Ιστορία των Εβραίων στην Πολωνία
From Wikipedia, the free encyclopedia
Η ιστορία των Εβραίων στην Πολωνία χρονολογείται τουλάχιστον 1.000 χρόνια στο παρελθόν. Για πολλούς αιώνες, η Πολωνία ήταν η πατρίδα της μεγαλύτερης και σημαντικότερης εβραϊκής Ασκεναζί κοινότητας στον κόσμο. Η Πολωνία ήταν το κύριο κέντρο του εβραϊκού πολιτισμού, λόγω της μακράς περιόδου της νόμιμης θρησκευτικής ανεκτικότητας και της κοινωνικής αυτονομίας που έληξε μετά τους διαμελισμούς της Πολωνίας τον 18ο αιώνα. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου υπήρξε μια σχεδόν πλήρης γενοκτονική καταστροφή της εβραϊκής κοινότητας της Πολωνίας από τη ναζιστική Γερμανία και των διαφόρων εθνικοτήτων συνεργατών της,[3] κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής της Πολωνίας μεταξύ 1939 και 1945, που ονομάζεται Ολοκαύτωμα. Από την πτώση του κομμουνισμού στην Πολωνία, υπήρξε ένα ανανεωμένο ενδιαφέρον για τον εβραϊκό πολιτισμό, με ένα ετήσιο Φεστιβάλ Εβραϊκού Πολιτισμού, νέα προγράμματα σπουδών σε πολωνικά σχολεία και πανεπιστήμια και τα εγκαίνια του Μουσείου Ιστορίας των Πολωνοεβραίων στη Βαρσοβία.
Συνολικός πληθυσμός | |
---|---|
εκτ. 1.300.000+ | |
Περιοχές με σημαντικούς πληθυσμούς | |
Πολωνία ! Πολωνία | 10.000–20.000[1] |
Ισραήλ ! Ισραήλ | 1.250.000 (καταγωγή, επιλέξιμο διαβατήριο), 202.300 (ιθαγένεια)[2] |
Γλώσσες | |
Πολωνικά, Εβραϊκά, Γίντις, Γερμανικά | |
Θρησκεία | |
Ιουδαϊσμός |
Από την ίδρυση του Βασιλείου της Πολωνίας το 1025 έως τα πρώτα χρόνια της Πολωνικής-Λιθουανικής Κοινοπολιτείας που δημιουργήθηκε το 1569, η Πολωνία ήταν η πιο ανεκτική χώρα στην Ευρώπη. Οι ιστορικοί έχουν χρησιμοποιήσει τον όρο Paradisus Judaeorum (λατινικά για «Παράδεισος των Εβραίων»).[4][5] Η Πολωνία έγινε καταφύγιο για Εβραίους που διώχθηκαν και εκδιώχθηκαν από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες και το σπίτι της μεγαλύτερης εβραϊκής κοινότητας του κόσμου της εποχής. Σύμφωνα με ορισμένες πηγές, περίπου τα τρία τέταρτα των Εβραίων του κόσμου ζούσαν στην Πολωνία μέχρι τα μέσα του 16ου αιώνα. Με την αποδυνάμωση της Κοινοπολιτείας και τις αυξανόμενες θρησκευτικές διαμάχες (λόγω της Προτεσταντικής Μεταρρύθμισης και της Καθολικής Αντιμεταρρύθμισης), η παραδοσιακή ανοχή της Πολωνίας άρχισε να μειώνεται από τον 17ο αιώνα. Μετά τους διαμελισμούς της Πολωνίας το 1795 και την καταστροφή της Πολωνίας ως κυρίαρχου κράτους, οι Πολωνοεβραίοι υπόκεινταν στους νόμους των διαμελιστικών δυνάμεων, συμπεριλαμβανομένης της αυξανόμενα αντισημιτικής Ρωσικής Αυτοκρατορίας, καθώς και της Αυστροουγγαρίας και του Βασιλείου της Πρωσίας (αργότερα μέρος της Γερμανικής Αυτοκρατορίας). Ακόμα, καθώς η Πολωνία ανέκτησε την ανεξαρτησία της μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ήταν το κέντρο του ευρωπαϊκού εβραϊκού κόσμου με μία από τις μεγαλύτερες εβραϊκές κοινότητες στον κόσμο, με πληθυσμό άνω των 3 εκατομμυρίων. Ο αντισημιτισμός