Φιλιατρά
κωμόπολη στη Μεσσηνία From Wikipedia, the free encyclopedia
Τα Φιλιατρά είναι κωμόπολη του νομού Μεσσηνίας, στην Ελλάδα, που καταγράφεται ως έδρα δήμου ήδη από τον 19ο αιώνα. Yπάγεται διοικητικά στον Δήμο Τριφυλίας,[1] και βρίσκεται στα δυτικά του Νομού Μεσσηνίας, ενώ ως το 2010, αποτελούσε έδρα του ομώνυμου Δήμου.
| Φιλιατρά | |
|---|---|
 | |
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Περιφέρεια | Αποκεντρωμένη Διοίκηση Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας και Ιονίου |
| Περιφερειακή Ενότητα | Μεσσηνίας |
| Δημοτική Ενότητα | Φιλιατρών |
| Γεωγραφία | |
| Γεωγραφικό διαμέρισμα | Πελοπόννησος |
| Νομός | Μεσσηνίας |
| Υψόμετρο | 66 μέτρα |
| Πληθυσμός | |
| Μόνιμος | 4.373 |
| Έτος απογραφής | 2021 |
| Πληροφορίες | |
| Ταχ. κώδικας | 243 00 |
| Τηλ. κωδικός | 2761 |
Σημερινό επίνειο των Φιλιατρών είναι το Λιμενάρι, το οποίο απέχει από αυτά μόλις 1 χιλιόμετρο, ενώ κατά το παρελθόν σημαντικό εμπορικό ρόλο, είχαν για τα Φιλιατρά τα μικρά λιμάνια της Αγίας Κυριακής και του Αγρίλη.
Τα Φιλιατρά έχουν υψόμετρο 80 μέτρα και απέχουν περίπου 1 χιλιόμετρο από τις ακτές του Ιονίου Πελάγους. Βρίσκονται σε απόσταση περίπου 80 χιλιομέτρων από την πρωτεύουσα του νομού, την Καλαμάτα και 41 περίπου χιλιόμετρα από την Πύλο, η οποία είναι σε κατεύθυνση νοτιοανατολική από αυτά. Τα Φιλιατρά απέχουν περίπου 15 χιλιόμετρα από τους Γαργαλιάνους, οι οποίοι βρίσκονται νοτιότερα των Φιλιατρών και επίσης περίπου 15 χιλιόμετρα από την Κυπαρισσία, η οποία αποτελεί και την έδρα του Δήμου Τριφυλίας και βρίσκεται βορειότερα των Φιλιατρών.
Η ευρύτερη περιοχή των Φιλιατρών κατοικείται τουλάχιστον από το 3.000 π.Χ., καθώς έχουν παρατηρηθεί ίχνη ζωής από τη Λίθινη Εποχή. Σχετική επιβεβαίωση δίνουν οι λίθινοι πέλεκεις και διάφορα άλλα εργαλεία που έχουν βρεθεί σε ανασκαφές κατά μήκος του ποταμού Κρουνοί και σε σπήλαια της περιοχής.[εκκρεμεί παραπομπή] Κατά την αρχαιότητα η περιοχή υπαγόταν στο βασίλειο της Πύλου υπό τον Νέστορα,[1] καθώς η κωμόπολη των Φιλιατρών θεωρείται ως η συνέχεια της αρχαίας πόλης με την ονομασία Εράνα, η οποία βρισκόταν στην ευρύτερη περιοχή των σημερινών Φιλιατρών, αλλά δεν έχει επακριβώς ταυτιστεί η τοποθεσία της, που τοποθετείται κυρίως προς την περιοχή της Αγίας Κυριακής.[1]
Σύμφωνα με μια εκδοχή το όνομα των Φιλιατρών προέρχεται από τον Φράγκο βαρόνο Ντε Φιλιάτρ, ενώ σύμφωνα με μια άλλη επικρατέστερη εκδοχή από τα πολλά πηγάδια τα οποία υπήρχαν στην περιοχή πριν από αρκετά χρόνια (από την εξέλιξη της λέξης «φρέαρ» > φρήαρ - φρηρ - φλητρόν - φλεατρόν - φιλιατρόν και στον πληθυντικό Φιλιατρά, καθώς φιλιατρό σημαίνει το χείλος του πηγαδιού).[1][2][3]
Ενετοκρατία – Τουρκοκρατία
Κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας, το τότε χωριό των Φιλιατρών αναφερόταν ως Figliatra. Με την λήξη της Ενετοκρατίας και την έναρξη της Τουρκοκρατίας, ο οικισμός αρχίζει ουσιαστικά, από τον 16ο αιώνα, να αποκτά τα χαρακτηριστικά εκείνα, τα οποία σταδιακά τον οδήγησαν στη σύγχρονη κωμόπολη. Αποτελούσαν μεγάλο εμπορικό και γεωργικό κέντρο της Τριφυλίας.[2]
Ελληνική επανάσταση του 1821
Το χωριό συμμετείχε στην ελληνική επανάσταση του 1821, κατά τη διάρκεια της οποίας και υπέστη διάφορες καταστροφές. Μεταξύ των ετών 1822-1823 λειτούργησε το πρώτο σχολείο των Φιλιατρών.[2] Το 1833, με την απελευθέρωση, δημιουργήθηκε ο Δήμος Εράνης. Ως πρώτος δήμαρχος αναφέρεται ο Ζαχαρίας Νικ. Πασχαλίγκος.[2] Μετά την απελευθέρωση και κυρίως από τα μέσα του 19ου αιώνα, αποτέλεσε σπουδαίο κέντρο παραγωγής και εμπορίου της σταφίδας μέχρι και τις αρχές του εικοστού αιώνα.[1]
