Μοχός Ηρακλείου

Ο Μοχός είναι χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητος του Δήμου Χερσονήσου στην Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου της Κρήτης.^[1][2][3] Παλιότερα ανήκε στην Επαρχία Πεδιάδος.

Μοχός
Μερική άποψη του Μοχού
Μοχός Μοχός
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Περιφέρεια	Κρήτης
Περιφερειακή Ενότητα	Ηρακλείου
Δήμος	Χερσονήσου
Δημοτική Ενότητα	Μαλίων
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμα	Κρήτη
Νομός	Ηρακλείου
Πληθυσμός
Μόνιμος	751
Έτος απογραφής	2021
Πληροφορίες
Τηλ. κωδικός	700 05
δεδομένα

Άποψη της Σταλίδας, κατεβαίνοντας από τον δρόμο του Μοχού

Γενικά - πολιτιστικά στοιχεία

Ο Μοχός βρίσκεται στους πρόποδες του όρους Κεφάλα Μοχού σε υψόμετρο 400 μέτρα^[1] στη δυτική άκρη σε γόνιμη αλλά άνυδρη πεδινή έκταση, κατάφυτη από ελαιώνες και αμπελώνες. Απέχει από το Ηράκλειο 45,8 χλμ.

Οι κάτοικοι ασχολούνται με την ελαιοκομία και την αμπελοκαλλιέργεια. Βάση της οικονομίας του χωριού είναι το λάδι. Έχει ταχυδρομείο, σταθμό χωροφυλακής (πρώην), νηπιαγωγείο, Δημοτικό Σχολείο, Γυμνάσιο, Λύκειο και αγροτικό ιατρείο. Η ποδοσφαιρική ομάδα του Μοχού αγωνίζεται στον κρητικό όμιλο της Β΄ ΕΠΣΗ κατηγορίας.

Από τους ιερούς ναούς αξίζει να αναφέρουμε το δίκλιτο του Ευαγγελισμού και της Αγίας Παρασκευής στην πλατεία του χωριού, το δίκλιτο επίσης του Αγίου Γεωργίου και Αγίου Σάββα και του Μιχαήλ Αρχαγγέλου. Στην περιοχή του Μοχού υπάρχουν περί τα 10 εξωκλήσια. Στο κέντρο του χωριού υπάρχει μεγάλη πλατεία, όπου γίνεται στις 15 Αυγούστου το κρητικό πανηγύρι, με κρητικούς χορούς, το οποίο συγκεντρώνει πλήθος επισκεπτών, ντόπιων και ξένων. Την ίδια μέρα σε αίθουσα του Δημοτικού διαμερίσματος που είναι διασκευασμένη σε παλαιό κρητικό νοικοκυριό, γίνεται έκθεση εργοχείρων, υφαντών, κεντημάτων, πλεκτών κλπ.

Έθιμα

Ένα έθιμο που τηρείται κατά τις ημέρες της αποκριάς στην περιοχή είναι το «Ξυνόχοντρος και μουζουδιά» είναι εκδήλωση του πολιτιστικού συλλόγου του χωριού. Πρόκειται για αναβίωση παλιού τοπικού εθίμου με ψήσιμο ζεστού ξυνόχοντρου παραδοσιακό φαγητό) και μεταμφίεσης με μουζουδιά.^[4]

Στις 14 και 15 Αυγούστου γιορτάζεται το πανηγύρι της Παναγίας στο Μοχό. Ο εορτασμός ξεκίνησε το 1960 υπό Προεδρίας της Κοινότητος Γεωργίου Λεβέντη σε συνεργασία με την Περιηγητική Λέσχη Ηρακλείου με Πρόεδρο τον Γεώργιο Πατεράκη. Στο κέντρο του χωριού στο χώρο της μεγάλης δεντροφυτεμένης και πλακοστρωμένης πλατείας, γίνεται κάθε χρόνο στις 15 Αυγούστου το κρητικό πανηγύρι, με κρητικούς χορούς και αγαπημένους κρητικούς καλλιτέχνες, το οποίο συγκεντρώνει πλήθος επισκεπτών, ντόπιων και ξένων. Παράλληλα σε αίθουσα του Δημοτικού διαμερίσματος που είναι διασκευασμένη σε παλαιό κρητικό νοικοκυριό, γίνεται έκθεση εργόχειρων, υφαντών, κεντημάτων, πλεκτών κλπ.

