مجلس خبرگان رهبری
شورایی برای برگزیدن، عزل و نظارت بر رهبر جمهوری اسلامی ایران / From Wikipedia, the free encyclopedia
مجلس خبرگان رهبری همچنین به عنوان مجلس خبرگان یا شورای خبرگان نیز نامیده میشود، مجلسی مشورتی است که متشکل از فقیههای «واجد شرایط» است که بر اساس اصل ۱۰۷ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مسئولیت تعیین، عزل و نظارت بر رهبر جمهوری اسلامی ایران را بر عهده دارد. اعضای این مجلس به وسیلهٔ انتخابات از بین نامزدهایی که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم توسط رهبر تأیید شدهاند،[4] انتخاب میگردند و مدت هر دورهٔ آن هشت سال است.
برای تأییدپذیری کامل این مقاله به منابع بیشتری نیاز است. |
مجلس خبرگان رهبری | |
---|---|
دوره پنجم مجلس خبرگان رهبری | |
گونه | |
گونه | |
تاریخچه | |
بنیادگذاری | ۲۴ مرداد ۱۳۶۲ (۴۰ سال پیش) |
رهبری | |
نائبرئیس اول | |
نائبرئیس دوم | |
منشی اول | |
منشی دوم | |
کارپرداز اداری و مالی | |
کارپرداز فرهنگی | |
ساختار | |
کرسیها | ۸۸ |
گروههای سیاسی |
|
گروههای سیاسی |
|
کمیتهها | گروه تحقیق موضوع اصل ۱۱۱ قانوناساسی گروه آییننامه و موضوع اصل ۱۰۸ قانوناساسی گروه اصل ۱۰۷ و ۱۰۹ قانوناساسی گروه بررسی راههای پاسداری و حراست از ولایت فقیه گروه سیاسی-اجتماعی گروه امور مالی و اداری |
مدت دوره | ۸ سال |
اختیارات | برگزیدن، عزل و نظارت بر رهبر جمهوری اسلامی |
انتخابات | |
چندبرندهای اکثریتی | |
آخرین انتخابات۱ | انتخابات مجلس خبرگان رهبری (۱۴۰۲) |
انتخابات آینده | انتخابات مجلس خبرگان رهبری (۱۴۰۶) |
محل نشستها | |
کاخ سنا خیابان امام خمینی تهران | |
وبگاه | |
پینوشت | |
رهبر با رای اکثریت قاطع دوسوم اعضا تعیین میشود |
ابتدا کلیه نامزدهای مجلس خبرگان باید توسط شورای نگهبان تأیید شوند که اعضای آن به نوبه خود یا مستقیم یا غیرمستقیم توسط رهبر تعیین میشوند.[5] مجلس خبرگان متشکل از ۸۸ مجتهد است[6] که از لیست نامزدهای کاملاً تأیید شده توسط شورای نگهبان و با رأی مستقیم مردم برای دورههای هشت ساله انتخاب میشوند.[7][8] مجلس خبرگان رهبری در اجرای مادهٔ ۱ و ۲ آییننامهٔ داخلی این نهاد، تعداد خبرگان را در دوره پنجم ۸۸ نفر اعلام کردهاست.[9]
برخی از منتقدان، تصمیمات اعضای مجلس خبرگان در دورهٔ نخست را عملاً محدود کردن قدرت این مجلس در مقابل رهبری میدانند. در دورهٔ اول مجلس خبرگان رهبری، نزدیکی اعضای آن دوره به هاشمی رفسنجانی و سید علی خامنهای باعث انتخاب سید علی خامنهای به رهبری شد. این در حالی بود که خامنهای شرط «مرجعیت» که در قانون اساسی مصوب ۱۳۵۸ لازمهٔ رهبری بود را نداشت.[10]
مواردی وجود داشتهاست که سیدعلی خامنهای، رهبر فعلی، علناً از اعضای مجلس خبرگان انتقاد کرده و منجر به دستگیری و برکناری آنها شدهاست. به عنوان مثال، خامنه ای علناً عضو وقت مجلس خبرگان، احمد آذری قمی را یک خائن خواند و در نتیجه وی را دستگیر و در نهایت از مجلس خبرگان برکنار کرد. همچنین مواردی وجود داشتهاست که شورای نگهبان ممنوعیت خود را در مورد افراد خاص پس از دستور توسط خامنه ای تغییر داد.[11]
