Βίλνιους
Πρωτεύουσα Λιθουανίας From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Το Βίλνιους (λιθουανικά: Vilnius, πολωνικά: Wilno), είναι η πρωτεύουσα και η μεγαλύτερη πόλη της Λιθουανίας, καθώς και η πιο πυκνοκατοιμένη πόλη των Βαλτικών χωρών. Ο εκτιμώμενος πληθυσμός της πόλης τον Ιανουάριο του 2025 ήταν 607.667,[2] ενώ η ευρύτερη αστική περιοχή του Βίλνιους έχει εκτιμώμενο πληθυσμό 747.864.[3]
Remove ads
Ετυμολογία
Το όνομα Βίλνιους εμφανίστηκε για πρώτη φορά σε λατινικά γράμματα από τον δούκα Γκεντιμίνας το έτος 1323, με τη μορφή Βίλνα (Vilna).[4] Σε μια άλλη επιστολή του 1325, εμφανίζεται επίσης η μορφή Βίλνο (Wilno).[4] Και οι δύο μορφές προέρχονται από το παλιό λιθουανικό όνομα του παραποτάμου Βίλνια (που σημαίνει κυματισμός),[5] ο οποίος εκβάλλει στον ποταμό Νέρις στο κέντρο του παλιού Βίλνιους, κοντά στον λόφο του κάστρου. Η μορφή Wilno χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα στην πολωνική γλώσσα.
Remove ads
Ιστορία
Ως Βαλτικός οικισμός από την ίδρυσή του, το Βίλνιους απέκτησε σημαντική σημασία στο Μεγάλο Δουκάτο της Λιθουανίας.[6] Η πόλη αναφέρθηκε για πρώτη φορά σε επιστολές του δούκα Γκεντιμίνας, ο οποίος κάλεσε Εβραίους και Γερμανούς να εγκατασταθούν χτίζοντας ένα ξύλινο κάστρο σε έναν λόφο.[6] Στο Βίλνιους δόθηκαν δικαιώματα πόλης το 1387, μετά τον εκχριστιανισμό της Λιθουανίας, και κατοικήθηκε από τεχνίτες και εμπόρους διαφόρων εθνικοτήτων.[6] Ήταν η πρωτεύουσα του Μεγάλου Δουκάτου της Λιθουανίας μέχρι το 1795 εντός της Πολωνολιθουανικής Κοινοπολιτείας.[6] Το Βίλνιους άκμασε υπό την κοινοπολιτεία, ειδικά μετά την ίδρυση του Πανεπιστημίου του Βίλνιους το 1579 από τον λιθουανό μεγάλο Δούκα Στέφανο Μπάτορυ.[6] Η πόλη έγινε πολιτιστικό και επιστημονικό κέντρο, προσελκύοντας μετανάστες από την ανατολή και τη δύση.[6] Είχε ποικίλες κοινότητες, με εβραϊκούς, ορθόδοξους και γερμανικούς πληθυσμούς. Η πόλη γνώρισε μια σειρά από εισβολές και κατακτήσεις, μεταξύ άλλων από το Τευτονικό Τάγμα, τη Ρωσική Αυτοκρατορία και αργότερα, την Γερμανία.[6]
Υπό την ρωσική κυριαρχία, το Βίλνιους έγινε η πρωτεύουσα του Κυβερνείου της Βίλνα και γνώρισε μια σειρά από πολιτιστικές αναβιώσεις κατά τον 19ο και τις αρχές του 20ού αιώνα από Εβραίους, Πολωνούς, Λιθουανούς και Λευκορώσους.[6] Μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, η πόλη βίωσε την σύγκρουση μεταξύ Πολωνίας και Λιθουανίας, η οποία οδήγησε στην κατοχή της από την Πολωνία και την προσάρτησή της από τη Σοβιετική Ένωση κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.[6] Μετά τον πόλεμο, το Βίλνιους έγινε η πρωτεύουσα της Λιθουανικής Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας.[6]
Ανεξαρτησία και μετά
Στις 11 Μαρτίου 1990, το ανώτατο συμβούλιο της Λιθουανικής ΣΣΔ ανακοίνωσε την απόσχιση του από τη Σοβιετική Ένωση και την πρόθεσή του να αποκαταστήσει μια ανεξάρτητη Λιθουανία.[7] Στις 9 Ιανουαρίου 1991, η Σοβιετική Ένωση έστειλε στρατεύματα. Η ένταση κορυφώθηκε με την επίθεση της 13ης Ιανουαρίου στο κρατικό ραδιοτηλεοπτικό μέγαρο και στον πύργο τηλεόρασης του Βίλνιους, από την οποία σκοτώθηκαν 14 πολίτες.[8] Η Σοβιετική Ένωση αναγνώρισε την ανεξαρτησία της Λιθουανίας τον Σεπτέμβριο του 1991.[9] Σύμφωνα με το Σύνταγμα της Λιθουανίας, «η πρωτεύουσα του κράτους της Λιθουανίας πρέπει να είναι η πόλη του Βίλνιους, η μακροχρόνια ιστορική πρωτεύουσα της Λιθουανίας».