Τα Φιλιατρά στην «κοινωνία της σταφίδας»
Στα τέλη του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ου αιώνα η κωμόπολη άκμασε οικονομικά με την άνθιση του εμπορίου και την καλλιέργεια της σταφίδας καθώς και τις μεγάλες εξαγωγές της στην Ιταλία και γενικότερα στην Ευρώπη. Τα Φιλιατρά, όπως και άλλες κωμοπόλεις και χωριά της δυτικής Πελοποννήσου, διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην παραγωγή της σταφίδας, κατά το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα ως και τις αρχές του 20ου αιώνα, καθώς η σταφιδοκαλλιέργεια εξελίσσεται σταδιακά σε μονοκαλλιέργεια. Σύμφωνα με την ιστορικό Καίτη Αρώνη-Τσίχλη: "Μετά το άνοιγμα της γαλλικής αγοράς (1878 και εξής) όλη η εθνική οικονομία εξαρτάται από την εξαγωγή του «χρυσοφόρου» προϊόντος (που αντιπροσωπεύει πάνω από το μισό των συνολικών εξαγωγών της χώρας). Γύρω από την καλλιέργεια και το εμπόριο της σταφίδας ζει και αναπτύσσεται ένας ολόκληρος κόσμος, η «κοινωνία της σταφίδας». Στα μεγάλα αστικά κέντρα, όπως η Πάτρα κατ' εξοχήν πόλη-λιμάνι που οργανώνει την παραγωγή του προϊόντος και ελέγχει τις εξαγωγές ή ο Πύργος, αλλά και στα χωριά και στις κωμοπόλεις, όπως το Ξυλόκαστρο, τα Λεχαινά, οι Γαργαλιάνοι ή τα Φιλιατρά, όλη η ζωή και οι δραστηριότητες των κατοίκων καθορίζονται από τη σταφίδα. Μια ολόκληρη αλυσίδα επαγγελμάτων, από τους σταφιδοπαραγωγούς και τους σταφιδεμπόρους, τους τραπεζίτες, τους μεσίτες, τους παραγγελιοδόχους, τους ασφαλιστές και τους δικηγόρους ως τους φορτωτές, τους μαουνιέρηδες και τους εργάτες κατασκευής κιβωτίων, ζει, ευημερεί και πλουτίζει χάρη στη σταφίδα".[4][5] Τα λιμάνια των Φιλιατρών, η Αγία Κυριακή και ο Άγριλος, θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην εξαγωγή της σταφίδας, αλλά και άλλων προϊόντων της περιοχής,[2] όπως το λάδι, το κρασί και το αλάτι, προς τα μεγάλα εμπορικά κέντρα. Μετά το 1925 ενεργότερο ρόλο είχε επίσης ο Αυτόνομος Σταφιδικός Οργανισμός (ΑΣΟ).
Νεότερη ιστορία
Η κωμόπολη των Φιλιατρών υπέστη εκτεταμένες ζημιές κατά τον μεγάλο καταστροφικό σεισμό των 7,5 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ, της 27ης Αυγούστου του 1886, με επίκεντρο τα Φιλιατρά, ο οποίος έπληξε την Μεσσηνία και την Ηλεία. Ο σεισμός κατέστρεψε σχεδόν ολοκληρωτικά τις πόλεις των Φιλατρών, των Γαργαλιάνων, της Χώρας (τότε γνωστή ως Λιγούδιστα), της Μεθώνης και της Κορώνης και ακόμα 123 χωριά της δυτικής κυρίως Μεσσηνίας. Βλάβες υπέστησαν επίσης ο Πύργος, η Μαραθόπολη, η Πύλος, η Καλαμάτα, τα νησιά Στροφάδες και 37 χωριά τα οποία υπέστησαν επίσης πολύ σημαντικές ζημιές, ενώ 65 ακόμα χωριά της Πελοποννήσου επλήγησαν επίσης. Συνολικά κατέρρευσαν ή καταστράφηκαν ή έμειναν ακατοίκητες 6.000 περίπου κατοικίες, ενώ υπήρξαν επίσης 326 νεκροί και 796 τραυματίες. Οι μετασεισμοί που ακολούθησαν, με κυριότερο αυτόν της 6ης Σεπτεμβρίου 1886 ολοκλήρωσαν την εικόνα της καταστροφής.[6][7] Ο μεγάλος αυτός σεισμός των 7,5 R ισοπέδωσε σχεδόν την κωμόπολη με αποτελέσματα καταστροφικά, τόσο στην οικονομία της, όσο και στην γενικότερη ζωή των κατοίκων της, αλλά συνέβαλε ταυτόχρονα και στην εκ νέου ανοικοδόμησή της. Τα Φιλιατρά περιλαμβάνονται στις κωμοπόλεις-πόλεις οι οποίες υπέστησαν καταστροφές και είχαν θύματα κατά τη διάρκεια της Κατοχής, αλλά και κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου.
