Salamanca

Salamanca^[1] izen bereko probintziako hiriburua da, Gaztela eta Leongo autonomia-erkidegoaren hego-mendebaldean kokatutakoa. Tormes ibaiaren ertzean dago eraikita, eta 153.472 biztanle zituen 2011an. Erkidego osoko hirugarren udalerririk populatuena da, Valladolid eta Burgos ostean.

Artikulu hau Espainiako hiriari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Salamanca (argipena)».

Salamanca Salamanca
Espainiako udalerria
Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Espainia
Autonomia	Gaztela eta Leon
Probintzia	Salamancako probintzia
Alkatea	Carlos Manuel García Carbayo (en)
Izen ofiziala	Salamanca
Jatorrizko izena	Salamanca
Posta kodea	37001–37009
INEk ezarritako kodea	37274
Geografia
Koordenatuak	40°57′54″N 5°39′51″W
Azalera	39,56 km²
Altitudea	798 m
Mugakideak	Santa Marta de Tormes, Carbajosa de la Sagrada, Arapiles, Aldeatejada, Carrascal de Barregas, Doñinos de Salamanca, Villamayor, Villares de la Reina eta Cabrerizos
Demografia
Biztanleria	144.866 (2024)
78.869 (%54,4)   (%45,1) 65.359
Dentsitatea	3.662 bizt/km²
Informazio gehigarria
Telefono aurrizkia	923
Ordu eremua	UTC+01:00 eta UTC+02:00
Hiri senidetuak	Coimbra, Nimes, Würzburg, Brujas, Buenos Aires eta Las Palmas Kanaria Handikoa
Matrikula	SA
aytosalamanca.es

Bi alde bereizten dira Salamancako hirian: 1936tik aurrera eraiki zen hiria, batetik, eta Erdi Arokoa, bestetik. Monumentuei dagokienez, multzo nabarmena dago hirigunean.

Ondarea

Monumentu aipagarriak dira XII. mendeko katedral zahar erromanikoa, XVI-XVIII. mendeetako katedral berria —molde gotiko, errenazentista eta barrokoan egina—, XV-XVI. mendeetako San Esteban eliza domingotarra, XVI. mendeko unibertsitateko eskolak, XVIII. mendeko plaza nagusia eta XVI-XVIII. mendeetako eliza eta jauregi ugari. 1988an, gizateriaren ondare izendatu zuen UNESCOk.

Bestela, bertako Aste Santua deklaratu dute nazioarteko interes turistikodun jaia.

Klima

Datu klimatikoak (Salamanca)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	18.0	22.5	24.7	29.8	34.7	37.0	39.8	39.6	37.5	30.6	24.5	18.5	'
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	7.9	10.8	14.0	15.7	19.7	25.2	29.3	28.7	24.5	18.2	12.4	8.8	17.9
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	-0.7	0.3	1.4	3.5	7.0	10.5	12.8	12.4	9.0	6.1	2.2	0.7	5.5
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-13.4	-10.5	-8.2	-5.0	-1.4	3.0	5.8	4.5	1.4	-4.8	-7.6	-9.6	'
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm)	6	6	5	7	8	5	3	2	4	7	7	7	66
Iturria: AEMET [2]

Historia

Salamancako katedral berria

Kartagotarrek sortu zuten Elmantica eta Salmantica hiri zaharra. Anibalek konkistatu zuen K.a. 220. urtean, eta oso komunikabide garrantzitsua izan zen erromatarren garaian. Musulmanek hartu zuten hiria VIII mendearen hasieran. Hurrengo urteetan gainbehera nabarmena izan zuen, musulmanen eta kristauen arteko gerrak zirela eta.

Alfontso VI.ak bere suhi Raimundo Burgundiakoari agindu zion hiria berriro eraiki zezan. Alfontso IX.ak unibertsitatea sortu zuen 1200ean, Alfontso X.aren garaian Europa guztian zehar ospe eta sona handia izan zuen ikastetxea, hain zuzen. 1520an, komunitateen arteko gerra zela eta, herri osoa matxinatu zen Salamancan, eta nobleak eta lur-jabe handiak kanpora egotzi zituzten.

XVI, XVII eta XVIII. mendeetan, gainbehera etorri zen hiriko ekonomia, larrugintza eta ehungintza desagertu ziren, eta izugarri murriztu zen biztanle-kopurua.

Napoleonen armadaren mende egon zen 1808tik 1812ra.

1936ko Gerra Zibilean, Francoren armadaren alde agertu zen hiria hasieratik, eta gobernu-egoitza izan zen.

Unibertsitatea

Salamancako Unibertsitatea 1218an sortu zuten, eta Europako zaharrenetako bat da.

Salamancako Unibertsitatearen aurrealdea

Ekonomia

Errepide eta burdinbideen gune garrantzitsua da. Nekazaritza-produktuen merkataritza, industria (tresneria mekanikoa, metalurgia, kimika-industria, janari-industria, ehungintza) eta turismoa dira ekonomia-jarduera nagusiak.

Ikus, gainera

• Salamancako udalerrien zerrenda