Αξιοθέατα

• Κτίριο ιδιοκτησίας της κοινότητας έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο "γιατί αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα κατοικίας, λαϊκής αρχιτεκτονικής της περιοχής, σημαντικό για την μελέτη της ιστορίας της Αρχιτεκτονικής".^[5]
• Η κρήνη - δεξαμενή της κοινότητας έχει χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο "γιατί αποτελεί αξιόλογο δείγμα λαϊκής αρχιτεκτονικής που έχει συνδεθεί με την ιστορία του τόπου και είναι σημαντική για την μελέτη της ιστορίας της αρχιτεκτονικής ιδιοκτησίας." ^[6]

Ιστορικά στοιχεία

Η ετυμολογία του τοπωνυμίου είναι άγνωστη. Στις βενετικές απογραφές αναφέρεται με το όνομα Mogho, με πρώτη αναφορά το 1387. To 1583 είχε 451 κατοίκους (Καστροφύλακας, Κ95). Το 1881 είναι έδρα ομώνυμου δήμου, με 1.299 κατοίκους, το 1900 ο δήμος μετονομάζεται Λαγκάδος αλλά παραμένει πρωτεύουσα, κάτ. 1613, το 1920 έδρα ομώνυμου αγροτικού δήμου, κάτοικοι 1.671, το 1928 κάτοικοι 1.730, το 1940 κάτ. 1.810, το 1951 κάτ. 1.804, το 1961 κάτ. 1.716 και το 1971 κάτ. 1.422.

Από το Μοχό κατάγονταν οι αδερφοί Βέργα, οι οποίοι έδρασαν πριν από την Επανάσταση του 1821. Ο Βεργογιώργης, τον οποίο βρήκε αιχμάλωτο στον τουρκικό ναύσταθμο και τον παρέλαβε στην προσωπική του φρουρά ο καπουδάν πασάς Γαζή Χουσείν, ήταν ατίθασος και άγριος, αντίπαλος του γενίτσαρου και σκληρού δυνάστη του Μοχού , Ιμπραχίμ Μόχογλου (Π. Φαφουτάκη, Συλλογή ηρωικών κρητικών ασμάτων, 1889, σελ. 66).

Στην νεότερη ιστορία του χωριού, ένας από τους πιο μεγαλύτερους λάτρεις του είναι ο σοσιαλιστής πρωθυπουργός της Σουηδίας Ούλωφ Πάλμε. Ο σοσιαλιστής πρωθυπουργός είχε έρθει μέσω του τότε πρόεδρου της κοινότητας Θεόφιλος Σουρανάκης και σύντομα ο Πάλμε έγινε θαμώνας της περιοχής. Έμενε κάθε χρόνο στο ίδιο ξενοδοχείο και έκανε πιστούς φίλους στη Σταλίδα και το Μοχό. Το Σεπτέμβριο του 1985 ο Ούλωφ Πάλμε ήρθε για μια ακόμα φορά στον Μοχό, όπου ανακηρύχθηκε σε επίτιμο δημότη και έφυγε στις 28 του μήνα για να επιστρέψει στη Σουηδία. Έχοντας μόλις κερδίσει τις εκλογές, είχε ήδη μπει μπροστά το σχέδιο για να αποκτήσει μια μόνιμη κατοικία στο Μοχό και στις 20 Μαρτίου του 1986 είχε δοθεί ένα ραντεβού ανάμεσα σε ένα δημοσιογράφο, έναν αρχιτέκτονα και έναν εργολάβο στη Σουηδία για να ρυθμιστούν οι λεπτομέρειες. Η δολοφονία του όμως προηγήθηκε. Η τοπική κοινωνία στο άκουσμα της δολοφονίας κήρυξε τριήμερο πένθος, ενώ ο πόνος των κατοίκων εκφράστηκε μέσα από την τήρηση όλων των ταφικών τελετών και εθίμων. Στην κηδεία του στη Στοκχόλμη προσκλήθηκε ο τότε πρόεδρος της κοινότητας Θεόφιλος Σουρανάκης, κι εκείνος μετέφερε ως δώρο ένα φυτό ελιάς ως σύμβολο ειρήνης. Η ελιά αυτή βρίσκεται ακόμη στο Βοτανικό Κήπο της Στοκχόλμης με μια επιγραφή που λέει «Δώρο από τους κατοίκους του Μοχού στον Ούλωφ Πάλμε».^[7]