Διοικητική ιστορία των Φιλιατρών
Η ονομασία, του αρχικά χωριού, ήταν Φιλιατρά και συναντάται με την ίδια ονομασία σε αρκετές βιβλιογραφικές πηγές-αναφορές: Ο οικισμός αναφέρεται, σε διάφορες απογραφές των Βενετών Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, οι οποίες έγιναν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο. Τα Φιλιατρά (Figliatra), ανήκαν, το 1689, στην επαρχία της Αρκαδίας (ή Αρκαδιάς, δηλαδή την περιοχή της σημερινής Κυπαρισσίας), η οποία ήταν μια από τις 4 επαρχίες, στις οποίες χωριζόταν τότε το διαμέρισμα της Μεθώνης (επαρχία Φαναριού, επαρχία Αρκαδιάς, επαρχία Ναβαρίνου και επαρχία Μεθώνης).[8]
Ο οικισμός των Φιλιατρών προσαρτήθηκε και έγινε έδρα για τον παλαιό Δήμο Εράνης από το 1835,[9][10] και αναφέρεται επίσης, το 1853 στον β΄ τόμο των «Ελληνικών» του Ιάκωβου Ρίζου Ραγκαβή ως έδρα του Δήμου Εράνης της Επαρχίας Τριφυλίας με πληθυσμό 2.245 κατοίκων, με βάση την απογραφή του 1851.[11] Το 1899 η κωμόπολη μεταφέρεται από το Νομό Μεσσηνίας και υπάγεται στον Νομό Τριφυλίας,[12] για μια περίπου δεκαετία, ως το 1909, που επανέρχεται ξανά στον Νομό Μεσσηνίας,[13] ως οικισμός της Επαρχίας Τριφυλίας. Το 1912 αποσπάται από τον Δήμο Εράνης και ορίζεται έδρα της Κοινότητας Φιλιατρών.[14][15] Παρέμεινε έδρα της ομώνυμης κοινότητας, από το 1912 ως το 1929, παλαιός Δήμος Φιλιατρών. Στην Κοινότητα Φιλιατρών από το 1912 προσαρτώνται οι οικισμοί Αγίας Κυριακής και Κατσίμπαλης (σήμερα το Εξοχικόν) ο οποίος παρέμεινε ως το 1919 που ορίσθηκε έδρα της Κοινότητας Κατσίμπαλη.[16] Το 1920 αναγνωρίζονται και προσαρτώνται στην Κοινότητα Φιλιατρών οι οικισμοί Μωραίνη και Κουντρί,[17] ενώ το 1929 η Κοινότητα Φιλιατρών αναγνωρίζεται ως ο παλαιός Δήμος Φιλιατρών.[18] Το 1940[19] στον παλαιό Δήμο Φιλιατρών προσαρτώνται οι οικισμοί Λιμενάριον και Άγριλος, ενώ μετονομάζεται και ο οικισμός Μωραίνη σε Μόραινα (ο οικισμός αυτός καταργήθηκε τελικά το 1971)[20] και από το 1981 προσαρτώνται επίσης οι οικισμοί Μερολίθι, Λεμπεστενά, Στόμιον και Βρύσες.[21] Το 1997, στα πλαίσια των αλλαγών που επήλθαν στη τοπική αυτοδιοίκηση, μέσω του σχεδίου «Καποδίστριας», υπήχθησαν στον κατηργημένο Δήμο Φιλιατρών[22] και οι οικισμοί Εξοχικόν, Μάλη, Πλάτη, Χαλαζόνι και Χριστιανούπολις, οι οποίοι ως τότε ήταν έδρες των αντίστοιχων κοινοτήτων, ενώ από το 2011, μετά τις νέες αλλαγές του σχεδίου «Καλλικράτης» τα Φιλιατρά και οι υπόλοιποι οικισμοί του καταργημένου ομώνυμου δήμου τους, ανήκουν πλέον στον νέο Δήμο Τριφυλίας.[1][23] Ο δήμος αυτός, συστάθηκε με το Πρόγραμμα Καλλικράτης με την συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Αετού, Αυλώνος, Γαργαλιάνων, Κυπαρισσίας, Φιλιατρών και την κοινότητα Τριπύλας.
Τα Φιλιατρά, με βάση την απογραφή του 2011, έχουν 5.969 μόνιμους κατοίκους, οι οποίοι απασχολούνται με το εμπόριο και την παροχή υπηρεσιών, τον τουρισμό, καθώς και σε διάφορες αγροτικές εργασίες. Η βασική αγροτική παραγωγή αφορά την ελιά, τα αμπέλια και τα θερμοκήπια. Το καλοκαίρι ο πληθυσμός των Φιλιατρών αυξάνεται, παράλληλα με την αύξηση της τουριστικής κίνησης, αλλά και των ομογενών από διάφορες χώρες του εξωτερικού.[1]
| Απογραφή | Πληθυσμός | Διάγραμμα εξέλιξης Πληθυσμού |
|---|---|---|
| 1689 | 572[8] | |
| 1844 | 2.301[24] | |
| 1851 | 2.245[11] | |
| 1861 | 3.713[25] | |
| 1879 | 5.632[8][26] | |
| 1889 | 8.973[27] | |
| 1896 | 9.970[28] | |
| 1907 | 7.097[29] | |
| 1920 | 6.481[30] | |
| 1928 | 9.293[31] | |
| 1940 | 10.241[32] | |
| 1951 | 8.823[33] | |
| 1961 | 6.753[34] | |
| 1971 | 5.919[35] | |
| 1981 | 4.931[36] | |
| 1991 | 6.062[37] | |
| 2001 | 6.719[38] | |
| 2011 | 5.969[39] |
Δημοτική Ενότητα Φιλιατρών
Σήμερα η Δημοτική Ενότητα Φιλιατρών του Δήμου Τριφυλίας, έχει με βάση την απογραφή του 2011, 7.514 μόνιμους κατοίκους και περιλαμβάνει 1 δημοτική κοινότητα και 5 τοπικές κοινότητες, με 17 συνολικά οικισμούς:
- Δημοτική Κοινότητα Φιλιατρών, με 6.791 μόνιμους κατοίκους, η οποία περιλαμβάνει τους εξής 12 οικισμούς: Η Αγία Κυριακή, η Αγία Πεθαμένη, ο Άγριλος (γνωστός και ως Αγρίλης), οι Βρύσες, η Γιόλακα, το Κουντρίον, ο Λαγκουβάρδος, τα Λεμπεστενά, το Λιμενάριον, το Μερολίθι, το Στόμιον, τα Φιλιατρά.
