Mitema

Mitema, mitologia alorrean, mitoaren narrazioan zati txikiena, nolabait, unitatea da. Unitate hori, gainera, konstantea da, hau da, beste mitoetan ere antzeko moduan ager daiteke. Mitema hizkuntzaren beste unitateen gainean agertzen da: fonema, morfema, semema eta identifikatu daitezke, esaldi gutxi batzutan laburbiltzeko moduan.^[1] Mito desberdinetan mitema antzekoak edo berdinak ager daitezke; horrek antzeko iturritik datozela adierazten du. Adibide bat Adonisen eta Osirisen mitoak izan daitezke. Biak hil eta berriro jaiotzen dira eta landarediaren zikloarekin daude harremanduak.

Claude Lévi-Strauss

Mitemen egitura horietatik abiatuta, mitoen filogenia (kontakizunen arteko ahaidetasun-loturak) bat ezar daiteke, biologian izaki bizidunen zuhaitz genealogikoa berreraikitzeko egiten den bezala.^[2]

Adibide bat

Jose Manuel Losada Goya irakaslearen "Nociones de terminologia mitocrítica" lana jarraituz:

Ediporen mitoan, adibidez:

• ama eta semearen arteko harreman handiegi dago.
• aita eta semea arteko harremana antinomikoa da.
• heroiak munstro bat menderatzen du.

Mitema hauek beste mitoetan ere agertzen dira. Badira, bestetik, beste elementu batzuk (amaren buruaz beste egitearena edo nahita itsututa gelditzearena esaterako) bigarren mailakoak direnak, anekdotikoak; horiek ez dira mitemak.^[1]

Kontzeptuaren garapena

Vladimir Proppentzat ipuin bakuna zen oinarrizko azterketaren unitatea. Mitemak txikiagoak dira, oinarrizkoagoak. 1950. hamarkadan Claude Lévi-Strauss azterketa linguistikoaren teknika hau mitoen azterketan erabili zuen. Bera sortu zuen "mythème" kontzeptua; haren ikuspuntutik sistema linguistikoaren esanahien azterketa eta mitoena oso antzekoa zen. Roman Jakobsonek iritzi hau zalantzan jarri zuen, mitema berez esanahirik ez duela esanez; esanahia ezterketa soziologian agertzen da. Lev Manovichek ere "sema" eta "mitema" kontzeptuak erabili zituen.