Το Βίλνιους έχει γίνει σύγχρονη ευρωπαϊκή πόλη. Η επικράτειά του έχει επεκταθεί σε τρεις νομούς από το 1990, ενσωματώνοντας αστικές περιοχές, χωριά, οικισμούς και την πόλη Γκριγκίσκες.[10][11] Τα περισσότερα ιστορικά κτίρια έχουν ανακαινιστεί και η κύρια επιχειρηματική και εμπορική περιοχή έγινε το νέο κέντρο της Πόλης, στη βόρεια πλευρά του ποταμού Νέρις. Το Βίλνιους επιλέχθηκε ως Πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης για το 2009 μαζί με το Λιντς, την πρωτεύουσα της Άνω Αυστρίας.[12][13]
Η οικονομική κρίση του 2008 οδήγησε σε πτώση του τουρισμού και αυξήσεις φόρων, εμποδίζοντας την ολοκλήρωση πολλών έργων και πυροδοτόντας μια περίοδο διαδηλώσεων και ταραχών.[14][15][16] Στις 28-29 Νοεμβρίου 2013, το Βίλνιους φιλοξένησε τη σύνοδο κορυφής της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης στο Παλάτι των Μεγάλων Δουκών της Λιθουανίας.[17] Η σύνοδος κορυφής του ΝΑΤΟ το 2023 πραγματοποιήθηκε στο Βίλνιους.[18]
Remove ads
Γεωγραφία
Το Βίλνιους βρίσκεται στη συμβολή των ποταμών Βίλνια και Νέρις στη νοτιοανατολική Λιθουανία. Αρκετοί λένε ότι το γεωγραφικό κέντρο της Ευρώπης βρίσκεται εντός της χώρας καθώς και το βιβλίο των ρεκόρ Γκίνες αναγνωρίζει ένα σημείο κοντά στο Βίλνιους ως το κέντρο της ηπείρου.[19]
Απέχει 312 χλμ. από τη Βαλτική Θάλασσα και την Κλάιπεντα, το κύριο λιμάνι της Λιθουανίας. Συνδέεται οδικώς με άλλες μεγάλες πόλεις της Λιθουανίας, όπως το Κάουνας (102 χλμ.), το Πανεβεζίς (135 χλμ.) και το Σιαουλιάι (214 χλμ.). Το Βίλνιους έχει έκταση 401 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Τα κτίρια καλύπτουν το 29,1% της πόλης ενώ οι πράσινοι χώροι καλύπτουν το 68,8% και το νερό το 2,1%.[20] Η πόλη διαθέτει 8 φυσικά καταφύγια και πολλά πάρκα και λίμνες.[21]
Κλίμα
Το Βίλνιους έχει υγρό ηπειρωτικό κλίμα σύμφωνα με την κλιματική ταξινόμηση Κέππεν και έχει μέση ετήσια θερμοκρασία 7°C.[22] Οι μέρες του καλοκαιριού είναι ζεστές, ειδικά τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, με θερμοκρασίες κατά τη διάρκεια της ημέρας πάνω από 30 °C. Οι χειμώνες συνήθως είναι πολύ κρύοι, αν και θερμοκρασίες πάνω από 0 °C εξακολουθούν να εμφανίζονται περιστασιακά. Θερμοκρασίες κάτω από -25 °C καταγράφονται κάθε δεύτερο χρόνο. Τα ποτάμια του Βίλνιους παγώνουν τους κρύους χειμώνες και οι λίμνες που περιβάλλουν την πόλη είναι σχεδόν πάντα παγωμένες από τον Δεκέμβριο έως τον Μάρτιο και πολύ σπάνια ακόμη και τον Απρίλιο.