- Τοπική Κοινότητα Εξοχικού, με 179 μόνιμους κατοίκους, η οποία περιλαμβάνει τον εξής 1 οικισμό: Το Εξοχικόν (παλαιότερη ονομασία: Κατσίμπαλη).
- Τοπική Κοινότητα Μάλης, με 17 μόνιμους κατοίκους, η οποία περιλαμβάνει τον εξής 1 οικισμό: Η Μάλη.
- Τοπική Κοινότητα Πλάτης, με 71 μόνιμους κατοίκους, η οποία περιλαμβάνει τον εξής 1 οικισμό: Η Πλάτη (παλαιότερη ονομασία: Καναλουπού).
- Τοπική Κοινότητα Χαλαζονίου, με 154 μόνιμους κατοίκους, η οποία περιλαμβάνει τον εξής 1 οικισμό: Το Χαλαζόνιον.
- Τοπική Κοινότητα Χριστιανουπόλεως, με 302 μόνιμους κατοίκους, η οποία περιλαμβάνει τον εξής 1 οικισμό: Η Χριστιανούπολη.
Στην κωμόπολη λειτουργεί αθλητικό κέντρο, με στάδιο και κλειστό γυμναστήριο, τραπεζικά υποκαταστήματα, ταχυδρομείο, διάφορα ιατρεία, Κέντρο Υγείας, δημοτικά σχολεία, καθώς και Γυμνάσιο και Λύκειο. Η πόλη είναι επίσης έδρα αρκετών πολιτιστικών, αναπτυξιακών και αθλητικών σωματείων.
Αγορά
Στα Φιλιατρά εκτός από τις κατοικίες, υπάρχει κεντρική αγορά, καθώς και διάφορα εμπορικά καταστήματα, φαρμακεία, φούρνοι, παραδοσιακά καφενεία γύρω από την κεντρική πλατεία των Φιλιατρών και άλλους κεντρικούς δρόμους. Επίσης, καφέ, εστιατόρια, μπαρ, ταβέρνες, σουπερ-μάρκετ, βενζινάδικα, βουλκανιζατέρ κ.λπ. καταστήματα διαφόρων μηχανολογικών εφοδίων και αγροτικών εργαλείων, που βρίσκονται σε διάφορα κεντρικά σημεία και τις οδικές αρτηρίες της κωμόπολης.
Εκκλησίες
Οι εκκλησίες των Φιλιατρών είναι ο Ιερός Ναός Εισοδίων της Θεοτόκου (Ιερός Ναός του Αγίου Χαραλάμπους), ο Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου, ο Ιερός Ναός του Αγίου Αθανασίου και ο Ιερός Ναός Τιμίου Προδρόμου (Ιερός Ναός του Αγίου Ιωάννου), οι οποίοι υπάγονται στην Ιερά Μητρόπολη Τριφυλίας και Ολυμπίας. Στην ευρύτερη περιοχή των Φιλιατρών σώζονται επίσης αρκετά μεσαιωνικά και βυζαντινά μνημεία, όπως η Μονή του Αγίου Χριστοφόρου, το ιστορικό εκκλησάκι της Παναγίας της Βλαχέρνας,[40] ο Άγιος Διονύσιος Μόραινας, ο Ιερός Ναός της Αναλήψεως, που θεωρείται ως ο αρχαιότερος σταυρεπίστεγος ναός (12ος αιώνας) και η Ιερά Μονή Ευαγγελίστριας.[1]
Ο πολιούχος Άγιος Χαράλαμπος
Ο πολιούχος Άγιος των Φιλιατρών είναι ο Άγιος Χαράλαμπος,[1] ο οποίος τιμάται, την 10η Φεβρουαρίου, με Θεία Λειτουργία και μεγάλο πανηγύρι[1]. Επίσης τιμάται και τη 19η Ιουλίου λόγω του θαύματος που έγινε το 1944. Το Γερμανικό Στρατηγείο της Τρίπολης διέταξε τον Γερμανό Διοικητή των Φιλιατρών, Κοντάου, να κάψει την πόλη, να σκοτώσει τους πρόκριτους της πόλης και να συλλάβει 1.500 κατοίκους της στέλνοντάς τους στη Γερμανία σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Αυτή η καταστροφή απετράπη με θαυματουργική παρέμβαση του Αγίου Χαραλάμπους στις 19 Ιουλίου[41][42]. Το αγιολόγιο σημειώνει: «Τη αυτή ημέρα, δεκάτη ενάτη Ιουλίου, μνήμην ποιούμεθα τού εξαισίου θαύματος τού Αγίου ενδόξου Ιερομάρτυρος Χαραλάμπους, ος ταίς προς Θεόν πρεσβείαις πολλοί των πολιτών της Εράνης (Φιλιατρών) εσώθησαν εκ βεβαίας εις θάνατον καταδίκης υπό των Γερμανικών δυνάμεων κατοχής εν έτει 1944».[εκκρεμεί παραπομπή]
Πνευματικά κέντρα
