گویشی از زبان مازندرانی From Wikipedia, the free encyclopedia
گویش کجوری یا طبری کجوری یا مازندرانی کجوری (نوشهری، نوری، رویانی، یوشیج، کندلوسی، مازندرانی)[1] گویشی از زبان مازندرانی و شاخهای از گویش طبری رویانی است که در نواحی غربی استان مازندران همچون شهرستان نوشهر، نور، رویان و شرق چالوس گویش میشود. این گویش از سمت شرق با گویش آملی در شهرستان آمل و از سمت غرب با گویش کلارستاقی در غرب شهر چالوس همجوار است.[2][3] محدوده کجور از رود چالوس تا سولده (نور) امتداد دارد و به گفته حبیب برجیان گویش کجوری گویشی از زبان مازندرانی میباشد.[4][5] گویش نور مرتبط با گویش البرز مرکزی کجور میباشد.[6]
گویش کاسپینی تکلمشده در کجور از نظر ساختاری مازندرانی است و نسبت به آن از لحاظ فونولوژی، مورفولوژی و سینتکس واگراییهایی دارد. این باعث شده کجوری و مازندرانی دشتهای شرقی و مرکزی مازندران نظیر آمل، بابل، شاهی، ساری و آن نواحی بهطور متقابل برای گویشوران یکدیگر زیاد مفهوم نباشند. سطح پایین قابلیت فهم ممکن است به خاطر واژگان نیز باشد. واگرایی کجوری از مازندرانی را میتوان با موقعیت آن در محل تلاقی دو زنجیرۀ گویشی توضیح داد: از لحاظ عرض جغرافیایی گروه زبانهای کاسپین مرکزی (شامل کلارستاقی و تنکابنی)، انتقالی بین مازندرانی و گیلکی؛ و نیز از لحاظ طول جغرافیایی، منطقۀ زبانشناسانۀ البرز مرکزی، که از کجور تا یوش به سوی جنوب در دره نور و سپس به ولاترو و درههای جاجرود شمالی و کرج در سوی شمالی تهران امتداد مییابد.[7]
زبان طبری یا زبان مازندرانی نام یکی از زبانهای ایرانی شمالغربی است که در گروه زبانهای کاسپین قرار دارد. این زبان خود دارای گویشها و لهجههای بسیاری است.[8]
طبری رویانی یکی از کهنترین گویشهای زبان مازندرانی است که در نواحی غربی طبرستان گویش میشد که خود به دو لهجهٔ طبری کلارستاقی و طبری کجوری تقسیم میشود. منطقه رویان کهن از نواحی غربی طبرستان بودهاست که شامل شهرستانهای نور، نوشهر، چالوس، کلاردشت (کلار)، عباسآباد (لنگا)، تنکابن و رامسر (سختسر) میشدهاست و گاهی مرز غربی آن تا رودسر (هوسم) ادامه مییافت؛ مردم رویان کهن به زبان طبری و گویش طبری رویانی که زبان اسپهبدان طبرستان نیز بود سخن میگفتند.[9]
گویش کجوری شاخهای از گویش طبری رویانی است که در شهرستانهای نور و نوشهر گویش میشود.
لهجه کلارستاقی گوریشی است که در شهرستانهای چالوس، کلاردشت، عباسآباد و همچنین نواحی شرقی تنکابن همچون نشتارود گویش میشود.[10]
محدودۀ تاریخی کجور از شمال به دریای مازندران از غرب به رود چالوس از شرق به سولده (نور) و از جنوب به دره نور محدود میشود.[11] منطقه کجور به همراه کلارستاق و تنکابن بخشی از رویان کهن بود که بعدها رسمتدار نام گرفت. رویان کهن از نواحی غربی طبرستان محسوب میشدهاست.[12]
در گویش کجوری ضمیر سه حالت دارد: فاعلی، مفعولی و ملکی. نمونههای زیر براساس گویش کندلوس[13] شهرستان نوشهر و گویش یوش[14] شهرستان نور و گویش نجی بلده[15] شهرستان نور صرف شدهاند.
