Luleå

Luleå ([ˈlʉːlɛo] ahoskatua; Luleko samieraz: Luleju) Suediako iparraldeko udalerria da, Norrbottengo konderriko hiriburua. 2014ko erroldaren arabera 75.966 biztanle ditu. Lule ibaia bertan itsasoratzen da.

Luleå Julevu
urban area in Sweden (en)
Irudi gehiago
Administrazioa
Herrialdea	Suedia
Konderria	Norrbotten
Izen ofiziala	Luleå
Jatorrizko izena	Julevu
Posta kodea	97X XX
Geografia
Koordenatuak	65°35′02″N 22°11′29″E
Azalera	29,09 km²
Altitudea	6 m
Demografia
Biztanleria	49.646 (2023ko abenduaren 31)
Dentsitatea	17 bizt/km²
Informazio gehigarria
Telefono aurrizkia	0920
Ordu eremua	UTC+01:00 eta UTC+02:00
Hiri senidetuak	Kemi, Murmansk, Puerto Cabezas, Tromsø, Zenica, Novéant-sur-Moselle eta Santa Lucía de Tirajana
http://www.lulea.se/

Historia

Hiri eskubideak Gustavo II.a Adolfo erregeak eman zizkion 1621 urtean. Hasiera batean Gammelstad dagoen lekuan sortu zen baina glaziazio ondorengo isostasiaren eraginez lurra altxatzen ari denez kaiak sakontasuna galdu zuen eta itsasontziek arazoak zituzten bertan sartzeko, ondorioz tokiz aldatu zuten herria 1649 urtean.

1805 urtean Luleå oraindik herri txikia zen, 947 biztanle baino ez zituen. 1865ean Norrbottengo konderriko hiriburu izendatu zuten eta industrializazioa ere hamarkada berean iritsi zenez hiria nabarmen hazi zen.

1887an sutea gertatu zen eta herriaren gehiengoa suntsitu zuen. 1893an katedral neogotiko berria altxatu zuten.

Ekonomia

XX mendean Malmbanan trenbidea eraiki zen mendialdetik Luleåra burdina ekarri eta bertako kaian ontziratzeko. 1971an Luleåko Teknologia Unibertsitate entzutetsua sortu zen. Gaur egun oraindik altzairugintza eta teknologietan oinarrituriko industria du.

Facebook konpainiak berak ere Luleå aukeratu zuen Estatu Batuetatik kanpoko lehenengo egoitza ezartzeko.

Klima

Datu klimatikoak (Luleå, Sweden, 2002–2014)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	10.3	9.5	12.9	18.1	28.4	30.3	29.1	28.2	22.5	16.9	13.0	8.2	30.3
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	-5.1	-5.0	-0.1	5.5	12.4	17.3	20.7	18.7	13.4	5.7	0.2	-2.7	6.7
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	-12.9	-13.6	-8.9	-2.7	3.2	9.1	12.8	11.3	6.0	-0.3	-5.9	-9.9	-0.9
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-42.3	-38.1	-32.3	-20.4	-8.8	-1.2	3.2	-0.2	-8.4	-20.7	-30.3	-33.6	-42.3
Pilatutako prezipitazioa (mm)	34	30	31	29	32	37	46	64	63	46	51	45	508
Eguzki orduak	23	79	172	221	283	296	309	243	152	91	37	3	1909
Iturria (1): SMHI[1]
Iturria (2): SMHI[2]

Kultura

Hainbat jaialdi ospatzen dira Luleån:

• Minus-30 festivalen: Martxoan.
• Luleå Hamnfestival: Uztailean.
• Musikens makt: Abuztuan.

Gizateriaren Ondarea

1996 urtean UNESCOk Gizateriaren Ondare izen datu zuen Luleå sortu zeneko Gammelstad eliza-herrixka.

Kirolak

Hiru taldek jokatzen dute Suediako liga gorenean:

• Luleå Basket: Emakumezkoen saskibaloi taldea. Bi liga irabazi ditu.
• BC Luleå: Gizonezkoen saskibaloi taldea. Zazpi liga irabazi ditu.
• Luleå Hockey: Gizonezkoen izotz-hockey taldea. Liga bat eta Europako Txapelketa bat irabazi ditu.

Iruditegia

• 
  Airetiko ikuspegia.
• 
  Luleå Hamnfestival, hiriko kaialdean.
• 
  Luleåko katedrala.
• 
  Gammelstad eliza-herrixka (Gizateriaren Ondarea).
• 
  Luleåko Teknologia Unibertsitatea.
• 
  Bergnäsbron zubia Lule ibaiaren gainean.
• 
  Kaialdea.
• 
  Kale nagusia.