Panĝaba lingvo

La panĝaba (en gurumukhi: ਪੰਜਾਬੀ, en shahamukhi پنجابی) estas hindeŭropa lingvo, kiun oni ĉefe parolas en regiono Panĝabio en Sudazio.

Panĝaba lingvo
moderna lingvo • natura lingvo • lingvo
Punjabi dialects and languages
Parolantoj	125 000 000
Skribo	Ŝahmuĥi-ortografio, gurmuka skribsistemo, urdua ortografio, Mahajani, Informal Roman Urdu, nagario, panĝablingva brajlo
Oficiala statuso
Reguligita de	Department of Languages, Punjab, Punjab Institute of Language, Art, and Culture
Lingva statuso	1 sekura
Lingvaj kodoj
Lingvaj kodoj
ISO 639-1	pa
ISO 639-3	pan
Angla nomo	Punjabi
Franca nomo	pendjabi
v • d • r

La nomo de la lingvo Punjabi laŭ ĝia du skribsistemoj

Disvastigo

Laŭ la popolnombrado en Pakistano (2020) kaj Barato (2023), pli ol 140 miliono da personoj parolas panĝaban kiel gepatran lingvon. Sekve, panĝaba estas la 11-a plej populara lingvo en la mondo.^[1]

Datumoj de la censo en 2011 eldonitaj la panĝaba estas la tria plej parolata lingvo en Britio, kie ĝi estas instruata je niveloj GCSE kaj A^[2].

Skriboj

La lingvo havas du skribojn: Gurumuĥi, skribatan de dekstre maldekstren kaj uzatan ĉefe en Barato, kaj Ŝakmuĥi, skribatan dekstren de maldekstre kaj uzatan en Pakistano. Dum la parola lingvo estas sufiĉe simila, estas grandaj diferencoj en skribo, kio kaŭzis la kreadon de du apartaj Vikipedioj Panĝaba Vikipedio (en Gurmuĥi-skribo) kaj Okcidentpanĝaba Vikipedio (por Ŝahmuĥi-skribo). Ekde la 2010-aj jaroj la Panĝaba Universitato evoluigas ilon de skriba interproksimiĝo nomitan Sangam (unio)^[2].

Statuso

Oni agnoskas la lingvon en Barato; en barata Panĝabo kaj urbo Ĉandigaro, ĝi havas oficialan staton. En Pakistano ĝi ne havas oficialan statuson kaj nek estas instruata eĉ en lernejoj, kvankam panĝaboj konsistigas 60% de la loĝantaro^[2][3].

Uzado

Ekde decembro 2013, la panĝaba lingvo en la Gurmuĥi-skribo estas subtenata de Guglo-tradukilo. Alireblas instrumento pri altkvalita optika rekono de literoj. En 2017 BBC lanĉis sian servon en la panĝaba^[2].

Fonetiko

La panĝaba estas tona lingvo.

Fonologio

	Antaŭa	Proksim- antaŭa	Centra	Proksim- malantaŭa
Ferma	iː ਈ اِی‎
Proksim-Ferma		ɪ ਇ اِ‎		ʊ ਉ اُ‎
Mezferma	eː ਏ اے‎
Meza			ə ਅ اَ‎
Fermmeza	ɛː ਐ اَے‎
Malferma			aː ਆ آ‎

		Labialo	Dentala/ Alveolara	Retroflekso	Post-alv./ Palatalo	Velsono	Uvularo	Glotalo
Naza		m ਮ م‎	n ਨ ن‎[4]	ɳ ਣ ݨ‎	(ɲ) ਞ ن‎	(ŋ) ਙ ن٘‎
Haltigo/Afrikativo	tenuaj	p ਪ پ‎	t̪ ਤ ت‎	ʈ ਟ ٹ‎	t͡ʃ ਚ چ‎	k ਕ ک‎	(q ਕ਼ ق‎)
	aspiraciaj	pʰ ਫ پھ‎	tʰ ਥ تھ‎	ʈʰ ਠ ٹھ‎	t͡ʃʰ ਛ چھ‎	kʰ ਖ کھ‎
	voĉa	b ਬ ب‎	d̪ ਦ د‎	ɖ ਡ ڈ‎	d͡ʒ ਜ ج‎	ɡ ਗ گ‎
	tonala	ਭ بھ‎	ਧ دھ‎	ਢ ڈھ‎	ਝ جھ‎	ਘ گھ‎
Frotsono	senvoĉa	(f ਫ਼ ف‎)	s ਸ س‎		ʃ ਸ਼ ش‎	(x ਖ਼ خ‎)
	voĉa		(z ਜ਼ ز‎)			(ɣ ਗ਼ غ‎)		ɦ ਹ ہ‎
R-eca			ɾ~r ਰ ر‎	ɽ ੜ ڑ‎
Alproksimanto		ʋ ਵ و‎	l ਲ ل‎	ɭ ਲ਼ ࣇ‎	j ਯ ی‎

Vidu ankaŭ

• Gurumukhi-ortografio
• Shahmukhi-ortografio

Eksteraj ligiloj

• Panĝaba Lingvo Movado
• Akademio de la Panĝabo en Nord-Ameriko
• Rezwan (2022-09-04) Ciferecigante lingvon kun du skriboj: Satdeep Gill pri la kreskanta ĉeesto de la panĝaba en Interreto (esperante). Tutmondaj Voĉoj. Arkivita el la originalo je 2023-10-21. Alirita 2023-10-30 .