ضمیر | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
---|---|---|---|---|---|---|
فاعلی، کندلوس (نوشهر) | men | tu | ve/vi | amâ | šemâ | vešun |
مفعولی، کندلوس (نوشهر) | menâ/mane | terâ/tere | verâ/vire | amâre | šemâre | vešunre |
ملکی، کندلوس (نوشهر) | me/mene | te/tene | ve/vene | ame/amene | šeme/šemene | vešune |
فاعلی، یوش (نور) | men/man | tu/te | vi | amâ | šomo | vešun/vešân |
مفعولی، یوش (نور) | mane/meno | tere/tero | vire/vero | amâre | šomore | vešuno/vešanâ |
ملکی، یوش (نور) | mi | ti/te | vi/ve | ame | šeme | vešune/vešâne |
فاعلی، نچ بلده (نور) | men | tu | ve | amâ | šemâ | vešun |
مفعولی، نچ بلده (نور) | mene | tere | vere | amâre | šemâre | vešune/vešunre |
ملکی، نچ بلده (نور) | me | te | ve | ame | šeme | vešune |
در زبان فارسی دو دسته شناسه داریم: گذشته و حال. اما در گویش کجوری سه دسته شناسه داریم: گذشته، حال ساده و حال التزامی.[16] (نمونه زیر بر اساس گویش کندلوس شهرستان نوشهر تنظیم شدهاست)
۱. گذشته:
گذشته | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
---|---|---|---|---|---|---|
شناسه | ema | i | e | emi | eni | ena |
۲. حال ساده:
حال ساده | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
---|---|---|---|---|---|---|
شناسه | ema | eni | ene | emmi | enni | enna |
۳. حال التزامی:
حال التزامی | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
---|---|---|---|---|---|---|
شناسه | em | i | e | im | in | en |
در جدول زیر فعل زدن (bazuen) بر اساس گویش یوش نور در زمانهای مختلف صرف میشود. برای منفی کردن این فعل در زمانهای: گذشته ساده، گذشته کامل، گذشته التزامی، گذشته کامل التزامی و حال التزامی n جایگزین b در ابتدای فعل میشود و در زمانهای گذشته استمراری و حال ساده na در ابتدای فعل میآید بنابراین نفی زمانهای گذشته ساده و گذشته استمراری یک صورت دارد. همچنین دو زمان گذشته و حال در حال انجام na در ابتدای فعل اصلی قرار میگیرد.[17]
زمان/شخص | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
---|---|---|---|---|---|---|
گذشته ساده | bazuma | bazui | bazue | bazumi | bazuni | bazuna |
گذشته کامل | bazu-bima | bazu-bi | bazu-bie | bazu-bimi | bazu-bini | bazu-bina |
گذشته التزامی | bazu-buem | bazu-bui | bazu-bue | bazu-buim | bazu-buin | bazu-buen |
گذشته التزامی کامل | bazu-bi-buem | bazu-bi-bui | bazu-bi-bue | bazu-bi-buim | bazu-bi-buin | bazu-bi-buen |
گذشته استمرای | zuma | zui | zue | zumi | zuni | zuna |
گذشته در حال انجام | davema-zuma | davi-zui | dave-zue | davemi-zumi | daveni-zuni | davena-zune |
حال ساده/آینده | zamma | zani | zanne | zammi | zanni | zanna |
حال در حال انجام | darema-zamma | dareni-zani | dare-zanne | daremi-zammi | darenni-zanni | darenna-zanna |
حال التزامی | bazenem | bazeni | bazene | bazenim | bazenin | bazenen |
آینده | xâyme bazenem | xâyni bazeni | xâyne bazene | xâymi bazenim | xâynni bazenin | xâynne bazenen |
در زبان فارسی دو دسته شناسه داریم: گذشته و حال. اما در گویش کجوری سه دسته شناسه داریم: گذشته، حال ساده و حال التزامی.[18] (نمونه زیر بر اساس گویش یوش شهرستان نور تنظیم شدهاست)
۱. گذشته:
گذشته | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
---|---|---|---|---|---|---|
شناسه | emo | i | o | emi | eni | eno |
۲. حال ساده:
حال ساده | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
---|---|---|---|---|---|---|
شناسه | emo | eni | eno | emmi | enni | enno |
۳. حال التزامی:
