Rato mouro

O rato mouro (Mus spretus) é unha especie silvestre de rato estreitamente relacionada co rato doméstico, nativa de hábitats abertos do Mediterráneo occidental, chegando a encontrarse en Galicia.

Rato mouro
Estado de conservación
Pouco preocupante[1]
Clasificación científica
Reino: Animalia Filo: Chordata Clase: Mammalia Orde: Rodentia Familia: Muridae Xénero: Mus Especie: Mus spretus
Mapa de distribución de Mus spretus. Mapa de distribución de Mus spretus.
Subespecies
Mus spretus spretus Mus spretus parvus
Sinonimia
Mus spicilegus spretus

Descrición

O rato mouro ten un aspecto que lembra moito o rato doméstico e pode ser distinguido desa especie principalmente polo seu rabo máis curto. Ten un pelame amarronado en case todo o corpo, coas partes inferiores brancas ou beixes. A lonxitude da cabeza ao corpo vai de 7,9 a 9,3 cm cun rabo de 5,9 a 7,3 cm e un peso corporal de 15 a 19 g.^[2]

Distribución e hábitat

Habita no suroeste de Europa e a costa mediterránea occidental africana. Encóntrase en todo o Portugal continental e en case toda España excepto nas partes máis ao norte (pero está incluído na lista dos mamíferos de Galicia). A súa área de distribución esténdese ao leste dos Pireneos ata o sur de Francia, onde se encontra nas rexións do sueste arredor de Tolosa e sobe polo val do Ródano ata Valence. Tamén se encontra nas illas Baleares. En África, encóntrase no Maghreb (Marrocos, Alxeria, Tunisia), e no oeste de Libia (e unha pequena poboación na costa leste de Libia), sempre ao norte do deserto do Sáhara.^[1]

Prefire os terreos abertos, evita os bosques densos e atópase máis comunmente en praderías temperadas, terras de cultivo e xardíns rurais. Pode encontrarse tipicamente en áreas de pradería e zonas arbustivas abertas, onde os arbustos e as herbas altas poden axudarlle a ocultarse dos predadores, pero á vez teñen moito campo aberto. Aínda que é considerado unha especie completamente silvestre e evita os humanos, pode encontrarse ocasionalmente en edificios abandonados.^[2]

Comportamento e ecoloxía

É principalmente nocturno. É un omnívoro oportunista, que se alimenta principalmente de sementes de plantas herbáceas, froitas e insectos. Informouse que necesita beber só dous terzos do volume de auga que require o rato doméstico. Como é un pequeno mamífero non especializado é depredado por bufos, mamíferos carnívoros e serpes.^[2]

Os machos adultos teñen un terrotirio duns 340 m², que se solapa cos das femias veciñas, pero non cos doutros machos.^[3] Aínda que defenden polo menos as zonas centrais do seu territorio doutros ratos, son menos agresivos que o rato doméstico, establecéndose a dominancia por medio dun comportamento ritual antes que pola violencia.^[4] Informouse que limpa as súas propias feces das áreas que regularmente habita ou usa, collendo as deposicións coa boca ou empurrándoas polo chan co fociño. Este comportamento hixiénico é notablemente diferente do que segue o estreitamente emparentdo rato doméstico.^[5]

Reprodución

Reprodúcese durante nove meses do ano, pero é sexualmente inactivo de novembro a xaneiro. Aínda que poden reproducirse en calquera outro mes menos os indicados, teñen dúas estacións reprodutoras durante as cales son especialmente activos. En abril e maio os adultos que sobreviviron do ano anterior producen unha nova xeración de ratos, despois eles e os seus descendentes xa crecidos procrean outra vez durante un segundo pico reprodutor entre agosto e setembro. A xestación dura de 19 a 20 días, e como resultado nacen de 2 a 10 crías (de media 5) cegas e espidas.^[2]

As crías empezan a desenvolver o pelo aos dous a catro días, as súas orellas ábrense aos tres a cinco días, e os ollos abren aos 12 a 14. As crías empezan a comer alimento sólido axiña que poden ver, pero non son completamente destetados ata as tres ou cato semanas, abandonando o niño pouco despois. Chegan ao tamaño plenamente adulto ás oito ou nove semanas, momento no que son sexualmente maduros. Informouse que viven uns 15 meses.^[2]

Hibridación

O biólogo Michael Kohn da Universidade Rice de Houston, Texas estudou a resistencia dos ratos á warfarina nunha panadaría alemá. O estudo xenético revelou que o suposto rato doméstico tiña unha cantidade significativa de ADN do rato mouro nos seus cromosomas e un xene (VKOR, que se cre que apareceu primeiro en Mus spretus e que se perpetuou porque axudou ao rato a sobrevivir ao comer dietas deficientes en vitamina K) que lle dá resistencia á warfarina. O descubrimento pénsase que ten importtancia evolutiva porque este caso foi a primeira vez que se viu que unha hibridación ten unha consecuencia claramente positiva.^[6][7]

Taxonomía e evolución

As cinco^[8] especies europeas recoñecidas do xénero Mus son nativas de Europa (pero non está tan claro no caso do rato mouo). M. musculus é o rato doméstico, que habita principalmente nas moradas humanas e outras estruturas, aínda que pode ocasionalmente tornar á natureza silvestre xerando unha poboación feral. O rato mouro é unha das outras tres especies; aínda que as súas relacións exactas co rato doméstico non están claras, pode representar a diverxencia evolutiva máis antiga dentro deste grupo.^[9]

En calquera caso, están emparentados de forma o suficientemente estreita como para que o macho do rato doméstico poida reproducirse cunha femia de rato mouro e produciren descendencia viable, aínda que isto só foi observado en catividade, e non parece que aconteza na natureza, quizais porque viven en diferentes hábitats. Os machos híbridos resultantes destas unións son estériles, pero as femias híbridas non. Ao contrario, o rato mouro non se reproduce cunha femia de rato doméstico, á cal aparta violentamente.^[2]

Os fósiles máis antigos da especie datan de hai 40 000 anos e foron atopados en Marrocos.^[2] Xunto coas evidencia da diversidade xenética moderna, isto suxire que a especie se orixinou prinmerio en África, e só máis tarde emigrou a Europa, quizais coa expansión das terras dedicadas á agricultura no continente durante o Neolítico.^[10]