Tivoli

Tivoli (italieraz ˈtiːvoli ahoskatua) Erromako probintziako hiria da, Italian.

Tivoli Tivoli
Italiako udalerria
Irudi gehiago
Administrazioa
Herrialdea	Italia
Italiako eskualdeak	Lazio
Italiako hiri metropolitarra	Erromako hiri metropolitarra
Izen ofiziala	Tivoli
Jatorrizko izena	Tivoli
Posta kodea	00010, 00011 eta 00019
ISTAT kodea	058104
Geografia
Koordenatuak	41°58′00″N 12°48′00″E
Azalera	68,65 km²
Altitudea	235 m
Mugakideak	Castel Madama, Guidonia Montecelio, Erroma, San Gregorio da Sassola, Vicovaro, Marcellina eta San Polo dei Cavalieri
Demografia
Biztanleria	54.916 (2023ko urtarrilaren 1a)
Dentsitatea	800 bizt/km²
Informazio gehigarria
Telefono aurrizkia	0774
Ordu eremua	UTC+01:00 eta UTC+02:00
Hiri senidetuak	Focșani
Katastro kodea	L182
Sailkapen sismikoa	2B
Matrikula	ROMA
comune.tivoli.rm.it

Geografia

Lazio eskualdean dago, Erromaren ipar-ekialdean. Aniene ibaiaren ezkerraldeko ibaiertzean kokatuta dago Tivoli, Tiburtino mendien mendebaldeko hegalean.

Tivolik honako udalerri hauekin egiten du muga:

Castel Madama
Guidonia Montecelio
Erroma
San Gregorio da Sassola
Vicovaro
Marcellina
San Polo dei Cavalieri

Klima

Klima mediterraneoa du, Erromakoa baino goxoago: neguak hezeak eta hotzak dira, eta udak, epel eta lehorrak. Urteko batez besteko gehieneko tenperatura 20,6 °C da, eta gutxienekoa, 11,6 °C.

Datu klimatikoak (Tivoli)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	12	14	16	19	24	28	32	31	28	23	17	13	21
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	2	3	5	7	10	14	16	17	14	10	6	3	9
Pilatutako prezipitazioa (mm)	74	74	61	66	56	43	28	46	71	89	104	86	798
Iturria: Intellicast[1]

Historia

Erromatarren garaian, Tibur zuen izena, eta hiri ederra zen. Erromatik hurbil zegoen (30 bat km-ra), eta paisaia malkartsu, baso eta ur-jauzi freskoak zituen, hiriburu zikin eta jendetsuaren aldean. Hori dela eta, Erromatar Inperioaren garaian, uda pasatzeko leku bihurtu zen erromatar ahaltsuentzat. Hadriano enperadoreak udako etxea eraiki zuen Tivolin II. mende hasieran, Villa Adriana deritzona. Tivolin etxea zuten, halaber, Zenobia erreginak (tronutik kendu ondoren) eta Kinto Horazio Flako poetak.

Garai hartan, trabertinoa erauzteari esker aberastu zen hiria, erromatar jauregi eta monumentuak eraikitzeko erabiltzen zuten harriari esker. Horrez gain, ur termalek sona handia zuten, eta bainuak hartzera joaten zen jende asko.

Errenazimentutik XIX. mendera arte, Tivoli bizileku hartu zuten aita santu eta kardinal zenbaitek Villa d'Este eraikiarazi zuten, garai hartako ur-lorategien adibide eta eredu ederrenetakoa.

UNESCOk gizateriaren ondare izendatu zituen Villa Adriana eta Villa d'Este 1999an eta 2001ean, hurrenez hurren.