Στα πολιτιστικά δρώμενα των Φιλιατρών σημαντική είναι και η συμβολή των δυο Πνευματικών Κέντρων[43] της κωμόπολης:
- Το Βόρειο Πνευματικό Κέντρο, έδρα του Συλλόγου Φιλοπρόοδων Φιλιατρών και της Φιλαρμονικής των Φιλιατρών. [44] Το Κέντρο χτίστηκε, το 1977, με δωρεά της συζύγου του παλαιού δημάρχου Φιλιατρών και βουλευτή Γεωργίου Βορρέ. Το Κέντρο εγκαινιάστηκε το 1981 και διαθέτει αίθουσα εκδηλώσεων με σκηνή.[43]
- Το Φουρναράκειο Πνευματικό Κέντρο, το οποίο ανήκει στο Σύλλογο «ΠΥΡΣΟΣ» Φιλιατρών, ο οποίος ιδρύθηκε το 1958. Το κτίριο του Κέντρου έγινε με δωρεά του καταγόμενου από τα Φιλιατρά, Ελληνοαμερικανού γιατρού Χαράλαμπου Φουρναράκη.[43]
Τριφυλιακό Ερασιτεχνικό Θέατρο
Ο Σύλλογος «Τριφυλιακό Ερασιτεχνικό Θέατρο» ιδρύθηκε το 1995 και καλύπτει θεατρικά όλη την περιοχή της Τριφυλίας και έχει σημαντική παρουσία με τα θεατρικά του έργα και δρώμενα, σε κωμοπόλεις και χωριά τόσο του νομού Μεσσηνίας, όσο και σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας. Οι βασικές οργανωτικές του δομές στεγάζονται στο Φουρναράκειο Πνευματικό Κέντρο των Φιλιατρών.[43]
Τοπικά έθιμα - πανηγύρια
Τα τοπικά έθιμα και τα πανηγύρια των Φιλιατρών διακρίνονται για την ιδιαιτερότητά τους:
- Καρναβάλι των Φούληδων, το οποίο πραγματοποιείται από το 2003 και θεωρείται σημαντικό ψυχαγωγικό γεγονός για την ευρύτερη περιοχή της Τριφυλίας την περίοδο της Αποκριάς.[43]
- Το Μάιο του 2007 ξεκίνησε η Γιορτή Καρπουζιού Τριφυλίας η οποία το 2008 μετονομάστηκε σε Γιορτή Καρπουζιού Μεσσηνίας με έδρα τον Αγρίλη. Η έναρξη της γιορτής Καρπουζιού ξεκινά στα μέσα του Μαΐου με ημερίδα στο Βορρέειο Πνευματικό Κέντρο στα Φιλιατρά και ολοκληρώνεται στα μέσα του Ιουνίου στον Αγρίλη Φιλιατρών.
- Καλοκαιρινές εκδηλώσεις και πανηγύρια, με ποικίλα προγράμματα, διοργανώνονται κάθε χρόνο στην κεντρική πλατεία των Φιλιατρών.
Δημοτικός Θερινός Κινηματογράφος
Ο Δήμος Τριφυλίας και η Κοινωφελής Επιχείρηση του Δήμου (Κ.Ε.Π.Π.Α.ΠΕ.ΔΗ.Τ) είναι οι βασικοί φορείς υποστήριξης του μοναδικού κινηματογράφου, τόσο των Φιλιατρών, όσο και της ευρύτερης περιοχής, ο οποίος είναι γνωστός και ως ο Δημοτικός Θερινός Κινηματογράφος Φιλιατρών. Ο κινηματογράφος λειτουργεί, από τη δεκαετία του 1990, σε συνεργασία και με τον Μορφωτικό Σύλλογο Φιλιατρών «Ο Πυρσός», στο αίθριο του Δημοτικού Καταστήματος Φιλιατρών.[43] Εκτός της προβολής ταινιών, διεξάγονται και αφιερώματα σε δημιουργούς και σκηνοθέτες, με τη συμμετοχή και της Κινηματογραφικής Λέσχης Φιλιατρών.
Αναφορά των Φιλιατρών σε ταινία
Η κοινωνική σάτιρα Λάβετε θέσεις (1974) του Θόδωρου Μαραγκού εκτυλίσσεται εξολοκλήρου στα Φιλιατρά και παρουσιάζει τη σταδιακή ερήμωση της πόλης.
Τα Φιλιατρά διαθέτουν πολλά αξιοθέατα, με χαρακτηριστικότερο το μικρό ομοίωμα του πύργου του Άιφελ, (26 μέτρα ύψος), που κοσμεί την βορειοδυτική είσοδο της πόλης. Πρόκειται για ένα ομοίωμα μικρών διαστάσεων, το οποίο τοποθετήθηκε το 1960, με δαπάνη του ιατρού Χαράλαμπου Φουρναράκη.[45] Κοντά στο Γυμνάσιο των Φιλιατρών υπάρχει επίσης μεταλλικό ομοίωμα της υδρόγειου σφαίρας.
