1912

1912 is in skrikkeljier dat begjint mei in moandei. (Gregoriaanske kalinder foar 1912.) Dit jier makket ûnderdiel út fan it desennium fan 'e 1910-er jierren.

Iuwen:	15e	16e	17e	18e	19e	20e iuw	21e	22e	23e	24e	25e
Jierren:	1907	1908	1909	1910	1911	1912	1913	1914	1915	1916	1917

Kalinders
Gregoriaanske kalinder	1912 MCMXII
Ab urbe condita	2665
Armeenske kalinder	1361 ԹՎ ՌՅԿԱ
Etiopyske kalinder	1904 – 1905
Hebriuwske kalinder	5672 – 5673
Hindoekalinders
- Vikram Samvat	1967 – 1968
- Shaka Samvat	1834 – 1835
- Kali Yuga	5013 – 5014
Iraanske kalinder	1290 – 1291
Islamityske kalinder	1330 – 1330
Juliaanske kalinder	Gregoriaansk min 13 dgn.
Sineeske kalinder	4608 – 4609 戊亥 – 己子

Foarfallen

• 1 jannewaris - Formele oprjochting fan 'e Republyk Sina.
• 6 jannewaris - It Territoarium Nij-Meksiko wurdt opheft en yn it plak dêrfan ûntstiet de Steat Nij-Meksiko, dy't as 47e steat opnommen wurdt yn 'e Feriene Steaten.
• 9 jannewaris - Amerikaanske troepen dogge in ynfal yn Hondoeras, om't presidint Manuel Bonilla in spoarline en in skipswerf, dy't eigendom binne fan in Amerikaansk steatsboarger, fan doel is te nasjonalisearjen.
• 10 jannewaris - Mongoalje wurdt in protektoraat fan Ruslân.
• 17 jannewaris - De Britske ûntdekkingsreizger Robert Falcon Scott berikt de Súdpoal en konstatearret dêr ta syn teloarstelling dat de Noar Roald Amundsen him foar west hat.
• 25 jannewaris - By Ryksdeiferkiezings yn Dútslân behellet de sosjalistyske SPD in grutte oerwinning.
• 7 febrewaris - De Twadde Alvestêdetocht wurdt wûn troch Coen de Koning út Arnhim yn in tiid fan 11 oeren en 40 minuten.
• 12 febrewaris - Yn Sina wurdt de Sineeske Revolúsje foltôge mei de abdikaasje fan 'e tolvejierrige keizer Pu Yi.
• 14 febrewaris - Arizona wurdt as 48e steat opnommen yn 'e Feriene Steaten.
• 26 febrewaris - Yn it Feriene Keninkryk begjint in massale mynstaking, dêr't likernôch 425.000 mynwurkers oan meidogge. It is harren te dwaan om 'e ynfiering fan in minimumlean.
• 1 maart - Emmeline Pankhurst, ien fan 'e liedsters fan 'e Britske suffrazjettes, wurdt arrestearre foar it yngoaien fan 'e ruten fan 'e amtswente fan 'e Britske premier, op 10 Downing Street.
• 13 maart - Servje en Bulgarije slute it geheime Ferdrach fan Sofia, dat rjochte is tsjin it Osmaanske Ryk.
• 29 maart - Op harren weromwei fan 'e Súdpoal komme de Britske ûntdekkingsreizger Robert Falcon Scott en syn fjouwer selskipslju ûnder in oanhâldende sniestoarm om fan 'e honger en ûntbearings.
• 30 maart - Under it Ferdrach fan Fez wurdt it Sultanaat Marokko fanôf hjoed in Frânske protektoraat, Frânsk-Marokko. Yn 'e praktyk wurdt it gebiet frijwol itselde behannele as in koloanje.
• 2 april - Yn Sina wurdt troch Sun Yatsen, de earste presidint fan 'e Republyk Sina, de nasjonalistyske politike partij Guomintang oprjochte.
• 15 april - Op syn earste reis komt it Britske passazjiersskip de RMS Titanic yn 'e noardlike Atlantyske Oseaan te sinken. By dy ramp komme 1.517 minsken om.
• 17 april - By it Bloedbad fan Andrejevski falle op 'e goudfjilden fan Andrejevski, oan 'e rivier de Lena, yn Sibearje, 270 deaden as de Russyske plysje it fjoer iepenet op stakende mynwurkers.
• 29 maaie - Grikelân en Bulgarije slute it geheime Ferdrach fan Sofia, dat rjochte is tsjin it Osmaanske Ryk.
