Oradea

'S e baile mòr eadar Arad agus Satu Mare, ann an ceann a tuath Romàinia a th' ann an Oradea (IPA: ˈoˈrade̯a, Ungairis: Nagyvárad, IPA: ˈnɒɟvaːrɒd, Gearmailtis: Großwardein, IPA: ˈɡʁoːsvaʁˈdaɪn). Tha e suidhichte ri taobh na h-Aibhne Crișul Repede, aig 142m os cionn ìre na mara, san t-siorrachd (Romàinis: Județ) Bihor. Tha 196,367 duine a' fuireach ann.^[1]

Oradea Mare Nagyvárad Großwardein Bratach a' bhaile Gearradh-arm no Seula
Suidheachadh
Dùthaich	Romàinia
Ceàrn	Bihor
Co-chomharran	47° 04 20' Tuath 21° 55 16' Ear
Feartan fiosaigeach
Farsaingeachd	115.56 km²
Àireamh-shluaigh	196,367 (2011)
Dlùths	1,699.26/km²
Àireamh fòn	+40 02 59
Duilleag oifigeil	Duilleag Oifigeil

Eachdraidh

'S ann às an fhacal mòr (mare/nagy/groß) anns gach uile cànan na sgìre agus baile (vár) ann an Ungairis 's a tha ainm a' bhaile.^[2] Bha treubhan Daci agus Ceilteach nan tàmh ann, ro teachd nan Ròmanach. A rèir an leabhair Gesta Hungarorum thàinig treubhan Gazari agus Siculi dhan sgìre san 9mh Linn agus 10mh Linn. Chaidh am baile a chlàradh airson a' chiad turais ann an 1150 mar Varadinum. Buinneadh Oradea dhan Phrionnsalachd Transsilvania bho 1570 gu ruige 1660.^[3] Rinn na Mongolaich sgrios agus milleadh air a' bhaile ann an 1241. Sgrìobh Georg von Peuerbach an leabhar Tabula Varadiensis an seo ann an 1464. Bhuinneadh am baile dhan Ostair-Ungaire gu ruige 1922 nuair a ghabh Romàinia os làimh e. Bha coimhearsnachd Iùdhach a' bhaile uabhasach fhèin làidir ron Dàrna Chogadh. Chruthaich A' Ghearmailt Nàsach Ghetto Iùdhach an an Oradea mar phàirt an Uile-losgaidh. Rinn na Nàsaich murt air mu 25,000 dhuibh anns na campaichean-losgaidh. Chan eil fiù's 300 Iùdhaich air fhàgail ann an Oradea an latha an-diugh.^[4] B' ann air 12 an Dàmhair 1944 a thuit am baile gu feachdan an Aonaidh Sobhiataich.

Àireamh-shluaigh

À rèir Cunntas-shluaigh 2015 tha mòr-chuid Romàinianaich (73.1%) agus mion-chuid Ungairianaich (24.9%) a' fuireach ann an Oradea.

Daoine ainmeil

• Éva Heyman (1931 - 1944), Ìobairteach an Uile-losgaidh.

Bailtean co-cheangailte

• Băcioi
• Ceyrat
• Coslada
• Debrecen
• Givatayim
• Linköping
• Mantova