Cyflymydd gronynnol

Mae cyflymydd gronynnol (Saesneg: Particle accelerator) yn ddyfais sy'n defnyddio cerrynt trydanol i yrru gronynnau gwefredig i fuaneddau (neu gyflymder) uchel. Mae teledu CRT yn ffurf syml o gyflymydd gronynnol.^[1]

Diagram o gyflymydd Van de Graaff electrostatig. Cydrannau:
1. Sffêr metal, gwag
2. Electrod
3. Rholiwr uchaf (e.e. gwydr acrylig)
4. Ochr y gwregys gyda gwefr posydd
5. Ochr arall y gwregys gyda gwefr negydd
6. Rhowliwr isaf, metal
7. Electrod isaf (daearwyd)
8. Sffêr metal gyda gwefr negydd
9. Sbarc a gynhyrchwyd gan y gwahaniaeth mewn potensial.

Diagram o'r cysyniad o gyflymydd Ising/Widerøe (1928)

Cyflymydd gronynnol

Enghraifft o:	nuclear technology
Math	dyfais, cyfleuster
Rhan o	ffiseg cyflymydd
Dynodwyr
Freebase	/M/0d1hs
Thesawrws y BNCF	1595
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Mae'r cyflymyddion mawr yn fwyaf adnabyddus o fewn ffiseg fel gwrthdrawyddion e.e. Gwrthdrawydd Hadronnau Mawr ar safle CERN yn y Swistir. Cânt hefyd eu defnyddio ar gyfer peiriannau mewn labordai oncoleg neu mewn astudiaeth o fater dwys mewn ffiseg. Credir bod dros 30,000 o gyflymyddion drwy'r byd.^[2]