• 31 maaie - Amerikaanske mariniers lânje op Kuba om 'e saneamde Negeropstân, in rebûlje ûnder swarte arbeiders op 'e sûkerreidplantaazjes op it eilân, te ûnderdrukken.
• july - Tibet ferklearret him ûnôfhinklik fan Sina, yn 'e foarm fan 'e Steat Tibet.
• 21 july - Yn Albaanje brekt de Albaneeske Opstân út tsjin 'e oerhearsking troch it Osmaanske Ryk.
• 3 augustus - Yn in besykjen om 'e Albaneeske Opstân del te bêdzjen, ferlient it Osmaanske regear in beheinde foarm fan selsbestjoer oan Albaanje.
• 12 augustus - It regear fan Bulgarije easket fan it Osmaanske Ryk selsbestjoer foar Masedoanje.
• 14 augustus - Amerikaanske mariniers dogge in ynfal yn Nikaragûa, om in opstân tsjin it rezjym fan presidint Adolfo Díaz te ûnderdrukken.
• 15 augustus - Oan 'e grinzen fan it Keninkryk Montenegro mei it Osmaanske Ryk fine skermutselings plak tusken troepen fan 'e beide lannen.
• 24 augustus - It Distrikt Alaska, in ûnorganisearre territoarium fan 'e Feriene Steaten, wurdt bestjoerlik herfoarme ta it Territoarium Alaska.
• 30 augustus - Servje, Bulgarije, Grikelân en Montenegro kundigje de mobilisaasje ôf yn ferbân mei de oanboazjende spannings mei it Osmaanske Ryk.
• 3 septimber - De regearings fan Servje, Bulgarije, Grikelân en Montenegro stjoere it Osmaanske Ryk in ultimatum, wêryn't easke wurdt dat Albaanje, Ald-Servje en Masedoanje binnen trije dagen selsbestjoer krije moatte.
• 4 septimber - It regear fan it Osmaanske Ryk wiist it utimatum fan 'e Balkansteaten ôf.
• 8 oktober - Utbraak fan 'e Earste Balkanoarloch: Montenegro ferklearret de oarloch oan it Osmaanske Ryk.
• 17 oktober - Bulgarije, Grikelân en Servje ferklearje de oarloch oan it Osmaanske Ryk.
• 18 oktober - De Italjaansk-Turkske Oarloch einiget yn in klinkende oerwinning foar Itaalje. It Osmaanske Ryk moat by it Ferdrach fan Lausanne Tripolitaanje en de Syrenaika yn Noard-Afrika ôfstean, dy't omfoarme wurde ta de koloanje Italjaansk-Lybje. Fierders wurdt ek de Dodekanesos, in eilannegroep yn 'e Egeyske See, in Italjaanske koloanje.
• 26 oktober - Servyske troepen feroverje yn it ramt fan 'e Earste Balkanoarloch de Osmaanske stêd Üsküp (Skopje).
• 5 novimber - Woodrow Wilson, de kandidaat fan 'e Demokratyske Partij, wurdt by presidintsferkiezings ûnferwachts keazen ta presidint fan 'e Feriene Steaten.
• 5 novimber - De Amerikaanske steaten Arizona, Kansas en Wiskonsin fiere it frouljuskiesrjocht yn.
• 8 novimber - Grykske troepen feroverje yn it ramt fan 'e Earste Balkanoarloch de Osmaanske stêd Thessaloniki.
• 11 novimber - By in oanslach yn Madrid wurdt de Spaanske premier José Canalejas y Mendez fermoarde troch in anargist.
• 27 novimber - Spanje reorganisearret syn koloniale besittings yn Marokko ta de koloanje Spaansk-Marokko.
• 28 novimber - Albaanje ropt de ûnôfhinklikheid út.
• 3 desimber - Tusken de stridende partijen yn 'e Earste Balkanoarloch wurdt in wiffe wapenstilstân sletten.
• 3 desimber - De Dútske rykskânselier Theobald von Bethmann-Hollweg warskôget yn in taspraak oan 'e Ryksdei Ruslân dat Dútslân syn bûnsgenoat Eastenryk-Hongarije militêr bystean sil as it ea ta in oarloch tusken dat lân en Ruslân komt oer in kwestje dy't mei Servje te krijen hat.
• 7 desimber - De Dútske argeolooch Ludwig Borchart ûntdekt yn Egypte de Búste fan Nefertiti.
• 16 desimber - Yn ferbân mei de oanboazjende spannings mei it Keninkryk Servje giet Eastenryk-Hongarije oer ta it ôfkundigjen fan 'e mobilisaasje.