Στο κέντρο των Φιλιατρών δεσπόζει η μεγάλη Πλατεία Καποδιστρίου με το βενετσιάνικο σιντριβάνι και το ρολόι του Δημαρχείου, έργα του 19ου αιώνα, τα οποία μαζί με τα νεοκλασικά κτίρια της κωμόπολης μαρτυρούν την σημαντική οικονομική ανάπτυξη των Φιλιατρών κατά τον 19ο αιώνα και την εποχή της «κοινωνίας της σταφίδας». Το σιντριβάνι και το ρολόι της πόλης κατασκευάστηκαν με έξοδα των ίδιων των Φιλιατρινών, καθώς το 1871, ο γιατρός της κωμόπολης Άγγελος Μάϊνος, με καταγωγή από την Ιταλία, ανέλαβε και ολοκλήρωσε τις παραγγελίες, για το σιντριβάνι στη Φλωρεντία και για το ρολόι σε εργοστάσιο του Μιλάνου.[1] Ξεχωρίζουν επίσης το κτίριο του δημαρχείου, ο μητροπολιτικός ναός του Αγίου Ιωάννη, το νεοκλασικό κτίριο του Λυκείου, η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου των Μπουριάνων και ο παλαιός σταυρεπίστεγος βυζαντινός ναός της Ανάληψης του Σωτήρα, σε περιοχή κοντά στα Φιλιατρά.
Παραλίες
Σε κοντινές αποστάσεις από την κωμόπολη των Φιλιατρών βρίσκονται γνωστές παραλίες, όπως, η Παραλία της Αγίας Κυριακής, η Παραλία του Λαγκουβάρδου, η Παραλία του Αγρίλη και η Παραλία του Στομίου.[46]
Στο Νέο Στάδιο Φιλιατρών , αλλά και το Παλαιό Γήπεδο Φιλιατρών , στεγάζεται και ο Αθλητικός και Ποδοσφαιρικός Σύλλογος "Η Εράνη", ο οποίος ιδρύθηκε το 1935, αναγνωρίστηκε επίσημα το 1947 και έχει τμήματα ποδοσφαίρου, καλαθοσφαίρισης και σκακιστικό τμήμα, τα οποία συμμετέχουν σε διάφορες τοπικές κατηγορίες.
Αναφέρονται παρακάτω γνωστές προσωπικότητες που γεννήθηκαν, κατάγονταν ή είχαν κάποιου είδους σχέση με την κωμόπολη των Φιλιατρών:
Γεννήθηκαν στα Φιλιατρά:
- Νίκος Αβραμέας (1927–1995), κινηματογραφικός παραγωγός, σκηνοθέτης και σεναριογράφος.
- Γιάννης Αποστολάκης (1886–1947), φιλόλογος, κριτικός λογοτεχνίας και καθηγητής της νεοελληνικής φιλολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
- Θεόδωρος Βαβαγιάννης του Ανδρέα (1905–1988), αρχιμουσικός.
- Δημήτριος Κάκκαβος του Νικολάου (1870–1960), στρατιωτικός, βουλευτής Θεσσαλονίκης και αντιπρόεδρος της Βουλής.
- Νίκος Καλογερόπουλος (γεν. 1952), ηθοποιός, σκηνοθέτης, σεναριογράφος, ποιητής και τραγουδοποιός.
- Δημήτριος Κωτσάκης (1909-1986), έλληνας αστρονόμος και συγγραφέας.
- Σωτήρης Λυμπερόπουλος (γεν. 1977), ποδοσφαιριστής.
- Θόδωρος Μαραγκός (γεν. 1944), σκιτσογράφος, σκηνοθέτης κινηματογράφου και τηλεόρασης.
- Τομ Πάπας, (Θωμάς Παπαδόπουλος), (1899–1988). Ήταν γιος του Κωνσταντίνου Παπαδόπουλου και της Σοφίας Φλάμπουρα και Ελληνοαμερικανός επιχειρηματίας που συμμετείχε παρασκηνιακά στην ελληνική και αμερικάνικη πολιτική σκηνή των δεκαετιών 1960 και 1970.
- Νικόλαος Σπέντζας (1905–1959), δικηγόρος και πολιτικός. Διετέλεσε επί μακρόν βουλευτής Μεσσηνίας.
- Διονύσιος Σταυριανόπουλος (1875–1972), στρατιωτικός.
- Γρηγόρης Χαλιακόπουλος (1958), συγγραφέας, ποιητής και δημοσιογράφος
Με καταγωγή από τα Φιλιατρά:
- Κωνσταντίνος Μπρουμίδης (Constantino Brumidi, Κονσταντίνο Μπρουμίντι), (1805–1880), ζωγράφος. Γεννήθηκε στην Ιταλία από Έλληνα πατέρα και Ιταλίδα μητέρα. Ήταν γιος του Σταύρου Μπρουμίδη από τα Φιλιατρά.
