A lingua chipaia é unha lingua falada nos Andes bolivianos por ao redor de 2.000 persoas. Pertence á familia uru-chipaia, que á súa vez é un grupo illado ao que non se lle coñecen relacións próximas. O chipaia fálase na actualidade unicamente na vila de Chipaya, nas ribeiras do lago Coipasa, se ben hai testemuños de que se falou nunha zona máis grande, probabelmente na veciña vila de Isluga (Chile), e tamén a empregan os habitantes de Chipaya que van traballar fóra da súa vila como temporeiros.
Os chipaias denomínanse qhwaz-zh zhoñi[2] (os homes da auga), e á súa lingua chipaj tago[3]
Historia
As pescudas filoxenéticas apuntan que a separación entre a lingua uru (hoxe extinta[4]) e a chipaia se produciu entre os séculos II e III dC, baseándose en datos de semellanzas de vocabulario. A lingua permaneceu sempre no seu rexistro oral ata que en datas moi recentes algúns lingüistas e falantes traballaron no desenvolvemento dun alfabeto propio.
Existen diversos textos que estudan o chipaia no século XX, con algúns bosquexos gramaticais e repertorios léxicos.
Tipoloxía
Conforme a súa gramática, podería dicirse que o chipaia é unha lingua aglutinante, porén con características propias infrecuentes no conxunto das linguas aglutinantes.
Recibiu grandes influencias do aimará tanto no léxico como no gramatical, e máis recentemente influencias do español.
Conservación
O chipaia é a lingua materna dos habitantes da vila de Santa Ana de Chipaya, na provincia de Atahuallpa, cunha poboación dunhas 2.000 persoas (1.800 no último censo, de 2001). A vila conta cunha escola de primaria e un instituto de secundaria, o ensino vehiculízase en español, se ben en tempos recentes a aprendizaxe da escrita do chipaia comeza a ter algunha presenza na escola da vila. Así pois, os seus habitantes escolarizados teñen un certo nivel de español, aínda que as conversas internas se seguen desenvolvendo integramente en chipaia.
Notas
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