Berne

jannewaris

• 2 - Hisakichi Toyoda, Japansk swimmer († 1976)
• 3 - Tibor Berczelly, Hongaarsk skermer († 1990)
• 6 - Frederick Manfred, Amerikaansk skriuwer († 1994)
• 19 - Bernardus Nieuwenhuis, Frysk keunstskilder († 2001)
• 23 - Georgia Coleman, Amerikaansk keunstdûkster († 1940)
• 28 - Tante Leen, Nederlânsk sjongeres († 1992)

febrewaris

• 12 - Pieter Wijbenga, Frysk sjoernalist en fersetsstrider († 1990)
• 13 - Marco Cimatti, Italjaansk hurdfytser († 1982)
• 20 - Pierre Boulle, Frânsk skriuwer († 1994)

maart

• 14 - Richard Degener, Amerikaansk keunstdûker († 1995)
• 15 - Lightnin' Hopkins, Amerikaansk sjonger († 1982)
• 16 - Sake Lieuwe Tiemersma, Frysk komponist, oargelist en dirigint († 1987)
• 16 - Pat Nixon, Amerikaansk presidintsfrou († 1993)
• 23 - Wernher von Braun, Dútsk raketlearde († 1977)
• 27 - James Callaghan, premier fan it Feriene Keninkryk († 2005)
• 29 - Jaap Romijn, Nederlânsk skriuwer en museumdirekteur († 1987)
• 29 - Willy van Hemert, Nederlânsk akteur en regisseur († 1993)
• 29 - Jules de Corte, Nederlânsk sjonger en pianist († 1996)

april

• 5 - John Le Mesurier, Ingelsk akteur († 1983)
• 5 - William Roberts, Ingelsk atleet († 2001)
• 6 - Jan Brzák-Felix, Tsjechysk kanoër († 1988)
• 8 - Sonja Henie, Noarsk keunstrydster († 1969)
• 23 - Santiago Lovell, Argentynsk bokser († 1966)

maaie

• 2 - Marten Toonder, Nederlânsk skriuwer en striptekener († (2005)
• 6 - Ellen Müller-Preis, Eastenryksk-Dútsk skermster († 2007)
• 15 - Winslow Hall, Amerikaansk roeier († 1995)
• 17 - Jacob Ritzema van Ikema, Nederlânsk ûndernimmer († 1983)
• 25 - Marshall Wayne, Amerikaansk keunstdûker († 1999)

