Cruz grega

A cruz grega ou crux immissa quadrata é unha cruz formada por catro brazos de igual medida que intersecan en ángulo recto.

Cruz grega.

Planta de cruz inscrita baseada na cruz grega. Cattolica di Stilo, igrexa bizantina de Stilo (Calabria, sur de Italia), século IX.^[1]

Arquitectura

En arquitectura a intersección de nave e transepto confire ás igrexas unha planta de cruz. Fálase de planta de cruz grega para as igrexas nas que nave e o transepto teñen o mesmo longo e se intersecan á metade da súa lonxitude. Cando a nave e o transepto son de diversa lonxitude, fálase de planta de cruz latina.^[2]

A planta de cruz grega é típica da arquitectura bizantina: o prototipo é a xa destruída Igrexa dos Santos Apóstolos en Constantinopla, recreada despois en Italia durante o alto medievo, pero case completamente substituída pola cruz latina coa chegada do románico. Un famoso exemplo de igrexa con cruz grega de inspiración bizantina é a Basílica de San Marcos de Venecia. Nas igrexas ortodoxas de Europa Oriental a cruz grega foi usada desde a Idade Media ata a actualidade, utilizándose para describir a súa planta o termo cruz en cadrado, cúpula en cruz ou igrexa inscrita en cruz.^[3] Unha forma particular é i tetraconch (catro cunchas).^[4]

A planta de cruz grega foi retomada en Italia central durante o Renacemento, cando se construíron varios edificios de planta central: Filippo Brunelleschi experimentouna na Sancristía Vella de San Lourenzo e usouna na Capela dei Pazzi. Suxestionados polo resultado quedaron os irmáns da Sangallo: primeiro Giuliano realizou a Basílica de Santa Maria delle Carceri en Prato, logo Antonio da Sangallo proxectou a igrexa de San Biagio en Montepulciano; do mesmo período son tamén o Templo de Santa María da Consolación de Todi (de atribución incerta) e o proxecto orixinario de Donato d'Angelo Bramante e de Michelangelo para a Basílica de San Pedro no Vaticano. Bramante reintroduciu esta tipoloxía tamén no norte de Italia. Outro exemplo de igrexa con cruz grega é a igrexa de Sant'Egidio, máis coñecida como igrexa de Sangallo, en Cellere (provincia de Viterbo).

Coa Igrexa do Gesù en Roma e coa modificación do proxecto de San Pedro, os experimentos de planta con cruz grega termináronse, para aplicar mellor a harmonía propia do Renacemento a través do emprego de plantas con cruz latina. Con todo, durante o Barroco, Pietro da Cortona realizou a Igrexa dos Santos Luca e Martina en Roma recorrendo a unha cruz grega lixeiramente alargada; ademais pódense considerar plantas de cruz grega a Igrexa de San Carlo ai Catinari (tamén en Roma) e a capela da Sorbona, en París.

En Galiza hai varios templos construídos con planta de cruz grega, como a Concatedral de San Xiao de Ferrol.

Vexiloloxía

En vexiloloxía, a cruz grega aparece en bandeiras de diversos países, como a bandeira de Suíza ou a bandeira de Malta. Outro exemplo de estandarte con cruz grega é a cruz de San Xurxo.