Aza
From Wikipedia, the free encyclopedia
Aza, edo zehatzago izateko buru-aza, azaburua edo azakoba (Brassica oleracea var. capitata) aza landare mota biribila da, aza-hostoak buru trinko baten bilduta dituena. Euskal Herrian aza mota ohikoena izanik, sarri aza izen soila erabiltzen da, beste barietateak adierazteko aldaerak proposatuz. Jatorrizko aza landarea (Brassica oleracea) bezala, landare belarkara hau biurtekoa da, baina urteroko gisa landatzen da. Barazki estimatuak izanik, batez ere egosia jaten da.
Aza | |
---|---|
Sailkapen zientifikoa | |
Erreinua | Plantae |
Ordena | Brassicales |
Familia | Brassicaceae |
Generoa | Brassica |
Espeziea | Brassica oleracea |
Barietatea | Brassica oleracea var. capitata eta Brassica oleracea convar. capitata |
Datu orokorrak | |
Gizakiak ateratzen dizkion produktuak | Aza zuri |
Aza zuria bezala ere ezagutzen da bere kolore berde zurbila dela eta aza morea bezala ezagutzen den aza gorritik bereizteko[1].
Barietate desberdinak mendeetan zehar ezagunak diren basa-espezieetatik lortu ziren, gurutzaketen eta hautaketaren bidez, klima-baldintza ezberdinetara egokitzeko.
Bi aza barietate nagusi daude: goiztiarra eta berantiarra. Lehenak berrogeita hamar egunetan heltzen dira gutxi gorabehera. Kimu txikiak sortzen dituzte, eta berehala kontsumitzeko dira, ez baitute biltegiratzea jasaten. Berantiarrek, laurogei egun igaro ondoren heltzen direnek, kimu handiagoak sortzen dituzte, eta neguko hornikuntzarako erabiltzen dira.
Egosita, ozpinduta edo entsaladan gordinik jaten da. Egosita gorde daiteke, zuritu ondoren izoztuta, edo baita xukrut gisa prestatu ere (aza hartzitua gozagarri edo osagarri gisa erabiltzen dena). Venezuelan, ohikoa da hot dogetan kontsumitzea .
Aza C bitaminan, A, kaltzioan eta β-karotenoan aberatsa da, baita zuntz dietetikoan ere.
Bere iraupena mugagabea da bere zurtoinetik mozten edo ateratzen ez bada, urteak iraun dezake eta hazten jarraitu. Badira bi urtez bizi izan diren kasuak; hala ere, bere forma aldatzen da, bere zurtoina luzatu egiten da, eta kimu batzuei edo txiki batzuei (azak) tokia uzten die, bere hostoak erortzen dira, eta zurtoinaren hazkuntzari bide ematen diote.