juny

• 2 - Pier Feddema, Frysk skriuwer en keunstner († 1983)
• 8 - Roger Michelot, Frânsk bokser († 1993)
• 10 - Sven Johansson, Sweedsk kanoër († 1953)
• 18 - Glenn Morris, Amerikaansk atleet († 1974)
• 21 - Amy van Marken, Nederlânsk letterkundige en oersetter († 1995)
• 23 - Alan Turing, Ingelsk wiskundige († 1954)
• 30 - Ludwig Bölkow, Dútsk loftfeartpionier († 2003)

july

• 7 - S.J. van der Molen, Frysk skriuwer en sjoernalist († 1995)
• 15 - Earnest Goodsir-Cullen, Yndiaask hockeyer († 1993)
• 17 - Pál Kovács, Hongaarsk skermer († 1995)
• 31 - Milton Friedman, Amerikaansk ekonoom († 2006)

augustus

• 2 - Jalke Klijnsma, Frysk politikus († 1984)
• 6 - Tabe Beintema, Frysk boekhanneler, frisiast en oersetter († 1991)
• 10 - Nol Gregoor, Nederlânsk dichter († 2000)
• 10 - Carel Steensma, Frysk piloat en fersetsstrider († 2006)
• 15 - Naoto Tajima, Japansk atleet († 1990)
• 16 - Marga Klompé, Nederlânsk politika († 1986)
• 23 - Gene Kelly, Amerikaansk akteur en dûnser († 1996)
• 28 - Ruurd Faber, Nederlânsk politikus († 1992)
• 29 - Sohn Kee-chung, Koreaansk maratonrinner († 2002)

septimber

• 5 - John Cage, Amerikaansk komponist († 1992)
• 8 - W. Richard West sr., Amerikaansk keunstner († 1996)
• 13 - Carmen Barth, Amerikaansk bokser († 1985)

oktober

• 5 - Horace Gwynne, Kanadeesk bokser († 2001)
• 14 - Albert Richter, Dútsk hurdfytser († 1940)
• 17 - paus Jehannes Paulus I († 1978)
• 28 - Richard Doll, Britsk epidemiolooch († 2005)

novimber

• 1 - Ahmed Khan, Pakistaansk hockeyer († 1967)
• 1 - Bill Miller, Amerikaansk heechljepper († 2008)
• 16 - Anton Koolhaas, Nederlânsk skriuwer († 1992)
• 21 - Tine Winters-Van Asperen, Frysk toanielspylster († 1987)
• 23 - Lieuwe Brolsma, Frysk skriuwer († 1976)
• 25 - Johannes Doedes de Jong, Frysk fotograaf, filmmakker, sjoernalist en dichter († 1996)

desimber

• 6 - Frank Lewis, Amerikaansk wrakselder († 1998)
• 15 - Ru van Veen, Nederlânsk musikus († 1988)
• 20 - Art Mollner, Amerikaansk basketballer († 1995)
• 22 - Lady Bird Johnson, Amerikaansk presidintsfrou († 2007)

datum net bekend

• Krijn van den Helm, Nederlânsk amtner en fersetsstrider yn de Twadde Wrâldkriich († 1944)

Ferstoarn

• 14 maaie - August Strindberg, Sweedsk skriuwer en skilder (* 1849)
• 30 maaie - Wilbur Wright, Amerikaanske loftfeartpionier (* 1867)
• 2 juny - Tsjalling Eeltsjes Halbertsma, Frysk skriuwer en ûnderwizer (* 1848)
• 25 juny - sir Lourens Alma-Tadema, Frysk-Ingelsk keunstskilder (* 1836)
• 20 augustus - William Booth, Ingelsk predikant, stifter fan it Leger des Heils (* 1829)

datum ûnbekend

• Kriehûn (Crow Dog), opperhaad fan 'e Lakota (* 1833)

Literatuer

romans

• Edgar Rice Burroughs, Tarzan of the Apes

Jierren:	1907	1908	1909	1910	1911	1912	1913	1914	1915	1916	1917
Iuwen:	15e	16e	17e	18e	19e	20e iuw	21e	22e	23e	24e	25e

Boarnen, noaten en referinsjes