آواکس
هواگردی با قابلیت نظارت راداری برای انجام عملیات فرماندهی و کنترل و مدیریت جنگ / From Wikipedia, the free encyclopedia
سامانه کنترل و هشدار زودهنگام هوابرد، با نام اختصاری آواکس، (به انگلیسی: Airborne early warning and control(AEW&C)) گونهای هواگرد با قابلیت دیدهوری راداریِ است که به عنوان یک ایستگاه رادار نیرومند و متحرک برای انجام عملیات فرماندهی و کنترل و مدیریت جنگ (C2BM) طراحی شدهاست. وظیفه سامانههای آواکس شناسایی هواگردها، کشتیها، و وسایل نقلیه دیگر از مسافتهای بسیار دور و همچنین نظارت و فرماندهی جنگهای هوایی از طریق راهنمایی و هدایت هواپیماهای جنگنده و حمله به زمین است. قابلیتهای آواکسها به گونهایست که هم در نقشهای دفاعی و هم برای ماموریتهای هجومی از آنها استفاده میشود.[1]
سامانههای آواکس میتوانند وظیفهای مشابه مراقبت پرواز در شرایط جنگی ایفا کرده و با هواپیماهای خودی ارتباط برقرار کنند، محدوده شناسایی آنها را افزایش دهند و آنها را از دید دشمن مخفی کنند چرا که هواپیماهای خودی قادر هستند از سامانه رادار آواکس استفاده کرده و نیازی به استفاده از سامانه رادار خود ندارد. با این وجود، هواپیماهای آواکس ممکن است توسط هواپیماهای دشمن که خارج از محدودهشان قرار دارند ردگیری شوند. دلیل این امر این است که قدرت پالس با دور شدن از منبع کاهش مییابد؛ بنابراین سیگنالی که میبایست به هدف برخورد کند و برگردد میبایست آنقدر قوی باشد که دو برابر فاصله بین فرستنده و هدف را پوشش دهد.
هواپیماهای آواکس متعددی در کشورهای مختلف ساخته شدهاند و در سالهای اخیر هلیکوپترهای آواکس هم ساخته شدهاند. این سامانهها معمولاً بر روی بدنه یک هواپیمای مسافربری یا ترابری نصب میشوند هرچند هواپیماهایی هم وجود دارند که از ابتدا برای ایفای این نقش طراحی شدهاند.
در زبان انگلیسی، AWACS اختصاصاً به سامانه مورد استفاده در هواپیمای بوئینگ ئی-۳ سنتری و همچنین بوئینگ ئی-۷۶۷ متعلق به ژاپن اشاره دارد و AEW&C به تمام هواپیماهای هشدار سریع و فرماندهی هوایی اشاره دارد اما بهطور کلی از واژهٔ آواکس برای اشاره به تمامی این هواگردها استفاده نیز میشود.[2] در زبان فارسی هر دو آنها آواکس نوشته میشوند.