Leonor I.a Nafarroakoa

Leonor I.a Nafarroakoa (Erriberri, 1426ko otsailaren 2 – Tutera, 1479ko otsailaren 12), Nafarroako erregina izan zen 1479ko urtarriletik otsailera.

Leonor I.a Nafarroakoa
Nafarroako erregea 1479ko urtarrilaren 28a - 1479ko otsailaren 12a
Bizitza
Jaiotza	Erriberri, 1426ko otsailaren 2a (egutegi gregorianoa)
Herrialdea	Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Heriotza	Tutera, 1479ko otsailaren 12a (egutegi gregorianoa) (53 urte)
Hobiratze lekua	Leskarre
Familia
Aita	Joanes II.a Aragoikoa
Ama	Zuria I.a Nafarroakoa
Ezkontidea(k)	Gaston IV.a Foixkoa  (1436 (egutegi gregorianoa) -
Seme-alabak	ikusi Gaston I.a Joanes Foixkoa Margarita Foixkoa Katalina Foixkoa Petri Foixkoa Maria Foixkoa Jakue Foixkoa Joan of Foix, Countess of Armagnac (en)
Haurrideak	ikusi Zuria II.a Nafarroakoa Fernando II.a Aragoikoa Karlos IV.a Nafarroakoa Alfontso Aragoi eta Escobarkoa Martin of Aragon, Heir of Sicily (en) Joana Aragoikoa, Napoliko erregina
Leinua	Trastamara leinua
Jarduerak
Jarduerak	agintaria

Bizitza

Erriberriko Nafarroako Erregeen Jauregian jaioa, Joan II.a Trastamarakoaren eta Zuria I.a Nafarroakoaren alaba izan zen eta, beraz, Karlos IV. Vianako Printzearen arreba eta Zuria II.aren ahizpa. Joana ahizpa nagusia 1425eko abuztuaren 22an hil zitzaion eta Karlos III.a Noblea irailaren 8an. Beraz, ama Nafarroako erregina bilakatu zen.

Aitaren begikoa, honi esker Nafarroako Gorteek Iruñean 1427ko abuztuaren 9an bere lekua ondorengotza-ordenan zin egin zuten, beti ere neba-ahizpen eskubideak errespetatuz.^[1]

1434ko abenduaren 22an aitak Gaston IV.a Foixko kondeari ezkontzeko hitz eman^[2] eta bi urte geroago, 1436ko uztailaren 30an, akordioa berrestu zuen^[3][4][5]. Ezkonsaria 50.000 florin aragoiar izan ziren, Miranda Arga, Larraga eta Faltzes hiribilduak fidantza izanik. Ezkontza formala amaren heriotza eta gero egin zuten, 1442an hain zuzen ere. Harrezkero, Leonor Bearnora bizi zen.^[1][3]

Joanes II.a eta Karlos IV.a aita-semeen artean izandako tirabiren ondoren, Leonorrek Nafarroako erresumako ondorengotza-eskubidea eskuratu zuen, Karlos Vianako Printzearen eta bere ahizpa zaharragoa zen Zuria II.aren eskubideen gainetik.^[6] Karlos IV.a hil (1461) eta Zuria giltzaperatu zutenean, Leonor eta Gaston IV. Foixkoa, Vianako printze eta erregetzarako ondorengo izendatu zituzten. Leonor eta bere aita Joan II.aren artean gatazka sortu eta Gerra Zibila piztu zen; beaumondarrak printzearen alde eta agaramontarrak Joan II.aren alde jarri ziren, anaia arteko borrokak piztu ziren.

Gerra Zibilaren urteetan erresuma gobernaezin bilakatu zen eta agaramontarren buruzagiak ziren Martin eta Pierres Peraltakoa benetako agintariak izan ziren. 1462ko apirilaren 12an Joanes II.ak, alaba eta suhiarekin batera, Erriberriko Ituna sinatu zuen. Itun honen arabera, Joanes errege moduan onartzen zuten, Leonor legezko oinordekoa izanik. Horretarako, Zuria ahizparen desagerpena beharrezko bilakatu zen. Leonor eta Gaston Foixkoa bere senarrak Zuria atxilotu eta Montcada dorrean, Orthezen, espetxeratu zuten. Zuria preso zegoela hil zen 1464ko abenduaren 2an. Historialari batzuek ahizpak eraila zela esaten dute, besteek, aitak.^[7]

Hurrengo urtean, Leonorrek beaumondarrekin tregoa sinatu zuen eta Leonor eta bere senarraren arteko tirabirak hasi ziren tronua izateko. Leonorrek beaumondarren laguntza izan zuen, senarrak, berriz, agaramontarrena. 1468an hil zuten agaramontarrek Nikolas Etxabarri Iruñeko apezpiku eta Leonorren aholkularia. Ondorioz Joanes II.ak Leonorren seme Gaston Vianako Printzea, bere alaba erabat bazter utzita, izendatu zuen Nafarroako gobernari (1469). Gaston Vianako Printzea hil zenean (1470), Leonorrek agaramontarren laguntza eskatu zuen; Fernando II.a Inkisiziokoak, ordea, beaumondarren laguntza lortu zuen. Leonor bere aitaren ordez agindu zuen Nafarroan (1464-1479). Joanes II.ak Aragoiko koroari uko eginarazi zion 1471an. Hurrengo urteko uztailaren 10ean senarra hil zitzaionean bere eskubideen aurkako erasoak areagotu zituzten baina, Nafarroako benetako erregina izatea Tuteran 1479ko urtarrilaren 28an lortu zuen^[8], aita hil ondoren (1479-I-19); erregetzan hamabost egun baino ez zituen egin, hil egin baitzen (1479-II-12).

Testamentuan, amaren testamentua aldarrikatuz, Karlos IV.a Vianako printzea nebaren titulu guztiak eskatu zituen bere ondorengotzat eta biloba Frantzisko I.a Febusi utzi zion Nafarroako erreinua. Azken aholku batean esaten zion Luis XI.a Frantziako erregearengana jotzeko, laguntza behar izanez gero.

Familia

Aitona Fernando I.a Aragoiko errege Siziliako errege	Amona Leonor Albukerkekoa	Aitona Karlos III.a Nafarroako errege	Amona Leonor Gaztelakoa
Aita Joanes II.a Nafarroako errege Aragoiko eta Siziliako errege		Ama Zuria I.a Nafarroako erregina
Leonor I.a Nafarroako erregina

Ezkontza eta seme-alabak: Lau Erregina

Leonor 1434an ezkondu zen Foixko Gaston IV.a kondearekin. Seme-alaba hauek izan zituzten.

• Gaston (1444-1470), Vianako Printzea, Frantzisko I.a Nafarroako erregearen eta Katalina I.a Nafarroako erreginaren aita
• Joanes (1446-1500), Étampesko kondea, Germana Foixkoa Aragoiko eta Nafarroako erreginaren (1488-1538) aita
• Petri (1449-1490), kardinala
• Maria (1452-1497), Gilen VIII.a Monteferratokoa markesarekin ezkondua (1460)
• Joana (1454-1476), Joanes V.a Armagnacekoa kondearekin ezkondua (1468)
• Margarita (1458-1486), Frantzisko II.a Bretainiakoa dukearekin ezkondua (1471), Ana Bretainiakoa Frantziako erreginaren (1477-1514) ama
• Katalina (1464-1494), Gaston II.a Kandalakoa kondearekin ezkondua (1469), Ana Kandalakoa Hungariako erreginaren (1484-1506) ama
• Jakue (1460-1503), Montforteko kondea.