Gariposa

Gariposa edo La Gariposa, Tafallan dagoen leku bat da, K.a. I. mendeko erromatar castellum bateko aztarnak dituena.

Gariposa
Aztarnategi arkeologikoa
Herrialdea	Euskal Herria
Probintzia	Nafarroa Garaia
Udalerria	Tafalla
Koordenatuak	42°33′22″N 1°41′00″W
Indusketa
Aurkikuntza-data	2012

2019an aurkitu zituzten^[1] Tafallako hiribildutik 2,5 Km^[2] ipar-mendebaldera dago, muino baten goialdean,^[2] ingurunea kontrolatzeko aproposa. Aurkitutako elementuak erromatar hiribildua izan zitekeenaren eremuaren ekialdean daude. Eremu hori Nafarroako Arkeologia Inbentarioan mugatuta dago. Castellumak^{[oh 1]} 9.068 metro koadro ditu, eta 3.000 harresituta daude.

Aurkitutako aztarnek esparru bat osatuko lukeen establezimendu egituratu bat da. Ez da baztertzen Gariposako eskortaren eremuan bigarren esparru bat edo gutxienez egitura arkeologikoak kontserbatzea. Hala ere, kontuan hartu behar da eskuragarri dagoen informazioa partziala dela, ez baitira egiaztatu hedadura osoa, egituren tamaina, kronologia eta abar, oraingoz, 2025ean, egiaztapen estratigrafikorik ez baita egin.^[3]

Diseinu ia oktogonala du, oinplano trapezoidala, eta defentsa-sistemaren eta gelen berezitasunak identifikatzen dira bertan. Gutxienez dorre bi^[2] ditu atxikita; bat mendebaldeko aldean, harresi barruan. Argi bereizten dira bi eremu: Iparraldean eraikinak daude – batzuk oinplano angeluzuzenekoak –, zoladurak, lauzadurak eta harrizko basamentuak dituztenak; eta hegoaldean, barneko eraikuntzarik gabeko eremu irekia.

Errepublika amaierako kronologia duten aztarnak dauden inguru batean kokatuta dago, eta garai hartako (K.a. II eta I. mendeak) izango zela uste da.

Vianako Printzea Erakundekio teknikariek diote, beste castellum batzuk baino "ondare-balio handiagoa" duela. Leku estrategiko batean jarri eta handik gutxira desmuntatu edo suntsitzen ziren castelliak ez bezala, Tafallakoa kanpamendu iraunkorra zen. Beraz, Erromatarren konkistaren garaiari buruzko informazio asko ematen du, eta Nafarroan dokumentatutako mota horretako lehena da. ^[4][5]

Erromatar Errepublika garaiko beste castellum bat, Kataluniako Camarasa, la Noguerakoa Monteró 1 izenekoa da, Tafallakoarekin antzekotasunak izan ditzakeenak.^[6]

Oharrak

1. "Castellum" hitza hainbat eraikin desberdin izendatzeko erabili izan zen, bai eta hiri txikiak ere bai. Gariposan aurkitu zutena castra txiki bat da.