Πολωνοαμερικανός χημικός και συγγραφέας From Wikipedia, the free encyclopedia
Ο Ρόαλντ Χόφμαν (Roald Hoffmann, γενν. ως Roald Safran στις 18 Ιουλίου 1937) είναι Πολωνοαμερικανός θεωρητικός χημικός που τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ Χημείας το 1981 μαζί με τον Κενίτσι Φουκούι. Επίσης έχει γράψει ποίηση και θεατρικά έργα.
Ο Ρ. Χόφμαν γεννήθηκε στο Złoczów της Πολωνίας, το σημερινό Ζόλοτσιβ της Ουκρανίας, και του δόθηκε το βαφτιστικό όνομα του Νορβηγού εξερευνητή Ρόαλντ Αμούνδσεν. Γονείς του ήταν δύο Πολωνοεβραίοι, ο πολιτικός μηχανικός Χιλέλ Σαφράν και η δασκάλα Κλάρα, το γένος Ρόζεν.[6] Το αρχικό επώνυμο του Ρόαλντ ήταν επομένως «Σαφράν». «Χόφμαν» ήταν το επώνυμο του θετού του πατέρα μεταπολεμικά.
Μετά την εισβολή της Γερμανίας στην Πολωνία το 1939 και την κατάληψη του Złoczów, η οικογένεια του Ρόαλντ κλείστηκε σε στρατόπεδο εργασίας, όπου ο πατέρας του, όντας οικείος με τις τοπικές υποδομές, ήταν πολύτιμος κρατούμενος. Ωστόσο, καθώς η κατάσταση έγινε πιο επικίνδυνη, με κρατουμένους να μεταφέρονται σε στρατόπεδα εξόντωσης, η οικογένεια δωροδόκησε φρουρούς για να τους επιτρέψουν να διαφύγουν. Επίσης, κανόνισε με έναν Ουκρανό πρώην γείτονα, τον Μύκολα Ντίουκ, ώστε το παιδί, η μητέρα του, δύο θείοι και μία θεία να κρύβονται στη σοφίτα και μια αποθήκη του σχολείου, όπου και παρέμειναν επί 18 μήνες, από τον Ιανουάριο του 1943 μέχρι τον Ιούνιο του 1944, με τον Ρόαλντ να έχει ηλικία 5 έως 7 ετών.[7]
Ο πατέρας παρέμεινε στο στρατόπεδο εργασίας, αλλά μπορούσε πού και πού να τους επισκέπτεται, μέχρι που τον σκότωσαν οι Γερμανοί για συμμετοχή σε σχέδιο εξοπλισμού των κρατουμένων. Ενώ κρύβονταν, η μητέρα του έμαθε στον Ρόαλντ να διαβάζει και για να τον απασχολεί τον έβαζε να απομνημονεύει γεωγραφία από βιβλία που ήταν αποθηκευμένα στη σοφίτα. Αργότερα ο Ρόαλντ αναφέρθηκε στην εμπειρία με τα λόγια: «σαν να ήμουν τυλιγμένος μέσα σε ένα κουκούλι αγάπης».[8]
Τα περισσότερα μέλη της ευρύτερης οικογένειας χάθηκαν στο Ολοκαύτωμα, αν και η μία γιαγιά του Ρόαλντ και λίγοι ακόμα επέζησαν.[9] Μετανάστευσαν στις ΗΠΑ με το μεταγωγικό πλοίο του πολεμικού ναυτικού «Ernie Pyle» το 1949.[10]
Ο Ρ. Χόφμαν απεφοίτησε το 1955 από το γυμνάσιο Stuyvesant της Νέας Υόρκης[11], όπου κέρδισε μία υποτροφία Westinghouse. Πήρε πτυχίο από το Πανεπιστήμιο Κολούμπια το 1958, μάστερ το 1960 από το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ και διδακτορικό επίσης από το Χάρβαρντ, εργαζόμενος υπό την επίβλεψη[12] του Μάρτιν Γκούτερμαν και του μετέπειτα βραβευμένου με Νόμπελ Χημείας Γουίλιαμ Λίπσκομ. Ο Χόφμαν μελέτησε τη θεωρία των μοριακών τροχιακών των πολυεδρικών μορίων.[11] Υπό την καθοδήγηση του Λίπσκομ, οι Λώρενς Λορ και Ρόαλντ Χόφμαν ανέπτυξαν τη Γενικευμένη Μέθοδο Hückel.[13] Αυτή η μέθοδος επεκτάθηκε αργότερα ακόμα περισσότερο από τον Χόφμαν.
