Zangozako merindadea

Zangozako merindadea Nafarroako ipar-ekialdeko lurraldea da. Hiriburua Zangoza da.

Merindadearen kokapena Nafarroan.

Merindadeko udalerriak.

Mugakideak hauek ditu: iparraldean Nafarroa Beherea eta Zuberoa, mendebaldean Iruñeko merindadea, ekialdean Huescako probintzia, hegoaldean Tuterako merindadea eta hego-mendebaldean Erriberriko merindadea.

Nafarroako herrialdeko bost merindadeetan handiena da Zangozakoa. 2.070,8 km² ditu, eta 79.757 biztanle zituen 2010ean (38,52 bizt/km²). 65 udalerrik osatua da Zangozako merindadea.

Ingurune naturala

Aragoi ibaiak eta haren adar diren Arga, Elortz, Ezka, Zaraitzu, Urrobi, Irati eta Erro ibaiek ureztatzen dituzte Zangozako merindadeko lurrak.

Merindadeko mendialde nagusiak Abodi, Alaitz, Nabaskozeko mendialdea, Leire, Orotz-Betelu, Kintoko mendiak eta Piriniokoak dira.

Eskualdeak

• Auñamendi (Aezkoa, Erroibar, Zaraitzu eta Erronkari).
• Esteribar
• Irunberrialdea edo Urraul
• Iruñerria (Aranguren, Burlata, Eguesibar, Noain, Tebas-Muru Artederreta eta Uharte udalerriak bakarrik)
• Pirinioaurrea (Agoitzaldea, Artzibar, Orotz-Betelu, Urraulbeiti eta Urraulgoiti)
• Tafallaldea (Lerga udalerria bakarrik)
• Zangozerria edo Zangozaldea

Udalerriak

• Abaurregaina (Auñamendi)
• Abaurrepea (Auñamendi)
• Agoitz (Pirinioaurrea)
• Aranguren (Iruñerria)
• Aria (Auñamendi)
• Aribe (Auñamendi)
• Artzibar (Pirinioaurrea)
• Auritz (Auñamendi)
• Bidankoze (Auñamendi)
• Burgi (Auñamendi)
• Burlata (Iruñerria)
• Eguesibar (Iruñerria)
• Elo-Monreal (Pirinioaurrea)
• Erroibar (Auñamendi)
• Erromantzatua (Irunberrialdea)
• Erronkari (Auñamendi)
• Esa (Zangozerria)
• Eslaba (Zangozerria)
• Espartza-Zaraitzu
• Esteribar
• Ezkaroze (Auñamendi)
• Ezporogi (Zangozerria)
• Galipentzu (Zangozerria)
• Galoze (Auñamendi)
• Garaioa (Auñamendi)
• Garde (Auñamendi)
• Garralda (Auñamendi)
• Gazteluberri (Auñamendi)
• Gorza (Auñamendi)
• Hiriberri (Auñamendi)
• Uharte (Iruñerria)
• Ibargoiti (Pirinioaurrea)
• Irunberri (Irunberrialdea)
• Itzagaondoa (Pirinioaurrea)
• Itzaltzu (Auñamendi)
• Izaba (Auñamendi)
• Jaurrieta (Auñamendi)
• Kaseda (Zangozerria)
• Leatxe (Zangozerria)
• Ledea (Irunberrialdea)
• Lerga (Tafallaldea)
• Lizoainibar-Arriasgoiti (Pirinioaurrea)
• Longida (Pirinioaurrea)
• Luzaide (Auñamendi)
• Nabaskoze (Auñamendi)
• Noain (Iruñerria)
• Oibar (Zangozerria)
• Orbaitzeta (Auñamendi)
• Orbara (Auñamendi)
• Orontze (Auñamendi)
• Orotz-Betelu (Pirinioaurrea)
• Orreaga (Auñamendi)
• Otsagabia (Auñamendi)
• Petilla Aragoi (Zangozerria)
• Sartze (Auñamendi)
• Tebas-Muru Artederreta (Iruñerria)
• Untzitibar (Agoitzaldea)
• Urraulbeiti (Irunberrialdea)
• Urraulgoiti (Irunberrialdea)
• Urrotz (Pirinioaurrea)
• Urzainki (Auñamendi)
• Uztarroze (Auñamendi)
• Xabier (Zangozerria)
• Zangoza (Zangozerria)
• Zare (Zangozerria)

Monumentuak

1. Artzibar.
   • Artziko Santa Maria eliza
   • Lusarretako garaia
   • Urizko dorrea (gaur egun hotela)
2. Aria.
   • Apat etxeko garaia
   • Etxeberri etxeko garaia
   • Jamar etxeko garaia.
   • Jauri etxeko garaia.
3. Aribe.
   • Domench etxeko garaia
4. Eslaba.
   • Santa Criz erromatar hiria
5. Galipentzu.
   • San Salbatore eliza
6. Galoze.
   • Ballaz etxeko garaia
7. Garaioa.
   • Maisterra etxeko garaia
8. Garralda.
   • Masamiguel etxeko garaia
9. Xabier.
   • Gaztelua
   • Peña herriaren aztarnak
10. Irunberri.
    • Andre Maria Jasokundearen eliza
11. Nabaskoze.
    • Landako Santa Maria eliza
12. Noain.
    • Iharnotz dorrea
13. Otsagabia.
    • Muskildako Andre Maria eliza
14. Orbaizeta.
    • Arma-fabrika
    • Estanquero etxeko garaia
    • Etxegarai etxeko garaia
    • Larrañeta etxeko garaia
15. Orbara.
    • Jabat etxeko garaia
16. Orreaga.
    • Santa Maria Kolegiata
17. Zangoza.
    • Hirigune historikoa
    • Vadoluengoko San Adrian eliza
    • Santa Maria eliza
    • Done Jakue eliza
    • Vianako Printzearen jauregia
18. Tebas-Muru Artederreta.
    • Tebasko gazteluaren aztarnak
19. Untzitibar.
    • Artaizko San Martin eliza
    • Artaizko dorre gotikoaren aztarnak.
20. Urraulgoiti.
    • Baratzagaizko Fede Santuaren monasterioa (Eparoz herrian)
    • Garaia (Fede Santuaren monasterioaren ondoan)
    • Estoki etxeko garaia (Zabalza).
21. Urraulbeiti.
    • Artiedako jauregia
22. Hiriberri .
    • Jauki etxeko garaia
    • Portal etxeko garaia
    • Reka etxeko garaia
    • Elizondo etxeko garaia
23. Esa.
    • Leireko monasterioa

Ekonomia

Pirinioetako ibarretako ekonomia-jarduera nagusiak laborantza (patata, bazkarako landareak), abere-hazkuntza (ardi-, behi-azienda) eta baso-ustiaketa dira. Handik hegoaldera- gari- eta garagar-sailak eta mahastiak dira nagusi, herriak handiago eta bilduago dira, eta elkarrengandik urrunago daude. Industria, txikia, herri nagusietan (Zangoza, Agoitz, Irunberri) bilduta dago.

Erreferentziak

• Monumentuak :NAVARRA , guía y mapa. Caja de Ahorros de Navarra. ISBN : 84-505-3457-7

• Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

Kanpo estekak

• Monumentuan argazkiak (2020ko maiatzean begiratua)
• (Gaztelaniaz) Zangozako merindadearen mapa

• Datuak: Q3571217
• Multimedia: Merindad de Sangüesa / Q3571217