Xardíns de Méndez Núñez

Os Xardíns de Méndez Núñez^[1] son uns xardíns da cidade da Coruña situados entre os Cantóns e o porto. Están dedicados ao mariño Casto Méndez Núñez, heroe da Primeira Guerra do Pacífico.

Datos rápidos Tipo, Epónimo ...

Remove ads

Descrición

Os xardíns están estruturados en tres áreas:^[2]

O paseo de palmeiras.
Masa arbórea central, na que se atopan o calendario e o reloxo floral.^[3]
O roseiral.^[4]

Historia

Ata mediados do século XIX o único espazo axardinado da Coruña era o baluarte de San Carlos.^[5] Co proxecto de ampliación do porto de Celedonio de Uribe apareceu unha área gañada ao mar que se chamou o Relleno (“Recheo”).^[6] Esta zona foi axardinada a proposta do arquitecto municipal José María Noya^[7] segundo o deseño de Narciso García de la Torre.^[6]

En 1868 creouse a alameda pública, que o 8 de maio de 1871 recibiu o nome de Méndez Núñez.^[5] O xardín foise mellorando grazas ás doazóns de capitalistas, cidadáns e persoeiros ilustres como Modesta Goicouría.^[5]

Durante o século XIX instaláronse tamén quioscos de refrescos e para a celebración de feiras; o primeiro deles foi o deseñado por Faustino Domínguez Domínguez en 1877. Para poder levar a cabo bailes inaugurouse en 1884 un palco da música e a partir de 1896 colocáronse estatuas para recoñecer algunhas personaxes públicas.^[5]

A principios do século XX comezou a construción de quioscos fixos.

Remove ads

Botánica

Os xardíns acollen especies moi diversas entre as que destacan os dous grupos de palmeiras canarias recoñecidas como árbores senlleiras de Galicia.^[4]

Tamén están catalogados o Eucalyptus diversicolor, o ombú e as kentias.^[8]

Arquitectura

Entre os elementos arquitectónicos dos xardíns destacan:

O Palco da Música,^[9] que foi deseñado polo arquitecto municipal Juan de Ciórraga en 1884, baseado nunha das propostas da compañía inglesa Walter MacFarlam & Co., de Glasgow.^[10] O palco actual é unha réplica construída en 1985.^[5]
O Teatro Colón, de Jacobo Rodríguez-Losada Trulock (1945).
O Hotel Atlántico, no que se atopa o Casino Atlántico, construíuse sobre o antigo Hotel Atlantic (1923), que á súa vez se levantou sobre o Salón Cinema Coruña.^[10]
O Kiosco Alfonso (1912-13), edificio modernista de Rafael González Villar, hoxe sala de exposicións.^[11]
A Terraza, deseñada por Antonio de Mesa e Pedro Mariño (1921-1922), substituíu o primitivo edificio trasladado a Sada en 1921.^[10]
O edificio Atalaya (1933), de estilo racionalista.^[12] Obra de Antonio Tenreiro, orixinariamente acollía os baños, un almacén e unha biblioteca infantil.^[13]
O kiosko-bar "Copacabana" (1984),^[14] obra do arquitecto Xosé Manuel Casabella recibiu un accésit na primeira edición dos premios COAG de arquitectura.^[15]^[16] Foi renovado en 2022.

Remove ads

Escultura

Nos xardíns de Méndez Núñez atópanse varias esculturas dedicadas a diversos persoeiros. A primeira foi a dedicada ao deputado Daniel Carballo, de Agustín Querol (1896), sobre un pedestal de Pedro Mariño. Porén, máis interesante artisticamente é o monumento que o mesmo autor dedicou a Aureliano Linares Rivas en 1912.^[5]

Destacan tamén os monumentos a Concepción Arenal, de Rafael González Villar, e a Emilia Pardo Bazán, de Lorenzo Coullaut Valera, ambos os dous de 1916,^[5] e o monumento a Curros Enríquez, de Francisco Asorey (1928-1934).^[1]

As personaxes que teñen monumentos dedicados son Alfredo Suárez Ferrín (Ramón Conde), Valle-Inclán (Ramón Conde, 1986), Wenceslao Fernández Flórez (José Castiñeiras Igrexas, 1985), Castelao (Manuel Ferreiro Badía, 1986), Manuel Murguía (Fernando Cortés Bugía), Juan Fernández Latorre (José Escudero, 1958), o doutor Hervada (José Escudero), Eduardo Pondal (Fernando Cortés Bugía)^[1] e John Lennon (José Luis Ribas Fernández, 2005).^[17]

Existen ademais os monumentos ao libro e aos seus creadores (Buciños, 1976), o que conmemora o Ano Internacional do Neno (Mon Vasco)^[1] e a escultura Xente, de Emilio Celeiro (instalada en 2021), en homenaxe ao persoal sanitario polo seu labor durante a pandemia de COVID-19.^[18] Os monumentos de Felipe de Moratilla a Themys e Baco e ao pescador napolitano foron trasladados ao almacén municipal e ao Aquarium Finisterrae respectivamente.^[16]

Remove ads

Aspectos sociais

No relativo ao activismo e simboloxía LGBT, cabe destacar que os xardíns de Méndez Núñez serviron como lugar de socialización e encontros íntimos para os homosexuais na cidade da Coruña ao longo de décadas, formando parte dos mapas do denominado cancaneo (práctica de sexo en lugares públicos, asociada acotío con persoas do colectivo LGTB), como demostra que xa en 1944 un xardineiro recibiu a notificación dunha multa por “permitir la comisión de actos inmorales” nestes xardíns coruñeses^[19].

Deste espazo destaca unha cuestión canto menos curiosa, e é que no ano 1944 o Goberno Civil da Coruña imporá unha multa de 150 pesetas a Ricardo Ramallo, xardineiro dos xardíns de Méndez Núñez por “permitir la comisión de actos inmorales”. O suceso en si non só nos indica que o uso deste espazo como lugar de encontro para o sexo entre homes ten unha proxección no tempo de case oitenta anos, senón que, alén diso, estanos a falar dunha conduta de permisividade e protección cara a estas persoas por parte da cidadanía^[20].

Fronte a estes encontros, reprimidos en distintos momentos históricos polas autoridades, xa nas últimas décadas do século XX e entrado o XXI, grupos de radicais agrediron en varias ocasións a homosexuais que atoparon neste espazo, a última da que se ten constancia en 2010^[21], agresións ante as que se convocaron actos de repulsa na cidade^[22]^[23].

Remove ads