Ĉuvaŝa lingvo

La ĉuvaŝa lingvo (ĉuvaŝe Чӑвашла aŭ Чӑваш чĕлхи) estas unu el tjurkaj lingvoj — la sola lingvo el prabulgara grupo, kie ankaŭ estis la bolgara kaj la ĥazara.

Nomo de la fervoja stacio de Ŝumerla sur la stacidoma tegmento, skribita en la ĉuvaŝa.

Ĉuvaŝa lingvo
natura lingvo • moderna lingvo
Oghuric • tjurka lingvaro • Altaja lingvaro
Parolantoj	738 070
Skribo	alfabeto de ĉuvaŝa lingvo, cirila alfabeto
Oficiala statuso
Reguligita de	Ĉuvaŝia Ŝtata Instituto de Homsciencoj
Lingva statuso	3 sendube endanĝerigita
Lingvaj kodoj
Lingvaj kodoj
ISO 639-1	cv
ISO 639-3	chv
Glottolog	chuv1255
Angla nomo	Chuvash
Franca nomo	tchouvache
v • d • r

Ĝi estas disvastigita en Ĉuvaŝa Respubliko (parto de la Rusia Federacio), kie ĝi havas statuson de oficiala ŝtata lingvo (same kiel la rusa lingvo), kaj en aliaj regionoj de Rusio.

Nombro de parolantaro – ĉirkaŭ 1,5 milionoj. Proksimume 1 miliono loĝas en Ĉuvaŝio.

Priskribo kaj interesaĵoj

Oni disdividas la ĉuvaŝan je du dialektoj: malsupra (anatri “u-prononca”) en suda parto de la Respubliko kaj supra (virjal “o-prononca”) – norde.

La ĉuvaŝa situas surlime de tjurkparolanta mondo kaj havas multajn diferencojn kompare de “tuttjurka normo”. Ekzemple, por fonetiko de ĉuvaŝa lingvo estas kutime prononcado de “r” kaj “l” anstataŭ “z” kaj “ŝ” de parencaj tjurkaj lingvoj. La fonetiko, gramatiko kaj leksiko de la ĉuvaŝa respegulas influon de la rusa, finno-ugraj kaj iranaj lingvoj.

Alfabeto

Literaturo en la ĉuvaŝa surbaze de cirila alfabeto ekzistas de 18-a jarcento. En la 1870-aj jaroj la alfabeto estis radikale reformita de I. Ja. Jakovlev kaj poste estis ŝanĝita ankoraŭ kelkfoje. La nuna versio estis akceptita en 1933. La moderna ĉuvaŝa alfabeto konsistas el 33 literoj de la rusa alfabeto kaj 4 kromaj literoj kun diakritaj signoj.

А Ӑ(Ă) Б В Г Д Е Ё Ӗ(Ĕ) Ж З И Й К Л М Н О П Р С Ҫ(Ç) Т У Ӳ(Ÿ) Ф Х Ц Ч Ш Щ Ъ Ы Ь Э Ю Я
а ӑ(ă) б в г д е ё ӗ(ĕ) ж з и й к л м н о п р с ҫ(ç) т у ӳ(ÿ) ф х ц ч ш щ ъ ы ь э ю я

Maŝintradukado

La 11-an de februaro 2020 la ĉuvaŝa lingvo estis aldonita en la servo Yandex Tradukilo. Preparante ĝian aldonon helpe de entuziastoj oni kolektis dum unu jaro 250 mil ekzemploj, ĉar en Interreto paralelaj tekstoj estis tre malmultaj. Por instrui artefaritan neŭroreton oni kreis tuttjurkan modelon, kiu lernis traduki al la rusa samtempe el la azera, baŝkira, tatara, kazaĥa, kirgiza, turka, uzbeka kaj ekde tiam ankaŭ el la ĉuvaŝa, uzante paralelajn tradukojn de la Kurano kaj Biblio. Sed instruado de la maŝintradukilo postulas multe da tekstoj, do oni komencis kadre de teknologio back-translation traduki iel tiel el la rusa al la ĉuvaŝa altkvalitajn tekstojn зщr krei ĉuvaŝajn paralelaĵojn, uzotajn kiel ekzemploj por tradukado el la ĉuvaŝa al la rusa. Por eviti lernadon de malbonaj ekzemploj oni markis fuŝajn tradukaĵojn kadre de teknologio tagged back-translation, do la neŭroreto lernis atenti ilin (pun intended) kaj malfidi^[1].

Vidu ankaŭ

• Ĉuvaŝoj
• Ĉuvaŝio

Eksteraj ligiloj

• Kategorio Ĉuvaŝa lingvo en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)
• Ĉuvaŝa lingvo en la Vikivortaro (Universala vortaro)
• Vikipedio en Ĉuvaŝa lingvo (Reta enciklopedio)

• ĉuvaŝa popola retejo (jen esperante, sed legebla ankaŭ ĉuvaŝe, ruse kaj angle)
• Filmeto en Esperanto pri la 12 plej gravaj vortoj kaj frazoj en la ĉuvaŝa
• * Kolekto de ligiloj ruse kaj kolekto de ligiloj en la angla Arkivigite je 2002-10-29 per la retarkivo Wayback Machine
• (eo) Kie staras la normigado de la ĉuvaŝa lingvo?
• Эктор Алос-и-Фонт. Оценка языковой политики в Чувашии
• Пикет в защиту чувашскогоязыка в Чебоксарах
• (uk, ru, nl) Ĝenerala vortostoko Ĉuvaŝa kaj germana lingvoj
• kompilo de 22 diverslingvaj versioj de la historia himno de Sovetunio, grandparte la origina stalinisma, iuj versioj ankaŭ pli modernaj, ekzemple la ukraina parodia, ankaŭ muzike variigitaj kiel la japana aŭ hebrea, sed grandparte impresa gamo: en la rusa (pусский), ukraina (yкраїнська), tatara (tатар), ĉuvaŝa (чăвашла), maria (mарий), erzja (эрзянь), oseta (ирон), estona (eesti), latva (latviešu valoda), litova (lietuvių kalba), hungara (magyar), germana (deutsch), finna (suomi), angla (english), japana (日本語), hebrea (עברית), ĉina (中文), korea (한국어), hispana (español), brazila portugala (português brasileiro), pola (polski) kaj aldone en historia rusa germana (wolgadeutsch)