Διοικητικά - πληθυσμιακά στοιχεία

Δείτε επίσης: Κοινότητα Μοχού

Ως οικισμός αναφέρεται επίσημα το 1925 με το ΦΕΚ 27Α - 31/01/1925 να ορίζεται έδρα της ομώνυμης νεοϊδρυθείσας κοινότητας.^[3] Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης και με την τροποποίησή του Κλεισθένης Ι, αποτελεί κοινότητα^[8] που υπάγεται στη δημοτική ενότητα Μαλίων του δήμου Χερσονήσου ενώ σύμφωνα την απογραφή του 2011 έχει πληθυσμό 825 κατοίκους.^[9]

Οι απογραφές πληθυσμού μετά τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο είναι:

Έτος	Πληθυσμός
1951	1.804[10]
1961	1.716[11]
1971	1.504[12]
1981	1.422[13]
1991	1.217[14]
2001	1.155[15]
2011	825

Βιβλιογραφία

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Μοχός Ηρακλείου

• Το Ηράκλειον και ο νομός του. Ηράκλειο: Νομαρχία Ηρακλείου. 1971.
• Δημοτική ενότητα Μαλίων

Παραπομπές

1. Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα. 40. Εκδοτικός Οργανισμός Πάπυρος. 1996. σελ. 155.
2. «Δήμος Χερσονήσου | Δημοτική Ενότητα Μαλίων | Δημοτική Ενότητα Μαλίων | Περιήγηση στο Δήμο». www.hersonisos.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Ιουλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2022.
3. «ΕΕΤΑΑ-Διοικητικές Μεταβολές των Οικισμών». www.eetaa.gr. Ανακτήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2023.
4. «"Ξυνόχοντρος και Μουζουδιά" για 16η χρονιά στον Μοχό | Γαστρονομία | Αρχείο | Cretalive.gr». archive.cretalive.gr. Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2022.^{[νεκρός σύνδεσμος]}
5. «ΔΙΑΡΚΗΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΚΗΡΥΓΜΕΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΩΝ». listedmonuments.culture.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Μαρτίου 2022. Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2022.
6. «ΔΙΑΡΚΗΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΚΗΡΥΓΜΕΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΩΝ». listedmonuments.culture.gr. Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2022.^{[νεκρός σύνδεσμος]}
7. Kαλαθάκη, Φανή (1 Μαρτίου 2023). «Μοχός: Το άγνωστο χωριό του Ούλωφ Πάλμε στην Κρήτη απέκτησε μουσείο για το σπουδαίο Σουηδό πρωθυπουργό (video)». ertnews.gr. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2024.
8. «Νόμος 4555/2018 - ΦΕΚ 133/Α/19-7-2018 ( Άρθρα 1 - 151) (Πρόγραμμα ΚΛΕΙΣΘΕΝΗΣ) (Κωδικοποιημένος)». e-nomothesia.gr | Τράπεζα Πληροφοριών Νομοθεσίας. 19 Ιουλίου 2018. Ανακτήθηκε στις 29 Δεκεμβρίου 2023.
9. «ΦΕΚ αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού», σελ. 10871 (σελ. 397 του pdf)
10. Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 7ης Μαρτίου 1951, σελ. 77 του pdf. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2013-05-14. https://web.archive.org/web/20130514080510/http://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_1951_1.pdf.
11. Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 19ης Μαρτίου 1961, σελ. 79 του pdf. https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_1961_1.pdf.
12. Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 14ης Μαρτίου 1971, σελ. 78 του pdf. https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_1971_1.pdf.
13. Πραγματικός πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφή της 5 Απριλίου 1981, σελ. 89 του pdf. https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_1981_1.pdf.
14. Πραγματικός πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφή της 17 Μαρτίου 1991, σελ. 101 του pdf. https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_1991_1.pdf.
15. Πραγματικός πληθυσμός της Ελλάδος - Απογραφή 2001, σελ. 102 του pdf. https://www.eetaa.gr/metaboles/apografes/apografi_2001_1.pdf.