланать.
1970-мĕш сулсенче саам çырулăхне чĕрĕлтерес ĕçе тепре пуçланă. 1982 çулта каллех хатĕрленĕ çĕнĕ алфавита йышăннă:
А а Ӓ ӓ Б б В в Г г Д д Е е Ё ё Ж ж З з Һ һ
/a/ /*a/ /b/ /v/ /g/ /d/ /je/ /jo/ /ʒ/ /z/ /ʰ/
И и Й й Ҋ ҋ Ј ј К к Л л Ӆ ӆ М м Ӎ ӎ Н н Ӊ ӊ
/i/ /j/ // /ç/ /k/ /l/ /ɬ/ /m/ /m̥/ /n/ /n̥/
Ӈ ӈ О о П п Р р Ҏ ҏ С с Т т У у Ф ф Х х Ц ц
/ŋ/ /o/ /p/ /r/ /r̥/ /s/ /t/ /u/ /f/ /x/ /ʦ/
Ч ч Ш ш Щ щ Ъ ъ Ыы Ь ь Ҍ ҍ Э э Ӭ ӭ Ю ю Я я
/ʧ/ /ʃ/ /ʃj/ // /ɨ/ /j/ * /e/ /*e/ /ju/ /ja/
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.