Penrhyn Llŷn

Gorynys yng ngogledd-orllewin Cymru yw Penrhyn Llŷn neu Pen Llŷn. Mae'n rhan o Wynedd. Mae'n ymestyn fel braich allan i'r môr tua gogledd Bae Ceredigion. Yr Eifl yw'r copa uchaf a'r prif drefi yw Aberdaron, Abersoch, Cricieth, Nefyn a Phwllheli. Creadigaeth bur diweddar yw'r term ei hun.

Penrhyn Llŷn

Penrhyn Llŷn

Math	gorynys
Daearyddiaeth
Sir	Gwynedd
Gwlad	Cymru
Gerllaw	Môr Iwerddon
Cyfesurynnau	52.9092°N 4.4614°W
Statws treftadaeth	Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol
Manylion
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Gweler hefyd Llŷn (gwahaniaethu) a Penrhyn (gwahaniaethu).

Mae'r penrhyn yn cael ei adnabod fel Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol. Ceir nifer o draethau braf, yn arbennig ar yr arfordir deheuol, baeau creigiog ar hyd arfordir y gogledd, a bryniau gosgeiddig fel Yr Eifl a Carn Fadryn.

Er gwaethaf mewnlifiad o siaradwyr Saesneg i leoedd fel Abersoch, erys Llŷn yn un o gadarnleoedd pwysicaf yr iaith Gymraeg.

Geirdarddiad

Daw'r enw Llŷn o Laigin, brenhinllin Leinster/Laighin a sefydlodd gwladfa Wyddelig yng Ngogledd Cymru yn ystod Oes Gristnogol Gynnar Iwerddon (tua 400–800).^[1]

Copaon

Mynydd Moel-y-gest.

Lleoliad y copaon o Ynys Môn i Ben Llŷn.

Rhwng Ynys Môn a Phen Llŷn
Enw	Cyfesurynnau OS		Cyfesurynnau Daearyddol
Bwlch Mawr, Penrhyn Llŷn	SH426478	map	53.004°N, 4.347°W
Bwrdd Arthur, Ynys Môn	SH585812	map	53.308°N, 4.125°W
Carn Fadryn, Penrhyn Llŷn	SH278351	map	52.885°N, 4.56°W
Carneddol, Penrhyn Llŷn	SH301331	map	52.868°N, 4.525°W
Garn Boduan, Penrhyn Llŷn	SH312393	map	52.924°N, 4.512°W
Gwylwyr Carreglefain, Penrhyn Llŷn	SH324410	map	52.94°N, 4.495°W
Gyrn Ddu, Penrhyn Llŷn	SH401467	map	52.993°N, 4.383°W
Mynydd Twr, Holy Island (Ynys Môn)	SH218829	map	53.312°N, 4.676°W
Moel-y-gest, Penrhyn Llŷn	SH549388	map	52.926°N, 4.159°W
Mynydd Anelog, Penrhyn Llŷn	SH151272	map	52.81°N, 4.744°W
Mynydd Bodafon, Ynys Môn	SH472854	map	53.343°N, 4.296°W
Mynydd Carnguwch, Penrhyn Llŷn	SH374429	map	52.958°N, 4.422°W
Mynydd Cennin, Penrhyn Llŷn	SH458449	map	52.979°N, 4.298°W
Mynydd Cilan, Penrhyn Llŷn	SH288241	map	52.787°N, 4.54°W
Mynydd Eilian, Ynys Môn	SH472917	map	53.399°N, 4.299°W
Mynydd Enlli, Ynys Enlli	SH122218	map	52.761°N, 4.784°W
Mynydd Rhiw, Penrhyn Llŷn	SH228293	map	52.832°N, 4.631°W
Mynydd y Garn, Ynys Môn	SH314906	map	53.385°N, 4.536°W
Yr Eifl, Penrhyn Llŷn	SH364447	map	52.974°N, 4.437°W

Cymunedau (a chyn-gymunedau)

Llun	Enw	Cyfnod	Poblogaeth 1961	Sir	Cymuned	Refs
	Aberdaron	1894 1974	1,161	Gwynedd	Aberdaron	[2]
	Abererch	1894 1934		Gwynedd	Llannor	[3]
	Ynys Enlli	1894 1974	17	Gwynedd	Aberdaron	[4]
	Bodferin	1894 1934		Gwynedd	Aberdaron	[5]
	Botwnnog	1894 1974	1,176	Gwynedd	Botwnnog	[6]
	Bryncroes	1894 1934		Gwynedd	Aberdaron Botwnnog	[7]
	Buan	1934 1974	619	Gwynedd	Buan	[8]
	Carnguwch	1894 1934		Gwynedd	Pistyll	[9]
	Ceidio	1894 1934		Gwynedd	Buan	[10]
	Criccieth Urban District	1894 1974	1,672	Gwynedd	Criccieth
	Dolbenmaen	1934 1974	1,447	Gwynedd	Dolbenmaen	[11]
	Edern	1894 1939		Gwynedd	Nefyn	[12]
	Llanaelhaearn	1894 1974	1,242	Gwynedd	Llanaelhaearn	[13]
	Llanarmon	1894 1934		Gwynedd	Llanystumdwy	[14]
	Llanbedrog	1894 1974	883	Gwynedd	Llanbedrog	[15]
	Llandegwning	1894 1934		Gwynedd	Botwnnog	[16]
	Llandudwen	1894 1934		Gwynedd	Buan Tudweiliog	[17]
	Llanengan	1894 1974	2,116	Gwynedd	Llanengan	[18]
	Llanfaelrhys	1894 1934		Gwynedd	Aberdaron	[19]
	Llanfihangel Bachellaeth	1894 1934		Gwynedd	Buan	[20]
	Llangian	1894 1934		Gwynedd	Botwnnog Llanengan	[21]
	Llangwnnadl	1894 1934		Gwynedd	Aberdaron Tudweiliog	[22]
	Llangybi	1894 1934		Gwynedd	Llannor Llanystumdwy	[23]
	Llaniestyn	1894 1934		Gwynedd	Botwnnog Tudweiliog	[24]
	Llannor	1894 1974	2,039	Gwynedd	Llannor	[25]
	Llanystumdwy	1894 1974	2,056	Gwynedd	Llanystumdwy	[26]
	Sarn Mellteyrn	1894 1934		Gwynedd	Botwnnog Tudweiliog	[27]
	Nefyn	1894 1974	2,164	Gwynedd	Nefyn	[28]
	Benllech	1894 1934		Gwynedd	Tudweiliog	[29]
	Penrhyn Llŷn	1894 1934		Gwynedd	Criccieth Llanystumdwy	[30]
	Penrhos	1894 1934		Gwynedd	Llannor	[31]
	Pistyll	1894 1974	599	Gwynedd	Pistyll	[32]
	Pwllheli Municipal Borough	1835 1974	3,647	Gwynedd	Pwllheli
	Tudweiliog	1894 1974	1,003	Gwynedd	Tudweiliog	[33]

Gweler hefyd

• Llŷn - y cantref hanesyddol; Pen Llŷn
• Eifionydd - cwmwd ac ardal hanesyddol; rhan dde-ddwyreiniol y penrhyn
• Llwybr Arfordir Llŷn ac Eryri
• Rhestr mynyddoedd Cymru
• Rhestr o gopaon Cymru