Μετά το διδακτορικό του, το 1965, ο Ρ. Χόφμαν προσλήφθηκε από το Πανεπιστήμιο Κορνέλ και παρέμεινε εκεί για όλη του τη σταδιοδρομία,
Ο Χόφμαν νυμφεύθηκε την Εύα Μπέργεσον (Eva Börjesson) το 1960 και απέκτησαν μαζί δύο τέκνα, τον Χιλέλ Γιαν και την Ίνγκριντ Χέλενα.[14] Επισκέφθηκε τη γενέτειρα πόλη του με τον ενήλικο πλέον γιο του το 2006 και βρήκε ότι η σοφίτα όπου κρυβόταν ήταν ακόμα άθικτη, ενώ η αποθήκη είχε ενσωματωθεί σε αίθουσα χημείας. Το 2009 ανεγέρθηκε ένα μνημείο των θυμάτων του Ολοκαυτώματος στην πόλη, μετά από πρωτοβουλία του Χόφμαν.[15]
Οι έρευνες του Χόφμαν επικεντρώθηκαν στην ηλεκτρονιακή δομή των σταθερών και ασταθών μορίων, καθώς και στη μελέτη των μεταβατικών καταστάσεων στις χημικές αντιδράσεις.[12][13] Διερεύνησε τη δομή και την αντιδραστικότητα τόσο οργανικών, όσο και ανόργανων μορίων, ενώ εξέτασε και προβλήματα της οργανομεταλλικής χημείας και της χημείας στερεάς καταστάσεως.[10] Ο Χοφμαν ανέπτυξε ημιεμπειρικά και μη εμπειρικά υπολογιστικά εργαλεία και μεθόδους, όπως την επέκταση της μεθόδου Hückel για τον προσδιορισμό των μοριακών τροχιακών.[14]
Από κοινού με τον Ρόμπερτ Μπερνς Γούντγουορντ ο Ρ. Χόφμαν ανέπτυξε κανόνες σχετικά με τους μηχανισμούς των αντιδράσεων (τους λεγόμενους «κανόνες Woodward-Hoffmann). Συνειδητοποίησαν ότι οι χημικοί μετασχηματισμοί μπορούσαν να προβλεφθούν προσεγγιστικά από λεπτές συμμετρίες και ασυμμετρίες στα τροχιακά των ηλεκτρονίων πολύπλοκων μορίων.[16] Οι κανόνες τους προβλέπουν σωστά τα διαφορετικά προϊόντα που προκύπτουν π.χ. όταν δύο ουσίες ενεργοποιούνται από τη θερμότητα και όταν ενεργοποιούνται από το φως.[17] Για την έρευνα αυτή ο Χόφμαν βραβεύθηκε με το Βραβείο Νόμπελ Χημείας το 1981 μαζί με τον Ιάπωνα χημικό Κενίτσι Φουκούι[18], ο οποίος είχε διαλευκάνει παρόμοια θέματα εργαζόμενος ανεξάρτητα. (Ο Γούντγουορντ δεν πήρε το βραβείο, καθώς είχε αποβιώσει δύο χρόνια νωρίτερα και τα Νόμπελ δεν απονέμονται μετά θάνατο. Είχε εξάλλου ήδη τιμηθεί με Νόμπελ, το 1965.) Στη διάλεξή του για το Νόμπελ, ο Χόφμαν εισήγαγε την ισολοβική αναλογία για την πρόβλεψη των δεσμικών ιδιοτήτων των οργανομεταλλικών ενώσεων.[19]
Από τις μεταγενέστερες έρευνες του Χόφμαν ξεχωρίζει η εξέταση, από κοινού με τον Νηλ Άσκροφτ και τη Βανέσα Λάμπετ, των χημικών δεσμών στην ύλη κάτω από εξαιρετικά υψηλές πιέσεις.[10]
Το 1988 ο Χόφμαν παρουσίασε σειρά από 26 ντοκιμαντέρ παραγωγής Annenberg/CPB, υπό τον γενικό τίτλο The World of Chemistry (= «Ο κόσμος της χημείας»), μαζί με τον καθηγητή της χημείας στο Πανεπιστήμιο του Ουισκόνσιν Ντον Σογουόλτερ (Don Showalter). Ο Χόφμαν παρουσίαζε ιδέες και έννοιες, ενώ ο Σογουόλτερ εκτελούσε επιδείξεις και άλλες οπτικές αναπαραστάσεις για να βοηθήσει τους θεατές να κατανοήσουν το θέμα.
Από την άνοιξη του 2001 ο Χόφμαν παρουσιάζει τη σειρά μηνιαίων διαλέξεων Entertaining Science (= «Ψυχαγωγική επιστήμη») στο Cornelia Street Cafe της Νέας Υόρκης[20]. Το θέμα τους είναι ο σύνδεσμος μεταξύ των τεχνών και της επιστήμης.
Ο Χόφμαν έχει γράψει και βιβλία σχετικά με τις σχέσεις τέχνης και επιστήμης: το Roald Hoffmann on the Philosophy, Art, and Science of Chemistry και το Beyond the Finite: The Sublime in Art and Science.[21]
Ο Ρ. Χόφμαν έχει επίσης γράψει και ποίηση.[22] Οι κυριότερες ποιητικές συλλογές του είναι:
Μαζί με τον επίσης χημικό Καρλ Ντζέρασι, ο Χόφμαν συνέγραψε το θεατρικό έργο Oxygen, με θέμα την ανακάλυψη του οξυγόνου και την εμπειρία της ιδιότητας του επιστήμονα. Το έργο του Χόφμαν Should’ve (2006), με θέμα την ηθική στην επιστήμη και στην τέχνη, έχει παιχθεί σε επιστημονικές συναντήσεις. Επίσης έγραψε και ένα έργο βασισμένο στις εμπειρίες του από το Ολοκαύτωμα, υπό τον τίτλο We Have Something That Belongs to You (2009).[21]
Εκτός από το Βραβείο Νόμπελ Χημείας, ο Ρόαλντ Χόφμαν έχει τιμηθεί με πολλά άλλα βραβεία[25] και περισσότερους από 25 επίτιμους τίτλους σπουδών.[26] Αναφέρονται, μεταξύ άλλων, οι εξής διακρίσεις:
Τον Αύγουστο του 2007 η ACS οργάνωσε ένα συμπόσιο κατά το τακτικό εθνικό της συνέδριο προκειμένου να τιμήσει τα εβδομηκοστά γενέθλια του Ρ. Χόφμαν.[42]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.