ήταν ένα αυξανόμενο πρόβλημα σε όλη την Ευρώπη εκείνα τα χρόνια, τόσο από το πολιτικό κατεστημένο όσο και από τον γενικό πληθυσμό. Καθ΄ όλη τη διάρκεια του μεσοπολέμου, η Πολωνία υποστήριξε την εβραϊκή μετανάστευση από την Πολωνία και, στη διεθνή σκηνή, τη δημιουργία ενός εβραϊκού κράτους στην Παλαιστίνη. Το πολωνικό κράτος υποστήριξε επίσης εβραϊκές παραστρατιωτικές ομάδες, όπως η Χαγκανά, η Μπετάρ και η Ιργκούν, παρέχοντάς τους όπλα και εκπαίδευση.[6][7]
Το 1939, στην αρχή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η Πολωνία διαμελίστηκε μεταξύ της ναζιστικής Γερμανίας και της Σοβιετικής Ένωσης (βλ. Σύμφωνο Μολότοφ -Ρίμπεντροπ). Το ένα πέμπτο του πολωνικού πληθυσμού αφανίστηκε κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι 3.000.000 Πολωνοεβραίοι που δολοφονήθηκαν στο Ολοκαύτωμα, οι οποίοι αποτελούσαν το 90% της πολωνικής εβραϊκής κοινότητας, αποτελούσαν τους μισούς Πολωνούς που σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου.[8] Αν και το Ολοκαύτωμα συνέβη σε μεγάλο βαθμό στην κατεχόμενη από τους Γερμανούς Πολωνία, υπήρξε κάποια μικρή συνεργασία με τους Ναζί από τους πολίτες της χώρας. Η συνεργασία μεμονωμένων Πολωνών έχει περιγραφεί ως μικρότερη από ότι σε άλλες κατεχόμενες χώρες. Παραδείγματα στάσεων της Πολωνίας για τις γερμανικές θηριωδίες ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό, από τον ενεργό κίνδυνο θανάτου για τη διάσωση ζωών των Εβραίων[9] και την παθητική άρνηση ενημέρωσης για αυτούς, την αδιαφορία, τον εκβιασμό και σε ακραίες περιπτώσεις, τη συμμετοχή σε πογκρόμ, όπως το πογκρόμ του Γιεντβάμπνε.
Στη μεταπολεμική περίοδο, πολλοί από τους περίπου 200.000 Εβραίους επιζώντες που είχαν εγγραφεί στην Κεντρική Επιτροπή Πολωνοεβραίων (ΚΕΠΕ, εκ των οποίων 136.000 έφτασαν από τη Σοβιετική Ένωση) έφυγαν από τη Λαϊκή Δημοκρατία της Πολωνίας για το αναδυόμενο Κράτος του Ισραήλ, τη Βόρεια Αμερική ή τη Νότια Αμερική. Η αποχώρησή τους επιταχύνθηκε από την καταστροφή των εβραϊκών θεσμών, τη μεταπολεμική βία και την εχθρότητα του Κομμουνιστικού Κόμματος τόσο στη θρησκεία όσο και στις ιδιωτικές επιχειρήσεις, αλλά και επειδή το 1946-1947 η Πολωνία ήταν η μόνη χώρα του Ανατολικού Μπλοκ που επέτρεψε ελεύθερη εβραϊκή αλιγιά στο Ισραήλ, χωρίς θεωρήσεις ή άδειες εξόδου. Οι περισσότεροι από τους εναπομείναντες Εβραίους εγκατέλειψαν την Πολωνία στα τέλη του 1968 ως αποτέλεσμα της «αντισιωνιστικής» εκστρατείας.[10] Μετά την πτώση του κομμουνιστικού καθεστώτος το 1989, η κατάσταση των Εβραίων της Πολωνίας εξομαλύνθηκε και εκείνοι που ήταν Πολωνοί πολίτες πριν από το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο είχαν τη δυνατότητα να ανανεώσουν την πολωνική υπηκοότητα. Η σύγχρονη εβραϊκή κοινότητα της Πολωνίας εκτιμάται ότι έχει μεταξύ 10.000 και 20.000 μελών. Ο αριθμός των ατόμων με εβραϊκή κληρονομιά οποιουδήποτε είδους μπορεί να είναι αρκετές φορές μεγαλύτερος.[11]