Είχαν κάποιου είδους σχέση με τα Φιλιατρά:
- Πολύδωρος Δανιηλίδης (1899–1989), στέλεχος του ΚΚΕ, συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση και στον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας. Ήταν από τους ιδρυτές του ΚΚΕ (μ-λ). Γεννήθηκε στο Κουρί (μικρό χωριό κοντά στην Κωνσταντινούπολη) και μετά την Μικρασιατική Καταστροφή εγκαταστάθηκε στα Φιλιατρά, συμμετείχε στην Ένωση Παλαιών Πολεμιστών και στο Εργατικό Κέντρο Καλαμάτας, όπου υπηρέτησε ως γραμματέας του.
Το κτίριο του παλαιού Δημαρχείου των Φιλιατρών.
Ο Ιερός Ναός του Αγίου Χαραλάμπους.
Ομοίωμα του Πύργου του Άιφελ.
Άποψη της κεντρικής πλατείας των Φιλιατρών.
Το κτίριο που στεγάζει το Γυμνάσιο των Φιλιατρών. Μπροστά από το κτίριο ομοίωμα υδρογείου σφαίρας.
Δρόμος στα Φιλιατρά.
- Οι απογραφές των Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, Corner (1689), Grimani (1700) Angelo Emo (ίσως το 1708), η αχρονολόγητη απογραφή που αναφέρεται στο χειρόγραφο Querini-Stampalia (ίσως το 1711), είναι τέσσερις από τις διάφορες βενετσιάνικες απογραφές, οι οποίες επιχειρήθηκαν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο. Μέχρι σήμερα πλήρως έχει δημοσιευθεί μόνο η απογραφή Grimani, από τον ιστορικό και ομότιμο διευθυντή ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΕΙΕ) Βασίλη Παναγιωτόπουλο, στο έργο του "Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. 13ος - 18ος αιώνας", (1985).
- Βασίλης Παναγιωτόπουλος, "Πληθυσμός και οικισμοί της Πελοποννήσου. 13ος - 18ος αιώνας", Σειρά: Μελέτες Νεοελληνικής Ιστορίας, μετάφραση: Χριστίνα Αγριαντώνη, επιμέλεια: Αγγελική Κόκκου, έκδοση: Εμπορική Τράπεζα Ελλάδος - Ιστορικό Αρχείο, Αθήνα 1985, 2η έκδοση: 1987.
- Κωνσταντίνος Ντόκος, "BREVE DESCRITTONE DEL REGNO DI MOREA. Αφηγηματική ιστορική πηγή ή επίσημο βενετικό έγγραφο της Β' Βενετοκρατίας στην Πελοπόννησο;", "ΕΩΑ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΑ", Vol 1, DOI: http://dx.doi.org/10.12681/eoaesperia.24 Αθήνα 1993.
- Σπυρίδων Λάμπρος, «Απογραφή Νομού Μεθώνης επί Βενετών», Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τόμος 2ος, Εκ του Τυπογραφείου Αδελφών Περρή, Εν Αθήναις 1883, σελ. 686-710. Από την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.
- Καίτη Αρώνη-Τσίχλη, «Το σταφιδικό ζήτημα και οι κοινωνικοί αγώνες. Πελοπόννησος 1893-1905», εκδόσεις "Παπαζήση", Αθήνα 1999, ISBN 960-02-1321-6, ISBN 978-960-02-1321-8.
- Πηγή: Το άρθρο της Νάση Μπαλτά, με τίτλο: "Ο πολιτισμός της σταφίδας. Η σταφιδοκαλλιέργεια στην Πελοπόννησο του 19ου αιώνα, η οικονομική κρίση και η εξέγερση των καλλιεργητών. Το πολιτικό, πολιτισμικό και κοινωνικό πλαίσιο", 06/02/2000, στην εφημερίδα Το Βήμα.
- Σταυρούλα Α. Βερράρου, "Από τον κτηματία στον αγρότη. Οικονομικοί και κοινωνικοί μετασχηματισμοί στην επαρχία Τριφυλίας το 19ο αιώνα", (Διδακτορική διατριβή), επιβλέπων καθηγητής: Σωκράτης Πετμεζάς, μέλη τριμελούς επιτροπής: Εύη Καρούζου, Χρήστος Χατζηιωσήφ, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, έκδοση: Πανεπιστήμιο Κρήτης, Ρέθυμνο 2014 και "Από τον κτηματία στον αγρότη: οικονομικοί και κοινωνικοί μετασχηματισμοί στην επαρχία Τριφυλίας το 19ο αιώνα[νεκρός σύνδεσμος]".
- Vít Kárník, "Seismicity of the European Area", Part 2, Springer Science & Business Media, 2012, ISBN 9401030782, ISBN 9789401030786, p. 94.
- Φιλιατρά 1886, από την ιστοσελίδα: www.oasp.gr του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (ΟΑΣΠ), με πηγές: «Atlas of isoseismal maps for strong shallow earthquakes in Greece and surrounding area (426BC – 1995)», Papazachos B.C., Papaioannou Ch. A., Papazachos C.B., Savvaidis A.S.(1997), «The Earthquakes of Greece», Papazachos B.C., Papazachou C. (1997) και «Οι σεισμοί της Ελλάδας», των Παπαζάχου Β. & Παπαζάχου Κ. (2003).
