Φραπέ

Ο φραπέ ή φραπές ^[1][2] είναι ελληνικής επινόησης αφρώδης κρύος καφές. Τα βασικά συστατικά του είναι στιγμιαίος καφές και νερό, ενώ προαιρετικά προστίθενται ζάχαρη ή/και γάλα. Άρχισε να διαδίδεται στα τέλη της δεκαετίας του '50. Αποτελεί σύμβολο χαλαρότητας και του ελληνικού τρόπου ζωής.^[3][4]

Ποτήρι με φραπέ

Παρασκευή

Τα συστατικά του φραπέ είναι στιγμιαίος καφές, νερό, ζάχαρη και προαιρετικά γάλα και παγάκια. Ο καφές φραπέ χαρακτηρίζεται «σκέτος», «μέτριος» ή «γλυκός» ως προς τις αναλογίες των βασικών συστατικών του. Κατασκευάζεται βάζοντας την επιθυμητή αναλογία καφέ και ζάχαρης σε ένα ψηλό ποτήρι ή σε σέικερ. Προσθέτοντας νερό σε ύψος ενός εκατοστού από τον πάτο του ποτηριού το μείγμα χτυπιέται στο σέικερ ή με ηλεκτρικό αναδευτήρα (συνιστάται αναδευτήρας με μεγάλη περιστροφική ισχύ) μέχρι να σχηματιστεί σταθερός αφρός. Ακολούθως γίνεται προσθήκη νερού και προαιρετικά γάλακτος και πάγου. Σερβίρεται και πίνεται με καλαμάκι (σπαστό κατά προτίμηση). Ο φραπέ είναι ευχάριστος και δροσιστικός καφές, ιδίως το καλοκαίρι. Όμως είναι αρκετά διεγερτικός και με υπακτική δράση.^{[εκκρεμεί παραπομπή]}

Ιστορία

Αστικός μύθος λέει ότι η δημιουργία του φραπέ ήταν τυχαία και συνέβη κατά τη διάρκεια της Διεθνούς Έκθεσης στη Θεσσαλονίκη το 1957. Ο αντιπρόσωπος της ελβετικής εταιρίας Nestlé στην Ελλάδα Γιάννης Δρίτσας παρουσίαζε ένα νέο προϊόν για παιδιά, ένα σοκολατούχο ρόφημα, που παρασκευαζόταν στιγμιαία αναμιγνύοντάς το με γάλα και χτυπώντας το με σέικερ. Ο Δημήτρης Βακόνδιος, υπάλληλος του Δρίτσα, συνήθιζε να πίνει Nescafé, στιγμιαίο καφέ που παρασκευάζεται από τη Nestlé. Σε ένα διάλειμμα που έκανε κατά τη διάρκεια της έκθεσης θέλησε να πιει καφέ, αλλά επειδή δεν έβρισκε ζεστό νερό σκέφτηκε να χρησιμοποιήσει το σέικερ για να φτιάξει τον καφέ του με κρύο νερό.^[5] Έβαλε καφέ, ζάχαρη και νερό, τα κούνησε και δημιούργησε τον πρώτο καφέ φραπέ της ιστορίας. Η ιστορία αυτή, υιοθετήθηκε και από την εταιρεία Nestlé αλλά και τη HELEXPO-ΔΕΘ.^[6]

Αμφιβολίες για αυτή την ιστορία είχε εκφράσει πρώτος ο Νίκος Μπακουνάκης το 2006, και αργότερα παρουσιάστηκαν περισσότερα στοιχεία από το περιοδικό Γαστρονόμος το 2013. Με βάση διαφημιστικές καταχωρήσεις της Nestlé σε εφημερίδες της εποχής πριν από τη ΔΕΘ του 1957, φαίνεται ότι ήδη το προϊόν προωθείτο ως «Nescafé φραπέ», είτε ως κρύος καφές με παγάκια, είτε και ως χτυπημένος όπως προδίδεται και από την ονομασία του (frappé = χτυπημένος) ίσως όχι σε σέικερ αλλά μόνο με κουτάλι.^[7] Επιπλέον στην ταινία Προπαντός ψυχραιμία του 1951 με τους Μίμη Φωτόπουλο και Ντίνο Ηλιόπουλο γίνεται ευθεία αναφορά στον καφέ φραπέ από τον Ηλιόπουλο όπου παρασκεύαζαν με σέικερ οι 2 πρωταγωνιστές στο ζαχαροπλαστείο Παυλίδη στην Πλατεία Αμερικής στην Αθήνα.

