Benjamin Hoadly

Clerigwr Anglicanaidd o Loegr a fu'n Esgob Bangor ac yn ddiweddarach yn esgob mewn nifer o esgobaethau yn Lloegr oedd Benjamin Hoadly, weithiau Benjamin Hoadley (14 Tachwedd 1676 – 17 Ebrill 1761).

Benjamin Hoadly
Ganwyd	14 Tachwedd 1676 (yn y Calendr Iwliaidd)  Westerham
Bu farw	17 Ebrill 1761  Chelsea
Dinasyddiaeth	Teyrnas Prydain Fawr
Alma mater	Coleg y Santes Catrin
Galwedigaeth	offeiriad, diwinydd, ysgrifennwr gwleidyddol, pamffledwr
Swydd	Esgob Caerwynt, Esgob Henffordd, Esgob Caersallog, Esgob Bangor
Adnabyddus am	The Nature of the Kingdom, or Church, of Christ
Priod	Sarah Hoadly

Addysgwyd ef yng Ngoleg y Santes Catrin, Caergrawnt. Ordeiniwyd ef yn 1701 a bu'n rheithor St. Peter-le-Poor, Llundain, o 1704 hyd 1724. Daeth yn gaplan i George I.

Esgob Bangor

Apwyntiwyd ef yn Esgob Bangor yn 1716. Ef oedd y cyntaf mewn olyniaeth o esgobion Seisnig a barhaodd hyd 1890.

Bu cryn anghydfod a dicter ymhlith y Cymry pan glywyd fod Sais wedi cael ei apwyntio yn Esgob Bangor. Teithiodd Hoadly ar hyd yr A5 hyd at Amwythig gyda'r bwriad o gymryd meddiant o'i esgobaeth newydd. Pan sylweddolodd Cymry'r dref honno ei fod yno, daeth torf ohonynt at ei gilydd a rhwystrwyd cerbyd Hoadly ar y bont sy'n croesi Afon Hafren. Bu'n rhaid iddo droi yn ei ôl a dywedir er iddo ddal y swydd am gyfnod o chwe blynedd ni osododd ei droed i lawr gymaint ag unwaith yn ei esgobaeth. Cymaint oedd y casineb tuag ato fel y bu bron iawn i brelad Gwyddelig gael ei gamdrin yn gorfforol gan dorf ym Mangor pan ddigwyddai fynd trwy'r ddinas ar ei ffordd i Gaergybi ar ôl i rywun feddwl mai Broadly oedd ef.^[1]

"Y Ddadl Fangoraidd"

Y Parch. Ddr. Benjamin Hoadly

Yn 1717, dechreuodd ei bregeth ar "Natur Teyrnas Crist" yr hyn a elwir Y Ddadl Fangoraidd yn Eglwys Loegr. Yn ddiweddarach, symudwyd ef i dair esgobaeth yn Lloegr. Darluniwyd ef gan William Hogarth (1697-1764) pan oedd yn Esgob Caerwynt tua 1743.

Gweithiau

• A Defence of the Reasonableness of Conformity (1707)
• A Plain Account of the Nature and End of the Sacrament of the Lord's Supper (1735)
• The Repeal of the Corporation and Test Acts (1736)

Llyfryddiaeth

• William Gibson: Enlightenment Prelate: Benjamin Hoadly, 1676-1761. Caergrawnt, 2004, ISBN 978-0-227-67978-4.