Παρακάτω αναφέρεται ενδεικτική βιβλιογραφία που έχει σημεία αναφοράς για τα Φιλιατρά ή περιλαμβάνει εκδόσεις που έχουν πραγματοποιηθεί διαχρονικά στα Φιλιατρά:
Βιβλία
- Παναγιώτης Χ. Παπαχριστόπουλος, «Τοπωνύμια Φιλιατρών Μεσσηνίας • Ιστορία - λαογραφία του Λαγγουβάρδου Φιλιατρών: (Συμβολή πρώτη)», Αθήναι 1959.
- Παναγιώτης Χ. Παπαχριστόπουλος, «Ο βυζαντινός ναός του Αγίου Γεωργίου των Μπουριάνων εις Φιλιατρά • Εικόνες απ' τα Χριστούγεννα εκείνου του καιρού: Ιστορία, λαογραφία, επιγραφαί, χαράγματα, τοιχογραφίαι», Αθήναι 1960.
- Σύλλογος Φιλοπροόδων Φιλιατρών, «Μιά ὄαση στήν ἔρημο τῆς ἐπαρχίας», έκδοση: Σύλλογος Φιλοπροόδων Φιλιατρῶν, Φιλιατρά 1977.
- Κώστας Χ. Καραμπάτσος, «Τουριστικός ὁδηγός Φιλιατρῶν καί τῆς περιοχῆς: Ἱστορικός - ἀρχαιολογικός - λαογραφικός», Αθήνα 1979.
- Χαράλαμπος Φουρναράκης, «Κωνσταντίνος Μπρουμίδης: Ὁ Μιχαήλ Ἄγγελος τοῦ καπιτολίου τῶν Η.Π.Α. Έλληνας (ἀπό τά Φιλιατρά Μεσσηνίας)», υπό Χαρ. Φουρναράκη, εισαγωγή - επιμέλεια: Κώστας Ερανιώτης, εκδόσεις "Σκαραβαίος", Αθήνα 1979.
- Φώτιος Κ. Λίτσας, «Τά ἑλληνικά γράμματα στό σύγχρονο κόσμο: Τριφύλιοι λογοτέχνες τοῦ σήμερα», έκδοση: "Η Εράνη", Φιλιατρά 1981.
- Κώστας Χ. Καραμπάτσος, «Τσεργίνηδες - Κολοκοτρωναίοι - Καραμπατσαίοι: Ιστορικά - Γενεαλογικά», εκδόσεις "Προμηθεύς", Αθήνα 2006.
Χάρτες
- Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ), «Γεωλογικός χάρτης τῆς Ἑλλάδος: Φύλλο Φιλιατρά», επιμέλεια: R. Perrier, (γλώσσες: ελληνικά, γαλλικά), Αθήναι 1980.
- Υπουργείο Γεωργίας, «Εδαφολογικός χάρτης της Ελλάδος = Soil map of Greece: Χάρτης γαιοϊκανότητας για δασοπονία Φιλιατρά - Land capability map for forestry Filiatra», επιμέλεια: Τρύφων Δασκαλάκης κ.α., έκδοση: Υπουργείο Γεωργίας, Αθήνα 1993.
- Υπουργείο Γεωργίας, «Εδαφολογικός χάρτης της Ελλάδος = Soil map of Greece: Χάρτης γαιών Φιλιατρά - Land resource map Filiatra», επιμέλεια: Τρύφων Δασκαλάκης κ.α., έκδοση: Υπουργείο Γεωργίας, Αθήνα 1993.
- «Φιλιατρά - Χάρτης πόλης και ευρύτερης περιοχής = Filiatra: City plan and area map», εκδόσεις "Όραμα", Αθήνα 2005, ISBN 960-8385-45-8, ISBN 978-960-8385-45-0.
Εφημερίδες - περιοδικά
- Εφημερίδα "Εθνική Ιδέα των Φιλιατρών[νεκρός σύνδεσμος]: Ανεξάρτητος εβδομαδιαία και πατριωτική εφημερίς Όργανον των Τριφυλλίων, Πυλίων και Ολυμπίων, ιδιοκτήτης - διευθυντής: Χριστόφορος Κατσίμπας, Φιλιατρά 1925-1926.
- Εφημερίδα "«Ο» Αγρότης: Εβδομαδιαία αγροτική εφημερίς Φιλιατρών[νεκρός σύνδεσμος]", ιδιοκτήτης - διευθυντής Χριστόφορος Κατσίμπας, Φιλιατρά 1931.
- Περιοδικό "Λουλούδια: Μηνιαίο μαθητικό περιοδικό Γυμνασίου Φιλιατρών[νεκρός σύνδεσμος]", διευθυντής: Θ. Γρ. Κανελόπουλος, Τυπ. Μ. Φουρναράκης, Φιλιατρά 1948.
- Περιοδικό "Φιλιατρα[νεκρός σύνδεσμος]: Περιοδική έκδοσις της Αδελφότητος των εν Αθήναις Φιλιατρινών "Η Εράνη", Αθήνα 1956-σήμερα.[47]
- Περιοδικό "Λουλούδια[νεκρός σύνδεσμος]", Φωτογραφική ολική επανεκτύπωση του περιοδικού "Λουλούδια" από την Αδελφότητα Φιλιατρινών "Η Ειρήνη", έκδοση των μαθητών του Γυμνασίου Φιλιατρών, Αθήνα 1980.
- Κώστας Ερανιώτης, «Ὁ φιλιατρινός τύπος: Μικρή συμβολή στήν ἱστορία τοῦ ἑλληνικοῦ τύπου», Αθήνα 1982.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