Γλωσσολογία του φραπέ

Η λέξη frappé είναι γαλλική και σημαίνει χτυπημένος. Ως ξένη λέξη κανονικά είναι ουδέτερη και άκλιτη (το φραπέ). Όμως, σε αντίθεση με τις περισσότερες γαλλικές λέξεις που έχουν δανειστεί και παραμένουν άκλιτες, η συγκεκριμένη κατά την ενσωμάτωση στην ελληνική γλώσσα και τη χρήση της υπέστη μετάπλαση μετατρεπόμενη σε κλιτή με αλλαγή του γένους σε αρσενικό (ο φραπές, του φραπέ, οι φραπέδες κλπ.), κυρίως στην καθομιλουμένη, κατ' αναλογίαν της κλίσης της λέξης «καφές».^[8] Ενίοτε στον προφορικό λόγο απαντάται η μορφή «φραπεδιά» (π.χ.: «Πιάσε μια φραπεδιά») ή σπανιότερα «φραπόγαλο», που είναι ο φραπές με γάλα. Επίσης «τουριστικός» ονομάζεται ο φραπές γλυκός με γάλα, κυρίως σε τουριστικά θέρετρα της Ελλάδος από τον εντόπιο πληθυσμό, λόγω της συχνής κατανάλωσής του από τους τουρίστες.

Εξάπλωση - διαθεσιμότητα στο εξωτερικό

Εκτός Ελλάδας, ο καφές φραπέ μπορεί να βρεθεί σε όλες τις επίσημες ελληνικές υπηρεσίες και μόνιμες ελληνικές αντιπροσωπίες στο εξωτερικό, σε όλα τα υπό ελληνική σημαία εμπορικά πλοία καθώς και σε εκείνα των οποίων τα πληρώματα είναι Έλληνες. Επίσης στα αεροπλάνα των ελληνικών αεροπορικών εταιρειών και ξένων που προσεγγίζουν ελληνικά αεροδρόμια, καθώς και σε όλα τα «στέκια» των Ελλήνων του εξωτερικού.

Οι Αλβανοί μετανάστες μετέφεραν την συνταγή του φραπέ από την Ελλάδα. Σερβίρεται φραπές κυρίως στις περιοχές της Βορείου Ηπείρου κοντά στα σύνορα με την Ελλάδα, όπου κατοικούν οι Έλληνες της Αλβανίας όπως στις πόλεις Ερσέκα, Μοσχόπολη, Κορυτσά, Αργυρόκαστρο, Άγιοι Σαράντα, Πόγραδετς, Μπεράτ, Φιέρι, Αυλώνας, Δυρράχιο, στα χωριά της Δρόπολης και του Πωγωνίου, σε άλλα Ελληνόφωνα χωριά, και στην πρωτεύουσα Τίρανα.

Στη Βουλγαρία πολλές φορές χρησιμοποιείται κόκα-κόλα, στην παρασκευή του φραπέ, αντί νερού. Σερβίρεται φραπές κυρίως στις περιοχές κοντά στα σύνορα με την Ελλάδα, όπως στις πόλεις Πετρίτσι, Σαντάνσκι, Μελένικο, Άνω Νευροκόπι, στο δημοφιλές χιονοδρομικό θέρετρο του Μπάνσκο και στις Σόφια και Φιλιππούπολη (Πλόβντιβ) τις οποίες επισκέπονται συχνά πολλοί Έλληνες από την Βόρεια Ελλάδα.

Στην Βόρεια Μακεδονία σερβίρεται φραπές και κυρίως στις περιοχές κοντά στα σύνορα με την Ελλάδα, όπως στις πόλεις Οχρίδα, Μπίτολα (Μοναστήρι), Πρίλεπ, Κρούσοβο, Γευγελή και Στρώμνιτσα τις οποίες επισκέπονται συχνά πολλοί Έλληνες από την Βόρεια Ελλάδα.

Είναι πολύ δημοφιλής σε τουρίστες που επισκέπτονται την Ελλάδα, ορισμένοι εκ των οποίων, τον αναμειγνύουν με διάφορες χαρακτηριστικές ελληνικές γεύσεις, όπως π.χ. με ούζο.