Llansannan

Pentref, cymuned a phlwyf eglwysig ym mwrdeistref sirol Conwy, Cymru, yw Llansannan.^[1][2] Fe'i lleolir yn nyffryn Afon Aled, tua naw milltir i'r gorllewin o dref Dinbych.

Llansannan

Cerflun y ferch fach (1899) gan William Goscombe John
Math	pentref, cymuned
Poblogaeth	1,335, 1,273, 1,291
Daearyddiaeth
Sir	Conwy
Gwlad	Cymru
Arwynebedd	9,540.77 ha
Cyfesurynnau	53.176°N 3.595°W
Cod SYG	W04000131
Gwleidyddiaeth
AS/au Cymru	Darren Millar (Ceidwadwyr)
AS/au y DU	Claire Hughes (Llafur)
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Mae Llansannan yn sefyll ar groesffordd bwysig i sawl ffordd ar ucheldir yr hen Ddinbych. Rhed yr A544 rhwng Abergele a Llanfair Talhaearn yn y gogledd a Bylchau a Phentrefoelas yn y de trwyddo. Mae lonydd eraill yn ei chysylltu â Gwytherin, Llanrwst a Llangernyw.

Mae'r eglwys yn gysegredig i Sant Sannan. Ceir cae yn ymyl y pentref o'r enw Tyddyn Sannan a gerllaw Pant yr Eglwys, ar bwys y cae hwnnw, ceir sylfeini adeilad a oedd efallai'n eglwys gynnar gysegredig i Sannan.

Ceir cofgolofn i bump o lenyddion o'r plwyf yng nghanol y pentref gyda cherflun wrth ei throed. Pen-y-Mwdwl yw'r enw ar y bryn ar bwys y pentref. Yn yr hen ddyddiau roedd Ffair Llansannan, a gynhelid ym mis Mai, yn adnabyddus iawn yn yr ardal.

Llansannan - canol y pentref

Eglwys plwyf Llansannan

Henebion

Plas Dyffryn Aled, Bryn Rhyd yr Arian ger Llansannan.

Adeiladwyd Plas Dyffryn Aled yn 1797 gan Diana Wynne-Yorke a bu'r teulu Wynne-York yn trigo yno hyd at ddechrau'r 20g.

Mae Crug Cae Du, Llansannan yn domen a godwyd gan bobl Oes Newydd y Cerrig neu Oes yr Efydd fel rhan o'u seremonïau ac wedi'i leoli tua cilometr i'r de o Lansannan. Mae sawl crug arall gerllaw: Crug Bryn Nantllech, Crug Blaen y Cwm, Crug Rhiwiau, Rhos y Domen, Crug Plas Newydd a Crugiau Eglwys Bylchau. Mae'r rhain i gyd o'r math arbennig o grug sy'n cael eu galw'n "grug crwn" ac o fewn tafliad carreg i'r pentref. Ceir hefyd Carnedd gron Tan-y-Foel i'r de-orllewin, sy'n garnedd (heb bridd drosti) yn hytrach nac yn grug.

Cyfrifiad 2011

Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:^[3][4][5]

Cyfrifiad 2011
Poblogaeth cymuned Llansannan (pob oed) (1,335)			100%
Y nifer dros 3 oed sy'n siarad Cymraeg (Llansannan) (831)			64%
:Y ganran drwy Gymru			19%
Y nifer sydd wedi'u geni yng Nghymru (Llansannan) (949)			71.1%
:Y ganran drwy Gymru			73%
Y nifer dros 16 sydd mewn gwaith (Llansannan) (157)			28.8%
:Y ganran drwy Gymru			67.1%

Enwogion

• Tudur Aled (c. 1465-1525), un o feirdd gorau'r 16g, a aned yn y plwyf
• William Salesbury (c.1520-1584), ganed cyfieithydd y Testament Newydd i'r Gymraeg yn y plwyf tua'r flwyddyn 1520.
• Henry Rees (1798–1869), brawd Gwilym Hiraethog a diwinydd a phregethwr enwog, ganed yn Llansannan yn 1798.
• William Rees (Gwilym Hiraethog) (1802–83), ganed yr awdur a bardd yn y pentref, a bu'n gweinidog Ymneilltuol yno
• Edward Roberts (Iorwerth Glan Aled) (1819-1867), bardd

Gweler hefyd

• Rhestr o ganeuon gan Gôr Meibion Bro Aled
• Eglwys Sant Sannan