Arroxela
Frantziako udalerria From Wikipedia, the free encyclopedia
Arroxela[1] (frantsesez La Rochelle) Itsas Charente (17) departamenduko hiriburua da, Ozeano Atlantikoaren ertzean dagoena. Frantzia mailan arrantzari dagokionez Arroxelako portuak garrantzi handia du.
| Arroxela La Rochelle | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Frantziako udalerria | |||||||||||
 | |||||||||||
| |||||||||||
| Administrazioa | |||||||||||
| Estatu burujabe |  Frantzia | ||||||||||
| Frantziaren banaketa administratiboa | Metropolitar Frantzia | ||||||||||
| Eskualdea |  Akitania Berria | ||||||||||
| Departamendua |  Itsas Charente | ||||||||||
| Barruti | La Rochelleko barrutia | ||||||||||
| Alkatea | Maxime Bono (en)  | ||||||||||
| Izen ofiziala | La Rochelle | ||||||||||
| Jatorrizko izena | La Rochelle | ||||||||||
| Posta kodea | 17000 | ||||||||||
| Geografia | |||||||||||
| Koordenatuak | 46°09′34″N 1°09′05″W | ||||||||||
 | |||||||||||
 | |||||||||||
| Azalera | 28,43 km² | ||||||||||
| Altuera | 4 m | ||||||||||
| Mugakideak | Aytré, L'Houmeau, Lagord, Périgny, Puilboreau eta Rivedoux-Plage | ||||||||||
| Demografia | |||||||||||
| Biztanleria | 78.535 (2021eko urtarrilaren 1a) 1.325 (2020) | ||||||||||
| |||||||||||
| Dentsitatea | 2.762 bizt/km² | ||||||||||
| Informazio gehigarria | |||||||||||
| Telefono aurrizkia | 546 | ||||||||||
| Ordu eremua | UTC+01:00 eta UTC+02:00 | ||||||||||
| Hiri senidetuak | Petrozavodsk, Lübeck, New Rochelle (New York), Akre, Essauira, Santiago de Figueiró (en) , Corrientes eta Newport | ||||||||||
| larochelle.fr | |||||||||||
Joanes Leizarragak hiri honetan argitaratu zuen Testamentu Berria 1571ean, euskarazko lehen Biblia.
X. mendean lehenbizi agirietan agertu zenean herrixkak Rochella (gaskoizko Roche- haitz- hitzaren txikigarria) zuen izena. XI. mendean hiri-gutun (charte de commune) lortu zuen.
Ré uhartetik gertu bere kokapen estrategikoari esker, Euskal Herria eta Bretainia arteko portu nagusi bilakatu zen eta Ingalaterra eta Hansarekin merkataritza-harreman estuak landu zituen. Ehun Urteko Gerran ingelesen eskuetan izan zen 1372an, Arroxelako guduan Gaztelak ingelesak menderatu arte.[erreferentzia behar]
Merkataritza-harremanak eta Parisetik urrun egoteak erreforma bultzatu zuen hirian eta protestanteen hiriburu bilakatu zen[2]. 1571n bertan babestu ziren higanotak Joana III.a Nafarroakoak zuzenduak. Karlos IX.a Frantziakoak autonomia hau bukatzeko asmoz, hiria setiatu zuen baina ingelesen laguntzari esker hiria eustea lortu zuen.
XVIII. mendearen hasieran, biztanleriaren % 90 protestante zen eta ardo, gatz, bakailao eta Kanadatik zetozen larruen salerosketez bizi zen. Baina Richelieu kardinalak eta Luis XIII.a Frantziakoak ezin egoera mantendu eta hiria berriro setiatu zuten. Setio gogor horren ostean, hiriak bere eskubideak eta biztanleriaren % 20 galdu zituen. Katolizismora aldatu (dragonnades) nahi ez zutenek erbesteratzea erabaki eta iheslariek New Rochelle sortu zuten Ameriketako Estatu Batuetan[3].
XVIII. mendean merkataritza berpiztu eta esklabotza, azukre, kafe eta anilei esker oparotasun-garaiak itzuli ziren.
Bigarren Mundu Gerran, alemaniar Kriegsmarinek portuaren munta estrategikoaz ohartu eta itsaspekoentzat base handia eraiki zuen. Berriro setiatua, hiria Paris baino bederatzi hilabete geroago errenditu zen. Frantzian askatutako azken hiria izan zen[4].