حال التزامی | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
---|---|---|---|---|---|---|
شناسه | om | i | o | im | in | on |
در جدول زیر فعل زدن (bazuen) بر اساس گویش یوش شهرستان نور در زمانهای مختلف صرف میشود. برای منفی کردن این فعل در زمانهای: گذشته ساده، گذشته کامل، گذشته التزامی، گذشته کامل التزامی و حال التزامی n جایگزین b در ابتدای فعل میشود و در زمانهای گذشته استمراری و حال ساده na در ابتدای فعل میآید بنابراین نفی زمانهای گذشته ساده و گذشته استمراری یک صورت دارد. همچنین دو زمان گذشته و حال در حال انجام na در ابتدای فعل اصلی قرار میگیرد.[19]
زمان/شخص | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
---|---|---|---|---|---|---|
گذشته ساده | bazumo | bazui | bazuo | bazumi | bazuni | bazuno |
گذشته کامل | bazu-bimo | bazu-bi | bazu-bio | bazu-bimi | bazu-bini | bazu-bino |
گذشته التزامی | bazu-bom | bazu-boi | bazu-bo | bazu-boim | bazu-boin | bazu-boen |
گذشته التزامی کامل | bazu-bi-bom | bazu-bi-boi | bazu-bi-bo | bazu-bi-boim | bazu-bi-boin | bazu-bi-boen |
گذشته استمرای | zumo | zui | zuo | zumi | zuni | zuno |
گذشته در حال انجام | davemo-zumo | davi-zui | davo-zuo | davemi-zumi | daveni-zuni | daveno-zuno |
حال ساده/آینده | zammo | zani | zanno | zammi | zanni | zanno |
حال در حال انجام | daremo-zammo | dareni-zani | dareno-zanno | daremi-zammi | darenni-zanni | darenno-zanno |
حال التزامی | bazenom | bazeni | bazeno | bazenim | bazenin | bazenon |
آینده نوع اول | xâmmo bazenom | xâni bazeni | xâno bazeno | xâmi bazenim | xânni bazenin | xânno bazenon |
آینده نوع دوم | veno bazenom | veno bazeni | veno bazeno | veno bazenim | veno bazenin | veno bazenon |
در زبان فارسی دو دسته شناسه داریم: گذشته و حال. اما در گویش نچ سه دسته شناسه داریم: گذشته، حال ساده و حال التزامی.[20] (نمونه زیر بر اساس گویش نچ بلده شهرستان نور تنظیم شدهاست)
۱. گذشته:
گذشته | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
---|---|---|---|---|---|---|
شناسه | eme | i | e | emi | eni | ene |
۲. حال ساده:
حال ساده | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
---|---|---|---|---|---|---|
شناسه | eme | eni | ene | emmi | eneni | enene |
۳. حال التزامی:
حال التزامی | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
---|---|---|---|---|---|---|
شناسه | em | i | e | im | in | en |
در جدول زیر فعل زدن (bazuen) بر اساس گویش نچ شهرستان نور در زمانهای مختلف صرف میشود. برای منفی کردن این فعل در زمانهای: گذشته ساده، گذشته کامل، گذشته التزامی، گذشته کامل التزامی و حال التزامی n جایگزین b در ابتدای فعل میشود و در زمانهای گذشته استمراری و حال ساده na در ابتدای فعل میآید بنابراین نفی زمانهای گذشته ساده و گذشته استمراری یک صورت دارد. همچنین دو زمان گذشته و حال در حال انجام na در ابتدای فعل اصلی قرار میگیرد.[21]
زمان/شخص | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
---|---|---|---|---|---|---|
گذشته ساده | bazume | bazui | bazue | bazumi | bazuni | bazune |
گذشته کامل | bazu-veme | bazu-vi | bazu-vie | bazu-vimi | bazu-vini | bazu-vine |
گذشته التزامی | bazu-vum | bazu-vui | bazu-vu | bazu-vuim | bazu-vuin | bazu-vuen |
گذشته التزامی کامل | bazu-vi-vum | bazu-vi-vui | bazu-vi-vu | bazu-vi-vuim | bazu-vi-vuin | bazu-vi-vuen |
گذشته استمرای | zume | zui | zue | zumi | zuni | zune |
گذشته در حال انجام | dâšteme-zume | dâšti-zui | dâšte-zue | dâštemi-zumi | dâšteni-zuni | dâštene-zune |
حال ساده/آینده | zame | zani | zane | zami | zaneni | zanene |