Οι θερμοκρασίες στην πόλη έχουν αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία 30 χρόνια, μια αλλαγή που η Λιθουανική Υδρομετεωρολογική Υπηρεσία αποδίδει στην κλιματική αλλαγή που προκαλείται από τον άνθρωπο.[23]
Πολιτισμός
Πανεπιστήμια
Το Βίλνιους διαθέτει αρκετά πανεπιστήμια, το μεγαλύτερο και παλαιότερο από τα οποία είναι το Πανεπιστήμιο του Βίλνιους το οποίο έχει καταταχθεί ανάμεσα στα 500 κορυφαία πανεπιστήμια στον κόσμο.[24][25] Άλλα πανεπιστήμια περιλαμβάνουν το Πανεπιστήμιο Μύκολας Ρόμερις,[26] το Τεχνικό Πανεπιστήμιο Βίλνιους Γκεντιμίνας και το Λιθουανικό Πανεπιστήμιο Εκπαιδευτικών Επιστημών.[27][28] Εξειδικευμένες τριτοβάθμιες σχολές με πανεπιστημιακό καθεστώς είναι και η Στρατιωτική Ακαδημία του Στρατηγού Γιόνας Ζεμάιτις της Λιθουανίας, η Λιθουανική Ακαδημία Μουσικής και Θεάτρου και η Ακαδημία Τεχνών του Βίλνιους.
Μουσεία
Το Βίλνιους έχει ποικιλία μουσείων με το πιο αξιοσημείωτο να είναι το Εθνικό Μουσείο της Λιθουανίας που βρίσκεται στο Παλάτι των Μεγάλων Δουκών της Λιθουανίας και φιλοξενεί εκθέματα σχετικά με την ιστορία της Λιθουανίας και τον λιθουανικό πολιτισμό.[29][30][31] Το Μουσείο Εφαρμοσμένων Τεχνών και Σχεδίων παρουσιάζει λιθουανική λαϊκή και θρησκευτική τέχνη, αντικείμενα από το Παλάτι των Μεγάλων Δουκών της Λιθουανίας και ενδύματα από τον 18ο έως τον 20ο αιώνα.[32] Το μουσείο της Ακαδημίας Τεχνών του Βίλνιους περιέχει περίπου 12.000 έργα τέχνης.[33] Άλλα μουσεία μεταξύ άλλων είναι το Μουσείο του Βίλνιους, το Σπίτι της Ιστορίων, το Μουσείο Εκκλησιαστικής Κληρονομιάς, το Μουσείο Κατοχών και Αγώνων για την Ελευθερία, το Μουσείο του Αγώνα για την Ελευθερία και το Μουσείο Σιδηρόδρομου.[34]
Το Βίλνιους διαθέτει επίσης αρκετές γκαλερί τέχνης με τις πιο αξιόλογες να είναι η γκαλερί του Εθνικού Μουσείου Τέχνης της Λιθουανίας και η Πινακοθήκη του Βίλνιους στην Παλιά Πόλη που στεγάζει μια συλλογή λιθουανικής τέχνης από τον 16ο έως τις αρχές του 20ού αιώνα.[35][36]
Βιβλιοθήκες
Κάθε λιθουανικό πανεπιστήμιο και κολέγιο διαθέτει βιβλιοθήκη για τους φοιτητές, καθηγητές και αποφοίτους του, με την πιο αξιόλογη την Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου του Βίλνιους. Η Εθνική Βιβλιοθήκη της Λιθουανίας Μαρτίνας Μάζβιντας (λιθουανικά: Lietuvos nacionalinė Martyno Mažvydo biblioteka), η οποία ιδρύθηκε το 1919, συλλέγει, οργανώνει και διαφυλάσσει την γραπτή πολιτιστική κληρονομιά της χώρας και παρέχει υπηρεσίες βιβλιοθήκης στο κοινό.[37] Την 1η Ιουλίου 2019, κατείχε περιλάμβανε 1.140.708 ηλεκτρονικά βιβλιογραφικά αρχεία.[38] Η Βιβλιοθήκη Βρομπλέβσκι της Λιθουανικής Ακαδημίας Επιστημών (λιθουανικά: Lietuvos mokslų akademijos Vrublevskių biblioteka) είναι ανοιχτή για όλους και είχε 3.733.514 τόμους την 1η Ιανουαρίου του 2015 και 12.274 εγγεγραμμένους χρήστες.[39] Επίσης υπάρχουν δεκάδες δημόσιες βιβλιοθήκες που πολλές από αυτές προσφέρουν δωρεάν μαθήματα πληροφορικής.[40][41]