| Auzoa | Biztanleria | Dendak | Industriak | Elkarteak |
| Centre-ville | 10.827 | 1.400 | 88 | 137 |
| Fetilly - Bel air - La Trompette | 5.354 | 71 | 15 | 35 |
| La Genette | 4.341 | 244 | 20 | 17 |
| Lafond - Prieuré - Beauregard | 6.131 | 59 | 10 | 26 |
| Laleu - La Pallice - La Rossignolette - Vaugouin | 6.942 | 254 | 95 | 31 |
| Les Minimes | 6.137 | 275 | 59 | 23 |
| Mireuil - Saint-Maurice | 15.091 | 111 | 9 | 50 |
| Port-Neuf | 5.290 | 40 | 4 | 25 |
| Saint-Éloi | 4.772 | 121 | 37 | 20 |
| Tasdon - Bongraine | 5.684 | 59 | 14 | 18 |
| Villeneuve-les-Salines - Petit Marseille | 9.486 | 64 | 12 | 38 |
| Guztira | 80.055 | 2.698 | 363 | 420 |
 Datu klimatikoak (Arroxela)  | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 8.5 | 9.9 | 12.1 | 14.7 | 17.9 | 21.3 | 23.8 | 23.5 | 21.8 | 18.0 | 12.6 | 9.2 | 16.1 |
| Batez besteko tenperatura (ºC) | 5.9 | 6.9 | 8.7 | 11.1 | 14.3 | 17.5 | 19.8 | 19.6 | 17.8 | 14.2 | 9.4 | 6.6 | 12.7 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 3.4 | 4.0 | 5.4 | 7.4 | 10.7 | 13.7 | 15.8 | 15.7 | 13.7 | 10.5 | 6.3 | 3.9 | 9.2 |
| Pilatutako prezipitazioa (mm) | 82.5 | 66.1 | 57.0 | 52.7 | 61.1 | 42.9 | 35.1 | 46.4 | 56.5 | 81.6 | 91.8 | 81.8 | 755.3 |
| Eguzki orduak | 84 | 111 | 174 | 212 | 239 | 272 | 305 | 277 | 218 | 167 | 107 | 85 | 2250 |
| Iturria: Weatherbase [6] | |||||||||||||
| 1821 | 1831 | 1836 | 1841 | 1846 | 1851 | 1856 | 1861 |
| 12.327 | 14.629 | 14.857 | 16.720 | 17.465 | 16.507 | 16.175 | 18.904 |
| 1866 | 1872 | 1876 | 1881 | 1886 | 1891 | 1896 | 1901 |
| 18.710 | 19.506 | 19.583 | 22.464 | 23.829 | 26.808 | 28.376 | 31.559 |
| 1906 | 1911 | 1921 | 1926 | 1931 | 1936 | 1945 | 1954 |
| 33.858 | 36.371 | 39.770 | 41.521 | 45.043 | 47.737 | 48.923 | 58.799 |
| 1962 | 1968 | 1975 | 1982 | 1990 | 1999 | 2006 | 2008 |
| 66.590 | 73.347 | 75.367 | 75.840 | 71.094 | 76.584 | 77.196 | 75.822 |
| 2009 | |||||||
| 74.707 | |||||||
| 1858an, Saint-Maurice eta Cognehorseko zati bat hartu zituen barne. 1880an Laleu . | |||||||
- Portu-zaharra (Vieux-Port), bere Erdi Aroko dorre zaintzaileekin.
- Grosse Horloge atea.
- Pizkundetar udaletxea.
- Frank Delmas lorategia.
- Bout du Monde (munduko amaiera) itsasargia.
- Atlantique Stade Rochelais: Hiriko errugbi talde profesionala da.
- Pierre Hautin, Inprimizalea, 1571n Joanes Leizarragaren Testamentu Berria argitara eman zuen inprimatzailea.
- Jacques Nicolas Billaud-Varenne, politikaria.
- Aimé Bonpland, botanikaria.
- William-Adolphe Bouguereau, margolaria.
- Jean-Loup Chrétien, astronauta.
- John Theophilus Desaguliers, matematikaria.
- Guy-Victor Duperre, almirantea.
- Jean Duvignaud, idazlea.
- Eugène Fromentin, idazle eta margolaria.
- Bernard Giraudeau, aktorea.
- Guy Laroche, diseinatzailea.
- Melissa Lauren, aktore pornoa.
- Fabrice Neaud, komikigilea.
- René Antoine Ferchault de Réaumur, naturalista, entomologo, meteorologo eta idazlea.
Arroxelak honako hiri senidetuak ditu[7]:
Lübeck (Alemania) (1988)
New Rochelle (New York) (Ameriketako Estatu Batuak) (1910)- Newport (Rhode Island) (Ameriketako Estatu Batuak)
Akre (Israel) (1972)
Essaouira (Maroko) (1999)
Santiago de Figueiró (Portugal) (2003)
Petrozavodsk (Errusia) (1973)
Alde Zaharra eta Portu Zaharra
Euskal arrantzaleen ontziak.
Harresiak
San Luis katedralaren barnealdea
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