حال در حال انجام | dâreme-zame | dâreni-zani | dârene-zane | dâremi-zami | dâreneni-zaneni | dârenene-zanene |
حال التزامی | bazenem | bazeni | bazene | bazenim | bazenin | bazenen |
آینده | xâme bazenem | xâni bazeni | xâne bazene | xâmi bazenim | xâneni bazenin | xânene bazenen |
در جدول زیر فعل انداختن (dinguen) بر اساس گویش نچ شهرستان نور در زمانهای مختلف صرف میشود. برای منفی کردن این فعل در زمانهای: گذشته ساده، گذشته کامل، گذشته التزامی، گذشته کامل التزامی و حال التزامی n جایگزین b در ابتدای فعل میشود و در زمانهای گذشته استمراری و حال ساده na در ابتدای فعل میآید بنابراین نفی زمانهای گذشته ساده و گذشته استمراری یک صورت دارد. همچنین دو زمان گذشته و حال در حال انجام na در ابتدای فعل اصلی قرار میگیرد.[22]
زمان/شخص | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
---|---|---|---|---|---|---|
گذشته ساده | dingume | dingui | dingue | dingumi | dinguni | dingune |
گذشته کامل | dingu-veme | dingu-vi | dingu-vie | dingu-vimi | dingu-vini | dingu-vine |
گذشته التزامی | dingu-vum | dingu-vui | dingu-vu | dingu-vuim | dingu-vuin | dingu-vuen |
گذشته التزامی کامل | dingu-vi-vum | dingu-vi-vui | dingu-vi-vu | dingu-vi-vuim | dingu-vi-vuin | dingu-vi-vuen |
گذشته استمرای | angume | angui | angue | angumi | anguni | angune |
گذشته در حال انجام | dâšteme-angume | dâšti-angui | dâšte-angue | dâštemi-angumi | dâšteni-anguni | dâštene-angune |
حال ساده/آینده | angeme | angeni | angene | angemi | angeneni | angenene |
حال در حال انجام | dâreme-angeme | dâreni-angeni | dârene-angene | dâremi-angemi | dâreneni-angeneni | dârenene-angenene |
حال التزامی | dingenem | dingeni | dingene | dingenim | dingenin | dingenen |
آینده | xâme dingenem | xâni dingeni | xâne dingene | xâmi dingenim | xâneni dingenin | xânene dingenen |
در جدول زیر فعل لگد زدن (damten) بر اساس گویش نچ شهرستان نور در زمانهای مختلف صرف میشود. برای منفی کردن این فعل در زمانهای: گذشته ساده، گذشته کامل، گذشته التزامی، گذشته کامل التزامی و حال التزامی n جایگزین b در ابتدای فعل میشود و در زمانهای گذشته استمراری و حال ساده na در ابتدای فعل میآید بنابراین نفی زمانهای گذشته ساده و گذشته استمراری یک صورت دارد. همچنین دو زمان گذشته و حال در حال انجام na در ابتدای فعل اصلی قرار میگیرد.[23]
زمان/شخص | ۱ مفرد | ۲ مفرد | ۳ مفرد | ۱ جمع | ۲ جمع | ۳ جمع |
---|---|---|---|---|---|---|
گذشته ساده | dameteme | dameti | damete | dametemi | dameteni | dametene |
گذشته کامل | damet-veme | damet-vi | damet-vie | damet-vimi | damet-vini | damet-vine |
گذشته التزامی | damet-vum | damet-vui | damet-vu | damet-vuim | damet-vuin | damet-vuen |
گذشته التزامی کامل | damet-vi-vum | damet-vi-vui | damet-vi-vu | damet-vi-vuim | damet-vi-vuin | damet-vi-vuen |
گذشته استمرای | meteme | meti | mete | metemi | meteni | metene |
گذشته در حال انجام | dâšteme-meteme | dâšti-meti | dâšte-mete | dâštemi-metemi | dâšteni-meteni | dâštene-metene |
حال ساده/آینده | majeme | majeni | majene | majemi | majeneni | majenene |
حال در حال انجام | dâreme-majeme | dâreni-majeni | dârene-majene | dâremi-majemi | dâreneni-majeneni | dârenene-angenene |
حال التزامی | damejem | dameji | dameje | damejim | damejin | damejen |
آینده | xâme damejem | xâni dameji | xâne dameje | xâmi damejim | xâneni damejin | xânene damejen |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.