Grudziądz

Grudziądz (germane Graudenz) estas urbo en la provinco Kujavio-Pomerio de Pollando. Ĝi apartenas al samnoma komunumo kaj estas urbo kun rajto de distrikto (eksterdistrikta urbo): tamen ĝi funkcias kiel administra centro por la samnoma distrikto Grudziądz, kiu preskaŭ plene ĉirkaŭas la urban komunumon. Fine de 2021 en la urbo vivis 90 890 loĝantoj.

Grudziądz germane Graudenz
Flago	Blazono
eksterdistrikta urbo en Pollando • urbo • historia reĝa urbo de Pollando-Litovio
Ĝemelurboj Gütersloh • Falun • Naningo vd
Grudziądz (Pollando) DMS
Mapo Mapo
Genitivo de la nomo	Grudziądza
Provinco	Kujavio-Pomerio
Distrikto-rajta	Jes
Speco de komunumo	Urba
Urba komunumo	Jes
Fondita en	11-a jarcento
Urborajtoj	1291
Koordinatoj	53° 30′ N, 18° 47′ O (mapo)53.492518.776111111111
Alto super la marnivelo	50 m
Areo	58,70 km²
Loĝantaro	90890
Loĝdenso	1 723 loĝ./km²
Poŝtkodo	86-300 do 86-311
Telefona antaŭkodo	(+48) 056
Aŭtokodo	CG
TERYT	046201
Estro	Robert Malinowski
Titolo de estro	Prezidanto de urbo
Adreso de estraro	ul. Ratuszowa 1
Poŝtkodo de estraro	86-300
Ĝemelaj urboj	(Rusio) Ĉernjaĥovsk (Svedio) Falun (Germanio) Gütersloh
Komunuma retejo	http://www.grudziadz.pl
v • d • r

Historio

• 1064: Defendsetlejo estis okupita de praprusoj
• 1065: Reveno de la fortikaĵo enlime de la ŝtato de Piastoj

• 1222: Piasta princo Konrado la 1-a de Mazovio konfirmis en la Dokumento de Łowicz la donon de urbo Grudziądz kune kun la Tero de Chełmno al episkopo de Prusio Kristiano de Oliwa, kontraŭbatalata de la Ordeno de germanaj kavaliroj

• 1920: Januare ĝi laŭ la decidoj de la Versajla traktato doniĝis al la Dua Pola Respubliko

Dua mondmilito

• 2.09.1939: Germana invado en Pollando: bataloj pri la urbo
• 4.09.1939: Eniro de Wehrmacht al la urbo, kies regopovoj en urbodomo enmanigis ŝlosilojn al la urbo; oktobre kaj novembre pluraj arestoj kaj ekzekutoj de pola intelektularo (Einsatzgruppen, Intelligenzaktion) kaj de judoj — nokte de la 21-a/22-a de oktobro sur konstruaĵoj de Grudziądz aperis afiŝoj en la pola lingvo kun kontraŭgermana enhavo
• 2.11.1944: Gestapo de la urbo en apuda vilaĝo (pole nomata Wąkop) pafmortigis 7 personojn
• 6.03.1945: Ruĝa Armeo konkeris la urbon, ĝi estis detruita je 60%
• 1939-1945: Germanan nacian liston subskribis 87% de loĝantaro

• 19.02.1946: Postmilite la urbo estis distingita per la Ordeno de Grunwald-Kruco de la 3-a klaso en Popola Pollando

Famaj Naskiĝintoj en Grudziądz

• Waldemar Baszanowski, halterlevisto

Partneraj urboj

• Gütersloh, Germanio
• Falun, Svedio
• Ĉernjaĥovsk (germane Insterburg, ekde 1945 en Kaliningrada provinco), Rusio
• Naningo, Ĉinio

Bibliografio

• Grudziądz. Widoki miasta (Grudziądz. Vidaĵoj de la urbo), prilaboris Jadwiga Drozdowska, Grudziądz, Muzeum w Grudziądzu, 2001, ISBN 83-88076-04-3
• Zbigniew Otremba: Grudziądz. Kronika dziejów miasta (Grudziądz. Kroniko de la urba historio). Gdańsk: Regnum, 1999. ISBN 83-907707-1-7.
• Anna Wajler, Grudziądz na pocztówkach z lat 1920-1939 (Grudziądz sur poŝtkartoj el la jaroj 1920-1939), Grudziądz, Muzeum w Grudziądzu, 2002, ISBN 83-88076-06-X
• Grudziądz. Miniprzewodnik (Grudziądz. Eta gvidlibro), teksto Tadeusz Rauchfleisz, Henryk Stopikowski, Grudziądz, Grudziądzkie Towarzystwo Kultury, 2004, ISBN 83-910048-5-6

Vidu ankaŭ

• Tramtransporto en Grudziądz

Eksteraj ligiloj

• Grudziądz en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)
• Kategorio Grudziądz en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)

• Oficiala retejo (pole)

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Ĉi tiu artikolo ankoraŭ estas ĝermo pri Pollando. Helpu al Vikipedio plilongigi ĝin. Se jam ekzistas alilingva samtema artikolo pli disvolvita, traduku kaj aldonu el ĝi (menciante la fonton).

PeEnEo: 195980 GND: 4223426-8 LCCN: n81127314 VIAF: 137220786 BNF: 11959615r NKC: ge655650 BNE: XX456618