Τουρισμός και αξιοθέατα
Σύμφωνα με το Υπουργείο Στατιστικής της Λιθουανίας, 1.200.858 επισκέπτες νοίκιασαν δωμάτια στο Βίλνιους το 2018 και πέρασαν συνολικά 2.212.109 διανυκτερεύσεις εκεί.[42] Οι περισσότεροι ξένοι επισκέπτες προέρχονταν από τη Λευκορωσία, τη Γερμανία, την Πολωνία, τη Ρωσία και τη Λετονία.[42] Η πλειοψηφία των τουριστών επισκέπτεται τα εστιατόρια, τις καφετέριες, τα αξιοθέατα της παλιάς πόλης και τα πάρκα.[43]
Τα σημαντικότερα αξιοθέατα της πόλης είναι τα εξής:
- Η Παλιά Πόλη του Βίλνιους που έχει ανακηρυχθεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς.[44] Ο κύριος δρόμος της είναι η οδός Πίλιες, που συνδέει το παλάτι του κυβερνήτη και το δημαρχείο. Υπάρχουν περισσότερες από 40 εκκλησίες στην πόλη, πολλές από τις οποίες σε ύφος μπαρόκ.[45]
- Ο λόφος του κάστρου η αλλιώς ο λόφος του Γκεντιμίνα, ένα χαρακτηριστικό ορόσημο του Βίλνιους, απομεινάρι του οχυρωμένου κάστρου του μεσαίωνα.
- Η Πύλη της Αυγής, ένα από τα σημαντικότερα θρησκευτικά, ιστορικά και πολιτιστικά μνημεία της χώρας.
- Οι 3 σταυροί στον λόφο των σταυρών.
Remove ads
Δημογραφικά στοιχεία
Σύμφωνα με την Λιθουανική απογραφή πληθυσμού το 2021 στην πόλη του Βίλνιους ο πληθυσμός ανερχόταν στα 556.490 άτομα,[46] φανερώνοντας μια άνοδο του πληθυσμού (+7,8%) σε σχέση με την απογραφή του 2011 στην οποία ο πληθυσμός ανερχόταν στους 535.631 κατοίκους.[47] Τον Ιανουάριο του 2025 βάση εκτιμήσεων ο πληθυσμός έφτασε τους 607.667 κατοίκους, σημειώνοντας ξανά σημαντική αύξηση του πληθυσμού.[2]
Εθνικές ομάδες
Remove ads
Υποδομές και μεταφορές
Το αεροδρόμιο του Βίλνιους είναι το μεγαλύτερο της χώρας και εξυπηρετεί περίπου 50 πόλεις 25 χωρών.[48] Απέχει μόλις 5 χλμ. από το κέντρο της πόλης και έχει απευθείας σύνδεση με τον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης. Ο σταθμός είναι σιδηροδρομικός κόμβος με άμεση επιβατική εξυπηρέτηση προς το Μινσκ, το Καλίνινγκραντ, τη Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη.
Το Βίλνιους είναι το σημείο εκκίνησης του αυτοκινητόδρομου Α1 που διασχίζει τη Λιθουανία, συνδέοντας τις τρεις μεγάλες πόλεις της (Βίλνιους, Κάουνας και Κλάιπεντα) και αποτελεί μέρος της Ευρωπαϊκής οδού E85.
