Άρνισσα

Η Άρνισσα είναι κωμόπολη της Περιφερειακής Ενότητας Πέλλας, στην Κεντρική Μακεδονία, και ανήκει στον Δήμο Έδεσσας. Βρίσκεται στις βορειοανατολικές όχθες της λίμνης Βεγορίτιδας^[1] και στους πρόποδες του όρους Βόρα. Η Άρνισσα έχει μόνιμο πληθυσμό 1.370 κατοίκους (2021).^[2]

Άρνισσα
Άρνισσα Άρνισσα
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Περιφέρεια	Κεντρικής Μακεδονίας
Περιφερειακή Ενότητα	Πέλλας
Δήμος	Έδεσσας
Δημοτική Ενότητα	Βεγορίτιδας
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμα	Μακεδονία
Νομός	Πέλλας
Υψόμετρο	560
Πληθυσμός
Μόνιμος	1.242
Έτος απογραφής	2021
Πληροφορίες
Παλαιά ονομασία	Όστροβο
Ταχ. κώδικας	580 02
Τηλ. κωδικός	2381
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Τοπωνύμιο

Επί Οθωμανοκρατίας ονομαζόταν Όστροβο, λέξη σλαβικής προελεύσεως, που σημαίνει «νησί», ονομασία που διατηρήθηκε μέχρι το 1926 οπότε πήρε το όνομα «Άρνισσα»,^[3] εις ανάμνηση του προϊστορικού και αρχαίου ονόματος της κωμόπολης, ομόρριζο με την Άρνη, στη λίμνη της Κωπαΐδας.

Γεωγραφία - οικονομία

Η Άρνισσα βρίσκεται σε υψόμετρο 560 μέτρα,^[1] απέχει 20 χλμ. από την Έδεσσα^[4], 112 χλμ. από την Θεσσαλονίκη, και βρίσκεται στα όρια με την Περιφερειακή Ενότητα Φλωρίνης, ενώ σε μικρή απόσταση, σε υψόμετρο 1.150 μέτρα, βρίσκεται ο παραδοσιακός οικισμός του Αγίου Αθανασίου, ένα από τα δημοφιλέστερα τουριστικά μέρη της περιοχής.

Η Άρνισσα είναι γνωστή για τις καλλιέργειες των μήλων της, ενώ δραστηριοποιείται και γυναικείος συνεταιρισμός που παράγει με πατροπαράδοτα μέσα, ζυμαρικά, γλυκά του κουταλιού, τουρσιά, πάπρικα και κομπόστες.

Ιστορία

Αρχαία ιστορία

Η Άρνισσα ήταν ένα από τα αρχαιότερα μακεδονικά πολίσματα (αναφέρεται από τον Θουκυδίδη), που ταυτίζεται με τον αρχαίο ερειπιώνα κοντά στο σημερινό ομώνυμο χωριό και συγκεκριμένα στη μικρή χερσόνησο της Βεγορίτιδας, όπου βρέθηκαν διάφορα αρχαιολογικά ευρήματα (αρχιτεκτονικά μέλη και επιγραφές).^[5]

Νεότερη ιστορία

Tην περίοδο της Bυζαντινής Aυτοκρατορίας, λόγω των συχνών επιδρομών των Σλάβων στα νότια Βαλκάνια, χάνεται η ονομασία «Άρνισσα» και εμφανίζεται η ονομασία «Όστροβο». Το Όστροβο βρισκόταν στην συμβολή της Eγνατίας οδού και αναφέρεται από ιστορικούς της εποχής ως σημαντικός σταθμός και αξιόλογο φρούριο.

Η Άρνισσα σε υδατογραφία του Έντουαρτ Λίαρ, 16 Σεπτεμβρίου 1848

Στα τέλη του 14ου αιώνα, με την οθωμανική κατάκτηση, το Όστροβο μετατράπηκε σε έδρα μουδιρλικίου ενώ το 1798 πέρασε στη δικαιοδοσία του Αλή Πασά των Ιωαννίνων.^[6] Στα τέλη του 19ου αιώνα κατοικούσαν 300 περίπου οικογένειες από τις οποίες οι 200 ήταν χριστιανικές και οι υπόλοιπες μουσουλμανικές, ενώ ο πληθυσμός ήταν σλαβόφωνος. Παράλληλα, είχαν ξεκινήσει οι εντάσεις μεταξύ των πατριαρχικών και των εξαρχικών χριστιανών με τους τελευταίους να καταλαμβάνουν με τη βία τους δύο σημαντικότερους ιερούς ναούς του χωριού.^[7]

Κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα, πολλοί Οστροβίτες συμμετείχαν στα Ελληνικά αντάρτικα σώματα, με κυριότερους Μακεδονομάχους τον οπλαρχηγό Χρήστο Στογιαννίδη και τον διευθυντή του Εθνικού Κέντρου Οστρόβου Σταύρο Χατζηχαρίση. Άλλοι Μακεδονομάχοι από το Όστροβο ήταν οι Παντελής Θεοδώρου, Φώτιος Θεοδώρου, Τραϊανός Καραβίτης, Αθανάσιος Μητσόπουλος, Δημήτριος Μητσάρας, Θεόδωρος Παπαευαγγέλου, Απόστολος Πάρτσκας, Λάζαρος Σαμαράς, Χατζηγιώργης Χατζηκωνσταντής, Ευάγγελος Χατζηχαρίσης, Φώτιος Χρήστου και Ιωάννης Κουτσάλης (Μακρής).^[8] Στην περιοχή σημειώθηκαν συγκρούσεις μεταξύ του Ελληνικού και του Οθωμανικού στρατού στις 3 και 4 Νοεμβρίου 1912, κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων,^[9] που έμειναν γνωστές ως «Μάχη του Οστρόβου».^[10][11][12]

Το 1913, υπηρετούσε ως σταθμάρχης του οικισμού ο Γεώργιος Δικώνυμος-Μακρής, ο οποίος το ίδιο έτος συνέβαλε στην εξόντωση του σημαντικού κομιτατζή Τσακαλάρωφ.^[13]

Αρκετοί κάτοικοι της Άρνισσας θυσίασαν τη ζωή τους, κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού Πολέμου (1940-1941), υπηρετώντας στις ένοπλες δυνάμεις του Έθνους.

Αξιοθέατα

Η λίμνη Βεγορίτιδα αποτελεί το σημαντικότερο στοιχείο τουρισμού της Άρνισσας, στην οποία πάντα συχνάζουν πελεκάνοι, ενώ η αμμουδιά της ακτής αποτελεί δημοφιλής σημείο βόλτας για ντόπιους και τουρίστες. Το 1953, όταν υποχώρησαν τα νερά της λίμνης, αποκαλύφθηκαν ερείπια προϊστορικής νεκρόπολης, τα οποία είναι και ένα από τα αξιοθέατα της περιοχής. Κάποια από τα σημαντικότερα αξιοθέατα που βρίσκονται μέσα στην Άρνισσα είναι η παλαιά εκκλησία της Aγίας Tριάδας, χτισμένη το 1865 με αξιόλογες εικόνες, καθώς και ο μεταβυζαντινός Ναό Kοιμήσεως της Θεοτόκου (18ος αιώνας) με τοιχογραφίες και αγιογραφημένο τέμπλο, και η καινούργια λιθόκτιστη εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας. Ο Σιδηροδρομικός Σταθμός της Άρνισσας, που συνδέει την Θεσσαλονίκη με την Φλώρινα, αποτελεί γραφικό τοπίο. Σημείο αρχαιολογικού ενδιαφέροντος αποτελούν τα ερείπια από κτίρια της ρωμαϊκής και βυζαντινής περιόδου που βρίσκονται έξω από την Άρνισσα, στην περιοχή «Δρένοβο». Αξιοθέατα της Άρνισσας από την Οθωμανική εποχή είναι ο μιναρές του ερειπωμένου τζαμιού και διάφορα παλαιά πέτρινα αρχοντικά.

Απογραφές

Απογραφή	1928	1940	1951	1961	1971	1981	1991	2001	2011	2021
Πληθυσμός	1289[9]	1669[9]	1730[9]	1827[9]	1396[9]	1464[9]	1530[9]	1550	1411[14]	1370[2]

Προσωπικότητες

• Χρήστος Στογιαννίδης, Μακεδονομάχος οπλαρχηγός
• Κατερίνα Χατζηγεωργίου, Υφυπουργός Μακεδονίας - Θράκης