دیلمیان
طایفهای که در دوران قدیم در شمال ایران زندگی میکردند. / From Wikipedia, the free encyclopedia
دیلمیان یا دیلمیها یا دیالمه طوایفی کوهنشین و از مردمان ایرانیتبار بودند که جغرافیدانان عرب سده دهم میلادی آنها را ساکنان دیلمان واقع در جنوب گیلان میدانستند. همچنین حمدالله مستوفی و تاریخ نویسان دیگر نیز، آنها را ساکنان دیلم، منطقه ای در ارتفاعات شمالی قزوین و کوهستانهای جنوبی گیلان[1]میدانستند. گرچه توزیع گستردهتری تا جنوب ارمنستان و قفقاز هم میتوان برای آنان در نظر گرفت.[2] دیالمه در دورهٔ ساسانی بهعنوان مزد بگیر در ارتش ساسانی خدمت میکردند. پس از ورود اسلام به ایران، در طی سده اولیه اسلامی، دیالمه جامعهای منزوی داشتند و حاکمان دیلمی پیشرفت در کشاورزی و تمدن حضری را به بهانهٔ مبارزه با دشمن (خلافت عباسی) تعویق میانداختند. بعدتر، برای مبارزه با عوامل طاهری از علویان حمایت کردند و از میان سرداران سپاه علوی، افرادی برخاستند که پس از انقراض حکومت علویان، خودشان حکومتهای مقتدری تشکیل دادند. از این میان میتوان به مرداویج، مؤسس «زیاریان»، و فرزندان بویه مؤسسین «آل بویه»، و اسفار شیرویه اشاره کرد. در واقع، بعد از حکومت نیمهمستقل طاهریان و پس از صفاریان و در ایام امارت سامانیان در ماوراءالنهر، این حکومتها توانستند بر قسمت عمده غرب ایران یعنی از خراسان تا بغداد تسلط یابند. دیالمه بدست داعیان علوی مسلمان (و به تبع، شیعه زیدی شدند ولی بعدتر گروههایی از آنها به اسماعیلیه یا شیعه دوازدهامامی ملحق شدند.