Cordillera

Cordillera (he'iséva avañe'ẽme «yvytyrysýi») tetãvore mbohapyha omboysajáva, Paraguay ndive, Tavakuairetã Paraguái. Oĩ tetã kuarahyreike mbytépe. Omohembe'y San Pedro ndive yvate gotyo, Ka'aguasu ndive kuarahyresẽ gotyo, Paraguari ha Central ndive ñemby gotyo ha ysyry Paraguay ndive, Presidente Hayes-gui ojeívo, kuarahyresẽ gotyo. Cordillera tetãvore michĩve mbohapyha Guaira rire, ha ijavajoave pokõiha, upéi ou San Pedro, Ka'aguasu ha Itapúa. Itavusu ha itáva iguasuvéva Ka'akupe. Táva guasu oĩ avei San Bernardino, Tovatĩ ha Pirĩvevúi. Heñói tetãvore ramo oiko 1906 jave.

Cordillera ojekuaa henda ha ha'anga porãre ome'ẽva ijyvyty, hi'ysyry ha hi'ytororõnguéra. Ipype ojejuhu heta táva ha tavapy omongakuaáva ko tetãvore ha yvyrenda Parana virukuaa, avano'õ ha arandupy ñemoakãrapu'ã. Ko tetãvorépe imbarete iñemitỹ (arro, avakachi, narã ha mandarína) ha hymba ñemongakuaa (vaka, kavaju, kure ha ovecha).

Itavusu, Ka'akupe, oñembohero «jerovia tavusu» oimégui upépe tupãovusu Ka'akupe, tenda oguahẽháme guata pukúpe haimete peteĩ sua ava opa ary. San Bernardino, ypa Ypakarai rembe'ýpe, opu'ã ko'ã ary rupi pytu'u renda ramo arahaku jave, ohovéva Paraguayguáva, iñupyso porã, ijarete ha hekove pyharére.

Ava imba'eguasúva heñóiva ko'ápe oĩ Eusebio Ayala (heñói Barrero Grande-pe, hérava ko'ágã avei héraicha), Pedro Juan Caballero ha Luis Alberto del Paraná.