Ystlum

Mamaliaid sy'n gallu hedfan yw ystlumod (Chiroptera). Mae'r rhan fwyaf o ystlumod yn bwyta pryfed; mae rhywogaethau eraill yn bwydo ar ffrwythau, neithdar neu bysgod. Anifail nosol ydyw fel rheol. Mae'r ystlumod fampir o Dde America yn yfed gwaed. Ceir dros 900 o rywogaethau yn y byd, a cheir 16 rhywogaeth yn rheolaidd ym Mhrydain.

Ystlumod
Dosbarthiad gwyddonol
Teyrnas:	Animalia
Ffylwm:	Chordata
Dosbarth:	Mammalia
Urdd:	Chiroptera Blumenbach, 1779
Teuluoedd
Is-urdd: Megachiroptera Pteropodidae (ystlumod ffrwythau) Is-urdd: Microchiroptera Craseonycteridae Emballonuridae Furipteridae Megadermatidae Miniopteridae Molossidae Mormoopidae Mystacinidae Myzopodidae Natalidae Noctilionidae Nycteridae Phyllostomidae Rhinolophidae (ystlumod pedol) Rhinopomatidae Thyropteridae Vespertilionidae

Cymru

O'r 18 rhywogaeth o'r mamaliaid hedegog hyn ym Mhrydain cofnodwyd 15 ohonynt yng Nghymru^[1] yn cynnwys:

• Ystlum adain lydan (Eptesicus serotinus)
• Ystlum barfog (Myotis mystacinus)
• Ystlum Bechstein (Myotis bechsteinii)
• Ystlum Brandt (Myotis brandtii)
• Ystlum du (Barbastella barbastellus)
• Ystlum y dŵr (Myotis daubentonii)
• Ystlum hirglust (Plecotus auritus)
• Ystlum hirglust llwyd (Plecotus austriacus)
• Ystlum Leisler (Nyctalus leisleri)
• Ystlum lleiaf (Pipistrelle pipistrellus a Pipistrellus pygmaeus – dwy rywogaeth ar wahân)
• Ystlum mawr (Nyctalus noctula)
• Ystlum Natterer (Myotis nattereri)
• Ystlum pedol mwyaf (Rhinolophus ferrumequinum)
• Ystlum pedol lleiaf (Rhinolophus hipposideros)

Mae Cymru, felly, yn gartref i rai o'r ystlumod mwyaf prin gwledydd Prydain: yr ystlum pedol mwyaf, yr ystlum pedol lleiaf a'r ystlum du, sy'n rhywogaethau a warchodir gan ddeddfau Ewropeaidd. Mae 10 safle yng Nghymru wedi cael eu dynodi'n Ardaloedd Cadwraeth Arbennig fel rhan o rwydwaith 'Natura 2000' i ddiogelu cynefinoedd yr ystlumod anghyffredin hyn, a rheolir y cynefinoedd er mwyn amddiffyn y rhywogaethau gwahanol.

Ystlumod prin Cymru, a sut y mae Cyfoeth Naturiol Cymru yn eu gwarchod

Yr ystlym lleiaf a'r hirglust yw'r mwyaf cyffredin ac yn ddibynnol iawn ar adeiladau i glwydo ynddynt. Ystlymod pedol yn brin iawn, a'u cadarnleoedd Ewropeaidd yn ogystal â Phrydeinig yng Nghymru a'r Gororau. Oherwydd i ystlymod yn gyffredinol brinhau yn arw yn ystod yr 20g maent oll dan warchodaeth gyfreithiol erbyn hyn.

Coelion cefn gwlad

Yng Nghymru ystyrid gweld ystlymod yn arwydd o lwc dda a phriodas cyn pen y flwyddyn, ond yn anlwcus yn rhai ardaloedd os ehedent o gylch y pen. Roedd coel gyffredin - ond di-sail - y buasent yn mynd yn sownd yng ngwallt person, neu eu bod yn arwydd o dywydd braf os hedfan yn gynnar gyda'r nos.