Έχουν προταθεί η κατασκευή μετρό και τραμ. Το 2018, το κοινοβούλιο και ο πρόεδρος ενέκριναν ένα σχέδιο έργου μετρό, χωρίς να έχει γίνει κάτι παραπάνω μέχρι στιγμής.[49]
Τρόλεϊ και Λεωφορεία
Υπάρχουν πάνω από 70 γραμμές λεωφορείων και 18 τρόλεϊ.[50][51] Πάνω από 250 λεωφορεία και 260 τρόλεϊ μεταφέρουν περίπου 500.000 επιβάτες κάθε εργάσιμη ημέρα.[52] Οι πρώτες γραμμές λεωφορείων δημιουργήθηκαν το 1926 και τα πρώτα τρόλεϊ εισήχθησαν το 1956.[53]
Το 2017, το Βίλνιους ξεκίνησε μεγάλη αναβάθμιση της υπηρεσίας λεωφορείων του, αγοράζοντας 250 νέα λεωφορεία χαμηλού δαπέδου. Το 60% των δημόσιων λεωφορείων της πόλης ήταν καινούργια μέχρι τα μέσα του 2018, με δωρεάν Wi-Fi και φορτιστές για ηλεκτρονικές συσκευές.[54] Στις 5 Σεπτεμβρίου 2017, τέθηκαν σε κυκλοφορία επιπλέον 50 νέα λεωφορεία Isuzu.[55]
Remove ads
Αθλητισμός
Στην πόλη εδρεύουν αρκετές ομάδες μπάσκετ. Η μεγαλύτερη ομάδα είναι η Λιέτουβος Ρίτας, η οποία συμμετέχει στο διεθνές μπάσκετμπολ Τσάμπιονς Λιγκ και στο πρωτάθλημα καλαθοσφαίρισης Λιθουανίας . Η Λιέτουβος Ρίτας έχει κατακτήσει 2 φορές το Eurocap, μια το 2005 και μια το 2009. Το Βίλνιους έχει επίσης αρκετές ποδοσφαιρικές ομάδες με πιο αξιόλογη την Ζαλγκίρις.
Στο Βίλνιους βρίσκεται η SEB Arena, το μεγαλύτερο συγκρότημα τένις στην κεντρική Ευρώπη διαθέτοντας 28 γήπεδα και διατελεί έδρα των ομάδων τένις και τοιχοσφαίρισης της Λιθουανίας. Η πόλη διαθέτει πολλές δημόσιες πισίνες, μια από τις οποίες είναι ολυμπιακών διαστάσεων.[56] Από την πόλη κατάγονται 2 ολυμπιονίκες κολύμβησης, η Λίνα Κατσιουσύτε και ο Ρομπέρτας Ζούλπα.
Το Βίλνιους φιλοξενεί και άλλες αθλητικές ομοσπονδίες, όπως του βόλεϊ, του μπάντμιντον, του μπέιζμπολ, του χόκεϊ επί πάγου, του κέρλινγκ, της πάλης, του μπάντι και άλλες.[57] Ο ετήσιος διεθνής μαραθώνιος του Βίλνιους προσελκύει χιλιάδες συμμετέχοντες. [58]
Remove ads
Αδελφοποιημένες πόλεις
Το Βίλνιους είναι αδελφοποιημένο με τις παρακάτω πόλεις:[59]
Άλμποργκ, Δανία
Αστανά, Καζακστάν- Αλμάτι, Καζακστάν
Βουδαπέστη, Ουγγαρία
Γιοενσουού, Φινλανδία
Γκντανσκ, Πολωνία
Ερφούρτη, Γερμανία
Κίεβο, Ουκρανία- Κρακοβία, Πολωνία
Γκουανγκτζόου, Κίνα- Λοτζ, Πολωνία
Μάντισον, ΗΠΑ- Ντνίπρο, Ουκρανία
- Ντονέτσκ, Ουκρανία
- Ντούισμπουργκ, Γερμανία
Παβία, Ιταλία
Ρέικιαβικ, Ισλανδία
Ρίγα, Λετονία
Σάλτσμπουργκ, Αυστρία- Σικάγο, ΗΠΑ
Ταϊπέι, Ταϊβάν
Τάλιν, Εσθονία
Τιφλίδα, Γεωργία
Το Βίλνιους ήταν επίσης αδελφοποιημένο με τις παρακάτω πόλεις μέχρι την αρχή της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022:[60]
Μινσκ, Λευκορωσία
Καλίνινγκραντ, Ρωσία- Αγία Πετρούπολη, Ρωσία
- Ιρκούτσκ, Ρωσία
- Κρασνογιάρσκ, Ρωσία
- Ουλάν-Ουντέ, Ρωσία
- Γιαροσλάβλ, Ρωσία
Remove ads
Παραπομπές
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads