بخش ترکیب آلی خاک From Wikipedia, the free encyclopedia
گیاخاک یا گیاهخاک (به انگلیسی: Humus) بخش ترکیب آلی خاک است. گیاخاک، باقیماندهٔ گیاهان و اجساد جانوران پس از مرگ آنها است.[1][2] بهطوری که دیگر نتوان نوع گیاه و جانور را تشخیص داد. گیاخاک سبب تیرهرنگی خاک میشود. علاوه بر این، گیاخاک سبب ورود آب و هوا به خاک میشود و برخی از مواد مورد نیاز گیاهان را به آنها میرساند. روخاک، معمولاً گیاخاک بیشتری نسبت به زیرخاک دارد. همچنین گیاخاک در خاکهای کشتزارها، باغها و باغچهها زیاد و در خاکهای بیابانی، بسیار کم است. گیاخاک، آب خاک و فضای خالی بین ذرات خاک را افزایش میدهد که برای رشد گیاهان بسیار مفید است.[3][4]
گیاخاک، وضعیت خاک را برای رشد گیاهان بهبود میبخشد که نیتروژن مهمترین آنهاست. نسبت کربن به نیتروژن (C:N) هوموس معمولاً بین ۸:۱ و ۱۵:۱ است و میانگین آن حدود ۱۲:۱ است.[5] همچنین بهطور قابل توجهی بر چگالی ظاهری خاک تأثیر میگذارد. هوموس بیشکل است و فاقد ساختار سلولی مشخصهٔ گیاهان، میکروارگانیسمها یا جانوران اس.[6]
تولید گیاخاک میتواند بهطور طبیعی در خاک یا بهطور مصنوعی در تولید کمپوست رخ دهد. مواد آلی توسط ترکیبی از قارچهای ساپروتروف، باکتریها، میکروبها و جانورانی مانند کرمهای خاکی، نماتدها، تکیاختهها و بندپایان تبدیل به گیاخاک میشوند.[7] بقایای گیاهی، از جمله آنهایی که جانواران، گوارش و دفع میکنند، حاوی ترکیبات آلی هستند از جمله قندها، پروتئینها، کربوهیدراتها، لیگنینها، مومها، رزینها و اسیدهای آلی.
پوسیدگی در خاک با تجزیهٔ قندها و نشاستهها از کربوهیدراتها آغاز میشود که به آسانی تجزیه میشوند زیرا پودهخوارها در ابتدا به اندامهای گیاه مرده حمله میکنند اما سلولز و لیگنین باقیمانده کندتر تجزیه میشوند.[8]
اسیدهای آلی، نشاستهها و قندها بهسرعت تجزیه میشوند، درحالیکه پروتئینهای خام، چربیها، مومها و رزینها برای مدت طولانیتری نسبتاً بدون تغییر باقی میمانند.
لیگنین که توسط قارچهای مخرب چوب تجزیه میشود،[9] یکی از پیشسازهای اولیهٔ گیاخاک،[10] همراه با محصولات جانبی فعالیتهای میکروبی[11] و جانوری[12] است؛ بنابراین، گیاخاک تولید شده، مخلوطی از ترکیبات و مواد شیمیایی بیولوژیکی پیچیده با منشأ گیاهی، جانوری یا میکروبی است که عملکردها و فواید زیادی در خاک دارد. برخی گیاخاک تولیدی توسط کرم خاکی (ورمیکمپوست) را بهترین کود آلی میدانند.[13]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.