Osiris

Osiris^[1] (egiptoeraz: Asar, Aser, Ausar, Ausir, Wesir, Usir, Usire edo Ausare) egiptoar mitologiako jainko baten grezierazko izena da. Berpizkundearen jainkoa, emankortasun eta Niloren berritzearen ikurra zen; nekazaritzaren jainkoa, egiptoar mitologiaren hildakoen auzitegia zuzentzen zuen. Aita Geb eta ama Nut zituen. Antzinako Egipton Necher aa ("jainko nagusia") Neb Abdyu ("Abidosko jauna"), Neb Dyedu "Dyeduko jauna") edo Unenefer ("perfektua izaten segitzen duena") tituluak zituen.

Osiris
Antzinako Egiptoko erlijioa
Ezaugarriak
Sexua	gizonezkoa
Baliokideak	Osiris Hemag (en)
Familia
Aita	Geb
Ama	Nut
Ezkontidea(k)	Isis
Bikotekidea(k)	Neftis eta Isis
Seme-alabak	Horus eta Anubis
Anai-arrebak	Set, Neftis eta Isis

Egiptoko erlijioaren arabera, nekazaritzaren eta erlijioaren asmatzailea izan zen, eta haren erregealdia onuragarria eta zibilizatzailea izan zen. Berari buruz kontatzen ziren mitoetan, Nilon itota hil zen, Set anaia gazteenak antolatutako konspirazio batean. Haren gorputza zatituta egon arren, arreba Neftisen eta emazte Isisen botere magikoak bizitzara itzuli zuen. Osirisen martiriak harantzagoko mundua konkistatzeko balio izan zion: bertako Maateko legeen epaile subirano eta goren bihurtu zen.

Egiptoko Inperio Ertainean, Abidoseko hiria Osiris jainkoaren hiri bihurtu zen: fededun asko erakarri zituen, betierekotasunaren bila. Hiri horren ospea Urteberriko jaietan eta erlikia sakratu baten jabetzan, jainkoaren buruan, oinarritzen zen.

K.a. lehen milurtekoan, jainko eta arimen epaile izateari eutsi zion. Hala ere, Niloko ur-goraldiekin zuten lotura eta, horregatik, emankortasunaren jainko gisa, protagonismoa hartu zuten, eta, horrela, populazio nilotikoaren artean ospea handitu zuten. Menfisen bizi ziren greziar kolonoek K. a. IV. mendean hartu zuten gurtza. Agintari lagidak beren hiriburu Alexandrian sartu zuten gurtza hori, Serapis bezala, greko-egiptoar jainko sinkretikoa. Erromatarrek Egipto konkistatu ondoren, Osiris eta Isis Erromara eta bere inperiora esportatu ziren, eta bertan, gorabeherak izan zituzten IV. mendera arte. Tesalonikako Ediktuak paganismoa debekatu ondoren kristautasunak azkenean lekuz aldatu zituenean.

Osirisen lehen antzezpenak K. a. XXV. mendekoak dira. K. a. VI. mendera arte iraun zuen haren gurtzak. File uharteko Isisen tenplua, Egiptoko azkena, 530. urtearen inguruan itxi zutenean Justiniano enperadorearen aginduz.

Ikonografia

Osiris ia beti momifikatuta zegoen: aurpegi berde edo beltza zuen, atef koroa, makila (heqa) eta zigorra (mayal edo nebeh) edo Uas zetroa zituen. Noizbehinka, arrain itxura zuen.

Mitologia

Osiris bera Isis eta Horusek osatutako hirukoaren buruzagia izan zen. Errege mitikoa, Egiptoko sortzailea, gizakiei zibilizazioa, legeak, nekazaritza eta jainkoak gurtzea irakatsi zizkien. Gizaki moduan hil ondoren, Thoti esker hilezkor bilakatu zen. Harrezkero Duaten, 42 jainko-epailerekin (nomo bakoitzak bat zuen) batera, hildakoak epaitzeari ekin zion^[2][3][4].