تعیین حسینعلی منتظری به عنوان قائم مقام رهبری در سال ۱۳۶۴ و انتخاب سید علی خامنهای به عنوان رهبر جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۶۸ مهمترین تصمیمات این مجلس در دوران فعالیت خود بودهاست. اما این تصمیم تنها تصمیم سرنوشتساز اولین دوره مجلس خبرگان رهبری نبود. پس از درگذشت خمینی و تنها سه ماه مانده به پایان دوره اول مجلس خبرگان رهبری، اعضای این مجلس تعیین صلاحیتهای نامزدهای انتخابات مجلس خبرگان را بر عهدهٔ شورای نگهبان گذاشتند. شورایی ۱۲ نفره که رهبر ایران براساس قانون اساسی، ۶ عضو را مستقیماً انتخاب میکند و ۶ عضو دیگر را رئیس قوه قضاییه (که خود توسط رهبر انتخاب میشود) انتخاب میکند.[10]
بر اساس اصل ۱۰۸ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مسئولیت تصویب قانون مربوط به تعداد و شرایط خبرگان، کیفیت انتخاب آنها و آییننامه داخلی جلسات آنان فقط برای «نخستین دوره» بر عهدهٔ شورای نگهبان بوده و پس از آن «هر گونه تغییر و تجدیدنظر در این قانون و تصویب سایر مقررات مربوط به وظایف خبرگان در صلاحیتِ خود آنان است.»[12] بنابراین مطابق تعریف اصل ۱۰۸ قانون اساسی، مجلس خبرگان رهبری باید یک مجلس انتخابی تمام عیار باشد و نه انتصابی. به گفتهٔ اکبر هاشمی رفسنجانی به علت حساسیتی که در انتخاب رهبر وجود دارد، «قانون خبرگان با خودش است.»[13]
در ۱۹ آذر ۱۳۶۱ انتخابات اولین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری برگزار شد و ۸۳ نفر به مجلسی راه یافتند که سرنوشت سازترین تصمیمات خبرگان تاکنون را گرفتهاند. انتخاب سید علی خامنهای به عنوان رهبر جدید بعد از درگذشت بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران در خرداد ۱۳۶۸ تنها تصمیم سرنوشتساز اولین دوره مجلس خبرگان رهبری نبود. اعضای مجلس بر اساس آییننامه ای که به امضای خمینی رسانده بودند، تصویب کردند که فقط کسانی میتوانستند نامزد مجلس خبرگان رهبری شوند که «صلاحیت آنها را دو نفر از مدرسین شناخته شده حوزه علمیه قم یا علمای بزرگ کشور تأیید کرده باشند.» سپس در اقدامی عجیب پس از درگذشت خمینی و تنها سه ماه مانده به پایان دوره اول مجلس خبرگان رهبری، اعضای این مجلس تعیین صلاحیتها برای ورود به مجلس خبرگان را بر عهده شورای نگهبان گذاشتند. تصمیمی که جناح چپ و راست آن زمان یعنی مجمع روحانیون مبارز و جامعه روحانیت مبارز را رودرروی هم قرار داد. اسدالله بیات زنجانی، از مراجع تقلید شیعه در مصاحبهای با روزنامه ی اعتماد ملی گفته است که در این تصمیم «بحث علمی نبود و هدف از این تغییرِ روش، عدم راهیابی رقبای سیاسیشان به مجلس خبرگان بود.» تصمیم به تعیین صلاحیت نامزدهای مجلس خبرگان توسط شورای نگهبان از این منظر نقد میشود که شورای نگهبان در عمل نهادی زیر نظر رهبر است و سید علی خامنهای شش عضو از ۱۲ عضو این شورا را مستقیماً انتخاب میکند و ۶ عضو دیگر را رئیس قوه قضائیه (که خود منتخب و منصوب رهبر است) انتخاب میکند.[10]
بر اساس قانون فعلی مجلس خبرگان رهبری موظف است در هر شش ماه حداقل ۲ جلسه برگزار کند.[14][15]