Elisedd ap Gwylog

Roedd Elisedd ap Gwylog (bu farw c. 755), a adnabyddir hefyd fel Elise, yn frenin Powys.^[1]

Elisedd ap Gwylog
Ganwyd	700s
Bu farw	755
Dinasyddiaeth	Cymru
Galwedigaeth	teyrn
Swydd	brenin
Tad	Gwylog ap Beli
Plant	Brochfael ab Elisedd, Enghenedl, Cyngen ab Eliseg ap Gwallawg ab Beli
Perthnasau	Cadell Powys

Hanes

Croes Eliseg; yr ysgrifen.

Ychydig sydd wedi ei gadw yn y cofnodion hanesyddol am Elisedd, oedd o linach Brochwel Ysgithrog. Mae'n ymddangos iddo adennill tiriogaeth Powys wedi iddo gael ei gipio gan y Saeson. Cododd ei or-ŵyr Cyngen ap Cadell golofn er côf amdano sydd i'w gweld heb fod ymhell o Abaty Glyn y Groes (sy'n llawer diweddarach). Adwaenir y golofn yma fel Croes Eliseg, ond credir mai camgymeriad oedd hyn ar ran y cerfiwr.^[1]

Mae'r arysgrif Ladin ar y golofn bron yn amhosibl ei darllen yn awr, ond yr oedd yn gliriach yn oes Edward Llwyd a wnaeth gopi ohono. Mae cyfieithiad o'r rhan o'r arysgrif sy'n delio ag Elisedd fel a ganlyn :

+ Cyngen fab Cadell, Cadell fab Brochmail, Brochmail fab Eliseg, Eliseg fab Guoillauc.

+ A'r Cyngen hwnnw, gor-ŵyr Eliseg, a gododd y maen yma ar gyfer ei hen daid Eliseg.

+ Yr Eliseg hwnnw a gasglodd ynghyd etifeddiaeth Powys . . . allan o afael yr Eingl â'i gleddyf ac â thân.

+ Pwy bynnag sy'n ailadrodd yr arysgrif yma, rhoed fendith ar enaid Eliseg.

Dilynwyd Elisedd gan ei fab Brochfael.^[1]