René Descartes

René Descartes
	Bideo hau Ikusgela proiektuaren parte da. Bideoak dituzten artikulu guztiak ikus ditzakezu hemen klik eginez gero. Descartesen bizitza eta pentsamenduari buruzko bideoa.; Irudi gehiago
katedradun	;
katedradun
Bizitza
Jaiotza	Descartes, 1596ko martxoaren 31
Herrialdea	Frantzia
Lehen hizkuntza	frantsesa
Heriotza	Stockholm eta Stockholm City (en) , 1650eko otsailaren 11 (53 urte)
Hobiratze lekua	Saint-Germain-des-Présko abadetxea; Adolf Fredrik Church (en) ; Abbey of St Genevieve (en)
Heriotza modua	berezko heriotza: pneumonia
Familia
Aita	Joachim Descartes
Ama	Jeanne Brochard
Bikotekidea(k)	ikusi Helena Jans van der Strom (en) ;
Seme-alabak	ikusi Descartés (en) ;
Haurrideak	ikusi Pierre Descartes (en) ;
Familia	ikusi Catherine Descartes (en) (iloba);
Hezkuntza
Heziketa	collège Henri-IV de La Flèche (en) ; Utrechteko Unibertsitatea ; Leidengo Unibertsitatea ; Prytanée National Militaire
Tesia	Descartes' 1616 Law Thesis (en)
Tesi zuzendaria	Isaac Beeckman; Jacobus Golius (en)
Hizkuntzak	latina; frantsesa
Ikaslea(k)	ikusi Gilles-François Boulduc; René Fédé (en) ;
Jarduerak
Jarduerak	filosofoa, matematikaria, musikologoa, fisikaria, astronomoa, musikaren teorikoa, gutun idazlea, mechanical automaton engineer (en) , militarra, idazlea eta polimata
Lantokia(k)	La Flèche; Poitiers eta Stockholm
Lan nabarmenak	ikusi Metodoaren diskurtsoa; La Géométrie (en) ; The Description of the Human Body (en) ;
Influentziak	Platon, Aristoteles, Anselmo Canterburykoa, Tomas Akinokoa, Gilen Ockhamgoa, Francisco Suárez eta Marin Mersenne
Kidetza	Frantziako Zientzien Akademia
Mugimendua	arrazionalismoa
Ideologia eta sinesmenak
Erlijioa	Erromatar Eliza Katolikoa

René Descartes (latinez: Renatus Cartesius zeinarengandik kartesiar adjektiboa datorren; La Haye en Touraine –herriak 1802az geroztik, Renéren omenez, Descartes izena du– Frantziako Erresuma, 1596ko martxoaren 31a – Stockholm, Suedia, 1650eko otsailaren 11a) filosofoa, matematikaria eta zientzialari frantziarra izan zen. Geometria analitikoaren eta filosofia modernoaren aitatzat hartzen da^[1]^[2], baita iraultza zientifikoaren atarian bere argia duen protagonistetako bat ere^[3].

Datu azkarrak katedradun, Bizitza ...

Haren metodo filosofiko eta zientifikoak, Regulae ad directionem ingenii (Adimenaren zuzendaritzarako erregelak) (1628) eta Metodoaren diskurtsoa (1637) lanetan esplizituki azaltzen dituenak, unibertsitateetan irakasten zen eskolastikarekiko haustura garbia ezartzen du. Sinpletasuna du ezaugarri —Metodoaren diskurtsoa lanean lau arau baino ez ditu proposatzen—, eta arrazoibide eskolastiko amaigabeekin hautsi nahi du. Metodo matematikoa hartzen du eredutzat Erdi Aro osoan erabilitako silogismo aristotelikoa desagerrarazi nahian. Descartesen filosofiaren elementu askok aurrekariak dituzte aristotelismo berantiarrean, XVI. mendeko neoestoizismoan edo Erdi Aroko filosofoetan.

Bere aitorpen filosofiko ezagunena DA «Pentsatzen dut, beraz, banaiz»^[4], Metodoaren diskurtsoa (1637) eta Filosofiaren printzipioak (1644) liburuetan aurkitzen dena; mendebaldeko arrazionalismoaren funtsezko elementua izan zen, eskola enpirista ingelesaren kontrakoa, eta «metodo kartesiar» gisa ezagutzen dena formulatu zuen, baina, lehendik, bazeuden cogitori buruzko formulazio batzuk, berea bezain zehatzak zirenak, hala nola Gómez Pereirarena^[5], 1554koa eta Francisco Sánchezek 1576an Metodoaz egin zuen aurretiko formulazioa dago^[6]. Hori guztia Agustin Hiponakoa^[7] eta Avizenaren^[8] aurrekariekin, horregatik, dagoeneko bere mendean, plagioa leporatu zioten, besteak beste Pierre Daniel Huet-ek^[9].

Haren filosofia naturalak baztertu egiten du fenomeno naturalak termino mekanikoetan esplikatzean azken helburuetara, jainkotiarretara edo naturaletara, jotzea. Elizkoi katoliko gisa, haren teologiak behin eta berriz azpimarratzen du Jainkoaren kreazio-egintzaren askatasun absolutua. Aurreko filosofoen autoritatea onartzeari uko egitean, Descartesek bere ikuspuntuak aurreko filosofoengandik bereizten ditu maiz. Tradizio aristotelikoarekin hautsi zuen arimaren —res cogitans, pentsamendua— eta gorputzaren —res extensa, hedadura— arteko dualismo substantziala ezarriz. Bere posizioa erradikalizatu egin zuen animalia –«makina» gisa ikustean–, arimarik gabeko gorputz gisa ikusten baitu. Teoria hau Ilustrazioan kritikatua izango da, batez ere Diderot, Rousseau eta Voltairengatik^{[erreferentzia behar]}.

Galileok kopernikanismoa babesteagatik zituen arazoz jabeturik, zentsura saihesten saiatu zen bere planteamendu metafisikoek gizakiari eta munduari buruz azaltzen dituzten ideien berritasuna partzialki disimulatuz. Ideia horiek iraultza ekarriko dute filosofiarako eta teologiarako. Eragin kartesiarra XVII. mende osoan zehar nabarituko da: geroagoko pentsalari garrantzitsuenek berenean oinarritutako sistema filosofikoak garatu zituzten; hala ere, batzuek beren teoriak onartu zituzten —Malebranche edo Arnauld—, beste batzuek, berriz, baztertu egin zituzten, hala nola Hobbes, Locke, Spinoza, Leibniz, Pascal, Berkeley edo Hume.

René Descartesek zientzia eta matematiketan izan zuen eragina ere nabarmena da. Fisikan eta optikan ekarpenak egin zituen. Koordenatu kartesiarren sistemak bere izena jaso zuen. Geometria analitikoaren aitatzat egiaztatzen da aljebra eta geometriaren arteko zubitzat, kalkulu infinitesimalaren aurkikuntzan erabili zena.