Orbaitz

Orbaitz^[1][a] Longida udalerriko leku zaharra eta gaur egun urpeko herri hustu bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Pirinioaurrea eskualdean.

Orbaitz
Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Herriko ikuspegia mendebaldetik, urtegia baino lehen
Kokapena
Herrialdea	Nafarroa Garaia
Eskualdea	Pirinioaurrea
Udalerria	Longida
Administrazioa
Mota	herri hustu (urpean)
Izen ofiziala	Orbáiz/Orbaitz
Posta kodea	31481
Herritarra	orbaiztar
Geografia
Koordenatuak	42°49′14″N 1°21′58″W
Garaiera	547 metro
Distantzia	36,4 km (Iruñetik)
Demografia
Biztanleria	0 (2022)

Bertako biztanleak orbaiztarrak ziren.

Izena

Orbaitz toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:^[2]

• Orbaytz (1268)
• Orbayz (1274)
• Orbaiz (1280)
• Orbaytz (1354)
• Orbaiz (1366)
• Ytoiz (1120)
• Orbaiz (1534)
• Obaiz (1587)
• Orbaiz (1767)
• Orbaiz (1802)
• Orbaiz (1945)
• Orbaitz (1990)

Geografia

Orbaitz Longida ibarran dago, Itoitzeko urtegiaren pean.

Inguru naturala eta kokapena

Pirinioaurrean kokatua, lurra hautsia eta uhindua da, baina, oro har, ez du goragune handirik. Iparraldea menditsuena da, eta hegoaldea nekazaritzakoa. Ibaien pasabidean zehar, alubioien terraza-maila batzuk mailakatuta daude. Mendilerroen oinean ere higadura-glazis zabalak daude. Irati eta Erro ibaiek ibarra sortu zituen.

Klima

Longidak klima azpimediterraneoa dauka. Urteko batez besteko tenperatura 10 eta 13 gradu artekoa da (altueraren arabera aldatzen da), eta prezipitazioak 800 eta 1.000mm bitartekoak (ugariagoak udaberrian eta udazkenean. Urteroko egun euritsuak 80 dira batez beste eta 100 baino gehiago herriko gunerik menditsuenetan.

Jatorrizko landaredia asko gutxitu da gizakiaren eragina dela eta, gaur egun 180 hektarea haritz inguru baino ez dira geratzen. Pinuek 441 hektarea hartzen dituzte, gehienak Austriatik ekarritako pinu lariziar birlandatuak dira baina berezko pinuren bat ere gordetzen da. Birlandatutako pinuak, Urrozgoiti, Ulibeiti, Zarikieta eta Rala herrietan izaten dira, batez ere.

Estazio meteorologikoak

Datu klimatikoak (Agoitz, 1993-2020)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	17.5	22.0	25.0	29.0	35.0	40.0	40.0	40.0	36.0	30.0	23.0	17.0	40.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	8.9	10.5	14.3	16.7	20.9	25.8	28.5	28.6	24.0	19.1	12.3	9.1	18.2
Batez besteko tenperatura (ºC)	2.2	6.1	9.2	11.5	15.2	19.5	21.8	21.9	17.9	14.0	8.5	5.4	13.0
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	1.5	1.7	4.1	6.3	9.5	13.1	15.2	15.3	11.9	8.9	4.7	1.8	7.8
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-4.0	-3.1	-1.5	0.8	3.3	7.7	10.2	10.1	6.5	2.5	-1.8	-4.0	-4.0
Pilatutako prezipitazioa (mm)	101.3	87.3	83.7	81.1	70.1	54.3	39.4	32.4	65.7	78.7	103.9	91.1	888.9
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm)	70.0	44.8	46.8	67.5	50.6	57.8	58.5	90.0	107.0	82.5	45.8	86.5	107.0
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm)	14.1	12.6	12.0	13.6	12.7	8.0	6.2	6.5	8.5	11.7	15.2	14.6	135.6
Elur egunak (≥ 1 mm)	1.4	2.4	1.6	0.3	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0	0.1	1.2
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[3]

---

---

Historia

Jaurerriaren antzinako lekua, 1280an, Itoizekin batera, urtean 18 kahitzeko petxa 1 gari-lapurreta eta 39 kahitze 3 garagar eta olo-kuartel zor zituena. Karlos III.a erregeak 1420an eman zizkion errentak Juan Ureta ezkutariari. 1835-1845eko udal-erreformetara arte, ibarreko diputatuak eta herriko erregidoreak gobernatzen zuten, eta auzotarren artean aukeratzen zen. Eta, haietatik, erregimen komunaren mende geratu zen. 1847an eskola bat zuen, mila errealez hornitua, eta auzotarrek berek zuten parrokoa aurkezteko eskubidea.

XX. mendeko azken hamarkadetan, urtegien mehatxupean zegoen herria. Itoizko urtegia azkenean desagertu egin zen. Baratzeak, belardiak eta zerealetarako zelaiak ez ezik, mahasti batzuk ere bazeuden paisaian azken urteetara arte, eta herri hori zen, Ezkai, Itoitz eta Gorritz herriekin batera, Irati ibaian bere ekoizpenaren muga gorena.

Itoizko urtegiak Itoitzen eragindako kalteen konparazioa

1980 2000 2020

Demografia

2020an 0 biztanle zituen Orbaitzek.^[4]

2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020
3	3	3	3	3	0	0	0	0	0	0	0	3	3	0	0	0	0	0	0	0

Oharrak

1. /oɾβ̞áit͡s̻/ ahoskatua (laguntza)
   Azentua: zorrotza bigarren silaban